Het problematisch karakter van inkomensongelijkheid - Een onderzoek naar de samenhang met het individueel geluk
Ongelijker, ongelukkiger?
Kranten vandaag de dag staan vol met koppen als ‘Kloof tussen rijke en arme Vlaming groeit’, ‘Kloof tussen arm en rijk wordt groter in België’ en ‘Inkomensongelijkheid in Nederland is te groot geworden’. Inkomensongelijkheid vormt al lange tijd één van de belangrijkste sociale problemen in onze maatschappij. Overheden doen steeds meer inspanningen om de kloof tussen arm en rijk te dichten. Maar wat maakt deze ongelijkheid nu zo problematisch?
Inkomensongelijkheid kan om verschillende redenen niet wenselijk zijn. Zo vinden mensen het vaak niet rechtvaardig dat ze minder verdienen dan anderen. Een andere reden heeft te maken met het geluk van mensen. We gaan er steeds vanuit dat mensen met een lager inkomen zich ongelukkiger voelen omdat ze minder verdienen dan anderen. Vervolgens probeert men de inkomens van mensen op één lijn te brengen, in de hoop mensen zo gelukkiger te maken. Maar worden mensen hier ook echt gelukkiger van? Want als dit niet het geval is, waarom ziet men inkomensongelijkheid dan als zo een groot sociaal probleem?
Het is om twee redenen belangrijk om dieper in te gaan op deze vragen. Ten eerste kunnen we er vanuit gaan dat iedereen wel gelukkig wil zijn. Mensen zouden dus ook gelijke kansen moeten krijgen om dit ultieme doel, geluk, te bereiken. Het is belangrijk om na te gaan of ook de maatschappij kan bijdragen aan het geluk van mensen. Hoewel ook individuele factoren het geluk mee bepalen, zou de samenleving in zijn geheel toch een goede basis moeten vormen voor het bereiken van dit geluk. Ten tweede is het ook belangrijk vanuit de bestrijding van de inkomensongelijkheid. We leven in een maatschappij waar geld een steeds grotere rol speelt en gelijkheid alsmaar belangrijker wordt. Dit onderzoek zet ons aan na te denken over waarom we dergelijke inspanningen doen om de inkomensongelijkheid te beperken.
De bestrijding van de ongelijkheid neemt enorm veel tijd en energie in beslag. Het is namelijk niet eenvoudig om maatregelen te ontwerpen die door iedereen ondersteund worden en die geen neveneffecten met zich meebrengen. Wat als bijvoorbeeld bij een progressieve belasting iedereen minder gaat werken omdat belastingen te hoog zijn? Het is belangrijk de motieven van de bestrijding te achterhalen.
Er is al enig onderzoek uitgevoerd naar de factoren die leiden tot geluk. Toch bleef de vraag naar een eventueel verband tussen inkomensongelijkheid en geluk vaak op de achtergrond. Wilkinson onderzocht dit verband wel in zijn boek “The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better”. In dit boek stelt hij dat ongelijkheid voor ongezondere en ongelukkigere populaties zorgt. Kortweg: ongelijker, ongelukkiger.
Deze stelling vormde dan ook de basis van mijn eigen onderzoek “Het problematisch karakter van inkomensongelijkheid – Een onderzoek naar de samenhang met het individueel geluk”. Hierin ben ik op zoek gegaan naar factoren die een impact hebben op het geluk van mensen. Mijn resultaten toonden aan dat leeftijd, de graad van optimisme en de gezondheid van mensen de grootste impact hebben op het geluk. Geluk wordt in mindere mate bepaald door kenmerken van de maatschappij. Zo blijkt inkomensongelijkheid geen impact te hebben op het geluk.
De resultaten van mijn onderzoek gaan dus in tegen de stelling van Wilkinson. Hij verkondigt opgetogen in zijn boek dat mensen ongelukkiger zijn in een maatschappij met meer inkomensongelijkheid. Hij richtte zelfs een website op genaamd ‘Equality Trust’ en werkte samen met de campagne ‘One Society (2009)’ om de negatieve effecten van inkomensongelijkheid te benadrukken. Toch toont mijn onderzoek aan dat er geen verband bestaat tussen deze ongelijkheid en het geluk van mensen.
Dit alles geeft aanleiding tot verder onderzoek. Eerst en vooral zou men het bewijs en de stelling van Wilkinson in detail kunnen gaan onderzoeken. Verder zou men kunnen onderzoeken waarom inkomensongelijkheid nu zo problematisch is. Wat zijn bijvoorbeeld de redenen om te streven naar meer gelijke inkomens indien er geen verband bestaat tussen het menselijk geluk en inkomensongelijkheid zoals mijn onderzoek aantoonde?
