Ecotoerisme als duurzame ontwikkeling in Ecuador - Ontwikkeling van een ecotoeristisch model in een inheemse gemeenschap
Community Based Ecotoerisme, slechts een modeverschijnsel?
Milieu, duurzaamheid, culturele verscheidenheid, gezondheidsproblemen, armoede...zijn tegenwoordig sleutelbegrippen, met het oog op de klimaatsverandering en de vele vormen discriminatie. Iedereen is er voortdurend mee bezig, het nieuws spreekt over niets anders. Kijk maar naar de Kyotonorm, de film “An Inconveniant Truth” en vele andere initiatieven. Ook in het toerisme is men zich hier meer bewust van geworden: duurzaam toerisme, ecotoerisme, natuurtoerisme, cultuurtoerisme, community-based toerisme... noem maar op, zijn allemaal vormen die voorvloeien uit de drang voor natuur- en cultuurbehoud en het zich afzetten van het massatoerisme.
Maar in hoeverre kunnen deze vormen van toerisme werkelijk gerealiseerd worden, met de behoefte van de moderne mens naar een zekere mate van comfort? Gedurende de opleiding toerisme, werd wel veel aandacht besteed aan duurzaam toerisme, maar slechts hoe dit in Vlaanderen werd opgevat en uitgevoerd. Wat ecotoerisme betreft, dit werd tijdens de lessen niet uitgediept.
Om op voorgaande vraag een antwoord te kunnen geven, werd er onderzoek verricht naar de invulling van de begrippen duurzaam toerisme, ecotoerisme en de verschillende types van ecotoerisme, zowel nationaal als internationaal. Tijdens een stage in Ecuador, werd dan een effectief model uitgewerkt, om in een inheemse gemeenschap in het Ecuadoriaanse Amazonegebied ten uitvoer te brengen.
Dit bleek allemaal niet zo evident, aangezien er doorheen de jaren vele verschillende definities en opvattingen over duurzaam toerisme en ecotoerisme gevormd zijn. Om tot een bruikbare invulling te komen, werd vooral gebaseerd op definities en principes die het meest internationaal aanvaard zin. Aan de basis van duurzaam toerisme, liggen de met milieu-, economische en socio-culturele factoren. Er moet daarbij telkens rekening gehouden worden met het feit dat mede- en samenwerking tussen bevolking, toeristen, overheid en privé-sector van essentieel belang zijn vooraleer men van reëel duurzaam toerisme kan spreken. Dit is waarschijnlijk ook het grootste probleem bij de huidige samenleving.
Evenals bij duurzaam toerisme, ligt de moeilijkheid bij het onderzoek naar ecotoerisme, een onderdeel van duurzaam toerisme, weer bij een overaanbod aan (al dan niet betrouwbare) bronnen, die leidden tot een massa te combineren en te filteren definities. Er is doorheen de jaren veel onderzoek gedaan naar ecotoerisme, vanuit verschillende gezichtspunten. Er zijn dan ook nog steeds veel discussies over de meest correcte definitie van ecotoerisme. Het enige wat men met zekerheid kan zeggen, is dat ecotoerisme uitgaat van de natuur, ecologisch ontwikkeld is en duurzaam geleid wordt. Door een vergelijking van de gegevens, kan er gesteld worden dat er een zekere overeenkomst bestaat tussen een aantal principes waarmee rekening moet gehouden worden om aan het concept van ecotoerisme te voldoen. In het kort komt het er op neer dat men het volgende tot doel stelt: het behoud van en het genereren van voordelen op lange termijn voor de plaatselijke cultuur en natuur, waarbij er inspanningen worden geleverd om de toerist hiervan bewust te maken en informatie te bieden tijdens een interessant en afwisselend recreatief programma. Dit wordt niet overal correct opgevat, zo zijn er zogenaamde ecohotels, die het voorvoegsel “eco” enkel gebruiken omdat ze bijvoorbeeld ecologisch recicleren, al blijft hun inzet hiertoe beperkt. Dit soort misbruik van het begrip ecotoerisme heeft al eerder geleid tot teleurgestelde toeristen en moet absoluut beperkt worden.
