beton&licht

Transparant beton: gluren bij de buren

Iedereen gluurt wel eens stiekem binnen bij de buren. We hebben allen die ongecontroleerde nieuwsgierigheid om te willen weten wat er gaande is achter gesloten deuren. Met lichtdoorschijnend beton hoef je die nieuwsgierigheid niet langer te bedwingen. De silhouet en kleur van een voorwerp of persoon achter deze muur zijn zichtbaar.

Doorheen een betonnen muur kijken, het klinkt science fictionachtig. Enkel Superman heeft de kracht om doorheen muren te zien. Stel je voor dat ook wij, gewone mensen, kunnen waarnemen wat er zich achter een betonnen muur afspeelt. De scenario’s zijn eindeloos. De voordelen zijn onmiskenbaar. Het binnenvallen van licht in donkere en onveilige ruimtes zoals parkeergarages geeft je een gevoel van veiligheid. Het zichtbaar zijn voor de buitenwereld creëert een sfeer van controle.

Door zijn samenstelling is beton massief: grind, zand, cement en water. De laatste tien jaar echter wordt er geëxperimenteerd om beton transparanter te maken. Het lijkt een paradox met het robuuste, opake en saaie uitzicht van beton. Beton heeft evenwel ook esthetische ambities. De vraag naar de verschillende manieren om het beton een transparanter en levendiger uitzicht te geven, vormt de leidraad doorheen dit artikel. Licht en dus schaduw spelen hierin een hoofdrol.

Lichtdoorlatend beton

De wereld van lichtdoorlatend beton telt vier hoofdrolspelers. Het uitzicht en het doel van hun producten zijn hetzelfde: beton een transparanter karakter geven, met een mystiek lichteffect als resultaat. Toch verschilt de aanpak van elke speler.

Bill Price gaat vooral onderzoekend te werk. De Amerikaanse architect heeft systematisch de traditionele betonmaterialen -grind, zand, cement en wapening- vervangen door kunststof en glas en deze verbonden via een transparante lijm. Zo onderzoekt hij welk van de vier componenten het meest geschikt is als drager van licht. Vervolgens ontwikkelt hij de Pixel Panels waarbij optische vezels in een raster in betonnen panelen worden ingebracht. Het licht wordt van de ene zijde naar de andere overgedragen en zichtbare schaduwen verschijnen achter het paneel.

De Hongaarse architect, Áron Losonczi, is Bill Price te snel af. Reeds in 2001 ontwikkelt hij zijn versie van doorschijnend beton. In 2004 komt LiTraCon op de markt. De blokken laten licht door dankzij een combinatie van vier procent optische glasvezels en beton. De glasvezels zijn van een lichttransporterende soort. Het licht wordt overgebracht via de vezels van de ene kant van een blok dwars door het beton naar de andere kant. Daardoor kan men silhouetten en kleur waarnemen, vergelijkbaar met het zien van een silhouet in een aangedampte glazen douche.

Heidelbergcement lanceert in 2006 haar versie van translucent beton, Luccon. LiTraCon en Luccon hebben een gelijkaardig product, toch zijn er verschillen. Luccon gebruikt kunststofvezels i.p.v. glasvezels. In tegenstelling tot LiTraCon probeert Luccon haar product commercieel te lanceren (wastafels).

Andreas Bittis werkt samen met het Duitse bedrijf Florack. Er is geen verschil tussen de producten van LiTraCon en Andreas Bittis. De twee hebben immers in het verleden samengewerkt, maar zijn elk hun eigen weg gegaan. Tussen deze drie partijen heerst discussie omtrent het patent en de naam LiTraCon. Algemeen beschouwd geldt Aron Losonczi als de uitvinder.

Het materiaal is een middel van expressie in de handen van architecten en kunstenaars en kent al vele toepassingsmogelijkheden. Het product is slechts bereikbaar voor een beperkt publiek omwille van de hoge kostprijs.

Concrete Lightfall

Tijdens een Blitz Beton Atelier in 2003 onderzoeken de studenten van de universiteit van Eindhoven hoe ze daglicht kunnen manipuleren door het aanbrengen van een grondig bepaalde betonnen opening in een plat dak om zo de ervaring in deze ruimte te beïnvloeden. Daarvoor gaan ze experimenteel te werk met echte betonnen prototypes als eindresultaat. Het voorwerp beoogt lichtinval met speciale effecten.

Licht op/in/door beton

LED-integratie

Het combineren van LED-verlichting met betonelementen kent twee mogelijkheden. Een eerste mogelijkheid bestaat erin de LED’s in het beton te integreren. Het nadeel echter is dat defecte LED’s niet of nauwelijks vervangbaar zijn. Een andere manier is de lichtbron buiten het beton te plaatsen.

Bij het integreren van de lichtbron gebruikt men de aanwezige wapening in het betonnen element om de LED’s te voorzien van elektrische voeding. Als de lichtbron zich buiten het beton bevindt, wordt het LED-licht via optische vezels door het beton geleid tot het oppervlak. Hiermee creëert men een sterrenhemeleffect.

Totaalbeton

Totaalbeton is een integraal element dat voorziet in een veelheid aan eigenschappen: draagkracht en stabiliteit, warmte- en vochtisolerend, transparantie en duurzaamheid. Om een transparant element te bekomen, worden kunststofplaten gebruikt in de vorm van een honingraat. Die platen worden dwars in de betonnen wand geplaatst. Het licht komt binnen via de platen.

Glas in beton

Om beton transparanter te maken, wordt simpelweg glas toegevoegd. De mogelijkheden variëren van het vervangen van toeslagmateriaal (zoals grind en zand) door kleine glasscherven tot het aanbrengen van grote brokken glas in het beton.

Elise Vandewalle ontwierp een holle kolom waarbij het grind werd vervangen door glas. Hiervoor wordt tenminste 64% glas van de totale massa gebruikt. Als we een lamp in de kolom plaatsen, ontstaat een schitterend lichteffect.

Het bedrijf Verrazzo B.V. lanceert Verrazzo, een semi-transparant bouwmateriaal. Het bestaat uit beton, gerecycleerd glas en gebroken natuursteen.

Oplichten en nagloeien

In vele kinderkamers vinden we de lichtgevende sterretjes tegen het plafond terug. ’s Avonds krijg je een heuse sterrenhemel te zien. Dat lichteffect kan je ook bekomen met beton. Het grind wordt gecoat met een wit poeder, dat nalicht in het donker. Hiervoor is een fosforescerend pigment gebruikt. Voor het oplichten van een figuur onder black light, moeten de korrels gecoat zijn met een fluorescerend pigment.

Voor de Concrete Design Competition 2008 heeft Bert Vandael een lichtgevend spuitbeton uitgevonden. Aan het betonmengsel worden fotoluminescerende stoffen toegevoegd. Die spuitlaag wordt aangebracht op bestaande constructies en licht bijgevolg op in het donker.

Interactief beton

De zon schijnt op de gevel en tekent hierop lijnen af van bomen en zitbanken. Het gaat hier over interactief beton, beton dat reageert met kleurverandering onder invloed van warmte of licht. Bij kamertemperatuur is het oppervlak blauw. Bij verhitting verkleurt het oppervlak wit.

Beton lijkt grijs, robuust en verbeeldingsloos. Deze nieuwe prototypen van beton wijzigen het uitzicht en het karakter ervan, zodat beton en ook de directe omgeving levendiger en lichter oogt. Weg met soberheid en kilte. Beton (her)leeft en ziet er transparant en fris uit. Het transparante beton geeft de toeschouwer een nieuwe kijk op zijn omgeving.