Ook drie verschillende types van ecotoerisme werden onderzocht en toegelicht nl. Pro-Poortoerisme, Voluntoerisme en community-based toerisme. Aangezien er veel overlappingen zijn in de principes, was het vrij moeilijk om deze duidelijk af te bakenen. Alle types hebben één onderdeel gemeenschappelijk: ze beogen allemaal om de levensomstandigheden van de plaatselijke bevolking te verbeteren, al dan niet in een ontwikkelingsland. Pro-Poortoerisme richt zich vooral op het verminderen van armoede, door initiatieven van zowel financiële als niet-financiële aard. Voluntoerisme daarentegen focust vooral op het verminderen van de negatieve invloeden van toerisme op cultuur en milieu. Dit realiseert men door de toerist een combinatie van vrijwilligerswerk en reizen te bieden, met voordelen voor én de toerist én de plaatselijke bevolking.
Natuurlijk mogen de gevolgen die voortvloeien ecotoerisme dat niet op een duurzame en verantwoorde manier wordt uitgevoerd, d.w.z. niet volgens de opgestelde principes, niet genegeerd worden. Deze gevolgen kunnen een grotere nadelige invloed hebben dan de voordelen die men tot doel stelt. Mogelijke negatieve gevolgen zijn overbelasting van cultuur en bevolking door een te groot bezoekersaantal, plaatselijke cultuur slechts als attractie wordt beschouwd, uitbuiting van lokale werkkrachten, fauna en flora die verhandeld worden... Daarom is het belangrijk dat de organisatie en uitvoering van alle soorten ecotoerisme met de grootste zorg gebeuren. Desondanks zijn invloeden als gevolg van toerisme onvermijdelijk.
Bij community-based toerisme is het doel het creëren van voordelen voor de gemeenschap en haar omgeving, waarbij de gemeenschap zorg draagt voor haar natuurlijke bronnen en rijkdommen. Bovendien wil men de toerist en de gemeenschap meer bewust maken van de natuurlijke en culturele waarde van het gebied en van de gemeenschap en ervoor zorgen dat de voordelen binnen de gemeenschap blijven
De uitwerking en het welslagen van community-based ecotoerisme hangt in grote mate van de plaatselijke bevolking/gemeenschappen zelf af. Om een ecotoeristisch project in een gemeenschap wil opzetten, moet er uitgegaan worden van de mogelijkheden van de omgeving en van de bevolking zelf, in dit geval gaat het over de Wachimakgemeenschap in het Ecuadoriaanse Amazonegebied. Dit is niet eenvoudig, omdat de gemeenschappen die door middel van ecotoerisme een betere toekomst hopen te krijgen, natuurlijk zeer weinig middelen ter beschikking hebben. Daarbij kent men in de gemeenschappen het onderscheid niet tussen toerisme, ecotoerisme en vrijwilligerswerk.
Om tot een bruikbaar resultaat te komen, moeten de verschillende verantwoordelijkheden van de betrokkenen duidelijk afgelijnd worden, zodat men de verschillende taken effectief kan coördineren. Verder moet er aandacht worden geschonken aan richtlijnen voor het onthaal en de behandeling van de toerist, hygiëne, veiligheid, financiën, infrastructuur, voeding... Natuurlijk moeten de toeristen hiervan ook bewust worden gemaakt, wat mogelijk is door gedragscodes te voorzien en op voorhand voldoende informatie te bieden, via aantrekkelijke websites en brochures.
Dus... community-based ecotoerisme bestaat en is mogelijk, mits goede uitvoering en optimale medewerking en inzet van alle betrokkenen. Idealistisch? Misschien...
