Why would you ever study French?! Language Learning Motivation of Secondary-School Pupils in Belgium: A Comparison between Flemish and Walloon Last-Grade Pupils

Charlotte Kinable
Persbericht

"Frans is niet leuk" en "Le néerlandais c'est nul": Taalmotivatie van Vlaamse en Waalse jongeren op een laag pitje

“Waarom zou je in godsnaam Frans willen studeren aan de universiteit?!” Deze vraag heb je zelf misschien wel al eens gesteld of wel al eens gehoord. Charlotte Kinable, masterstudente Taal- & Letterkunde (Frans-Engels) aan de KU Leuven, werd meerdere malen geconfronteerd met deze vraag. Ze diende daarom als inspiratiebron om de motivatie om Frans en Nederlands te leren van respectievelijk Vlaamse en Waalse middelbare scholieren uitgebreid te onderzoeken.

 

Vreemdetalenonderwijs in België in crisis

Al meer dan twintig jaar wijzen officiële rapporten en onderzoeken op de kritieke achteruitgang van de (vreemde)talenkennis van Belgische leerlingen in het secundair onderwijs. Die achteruitgang zorgt ervoor dat beginnende studenten in het hoger onderwijs ook lijden onder een verminderde talenkennis, voornamelijk in het Frans. Daarbovenop daalt het aantal starters in academische talenopleidingen jaar na jaar: in slechts vier jaar is het aantal inschrijvingen voor een academische bachelor in Taal- en Letterkunde aan de KU Leuven (locatie Leuven) bijna gehalveerd (-40%). Al deze factoren resulteren in een acuut tekort aan gediplomeerde taalleerkrachten, zowel in Vlaanderen als in Wallonië.

Ondanks de noodkreten van verschillende Taal- en Letterkundigen, professoren en taalleerkrachten om het talenonderwijs in Vlaanderen en Wallonië te versterken, blijft de beslissing om een overkoepelend talenplan te creëren uit. Ondertussen worden Belgische leerlingen geconfronteerd met een groeiende polarisering tussen de Franstalige en Nederlandstalige Gemeenschap die resulteert in een wederzijdse stereotypering. Vlaamse en Waalse scholieren komen namelijk steeds minder met elkaar in contact ondanks de vele voordelen van taalcontact op de taalmotivatie en talenkennis van leerlingen.

Vlaanderen versus Wallonië

In deze masterproef werd er – met behulp van twee online vragenlijsten (één Franstalige en één Nederlandstalige) – getoetst naar de motivatie van Vlaamse leerlingen en Waalse leerlingen om respectievelijk Frans en Nederlands te leren. Meer dan 2700 leerlingen – 2367 Vlaamse leerlingen en 377 Waalse leerlingen – uit de derde graad secundair onderwijs namen deel aan dit onderzoek. Er werd getoetst naar negen factoren die taalmotivatie beïnvloeden: de intensiteit van de motivatie, het verlangen om de taal te leren, attitudes t.o.v. de taal, integratieve oriëntatie (bv. taalmotivatie om te communiceren), instrumentele oriëntatie (bv. taalmotivatie voor een job), evaluatie van de taalleerkracht, evaluatie van de taallessen, angst en zelfzekerheid.

De resultaten tonen aan dat vooral Vlaamse leerlingen weinig gemotiveerd zijn om de andere landstaal te leren, vooral in vergelijking met internationaal motivatieonderzoek. Aangezien alle Waalse deelnemers in dit onderzoek vrijwillig Nederlands opgenomen hadden als keuzevak, was het logisch dat zij een hogere taalmotivatie vertoonden dan de Vlaamse deelnemers. Leerlingen zijn het meest positief over hun taalleerkracht en taalles, zowel in Vlaanderen als in Wallonië. Attitude en angst werden het meest negatief beoordeeld: Vlaamse en Waalse leerlingen zijn dus eerder negatief opgesteld t.o.v. elkaars gemeenschap en zijn onzeker over hun talenkennis. Deze negatieve attitude samen met de lagere motivatiescores zou één van de factoren kunnen zijn van de achteruitgang van het talenonderwijs in België aangezien het wederzijdse communicatie en integratie niet bevordert.

Attitude en angst werden het meest negatief beoordeeld: Vlaamse en Waalse leerlingen zijn dus eerder negatief opgesteld t.o.v. elkaars gemeenschap en zijn onzeker over hun talenkennis.

Verder vertonen zowel Vlaamse als Waalse meisjes meer taalmotivatie dan Belgische jongens: zij staan namelijk positiever tegenover de andere landstaal en hebben een hogere drive om ze te leren. De relatie tussen onderwijsstroom en taalmotivatie van Vlaamse leerlingen werd ook onderzocht. Daaruit blijkt dat Vlaamse leerlingen in het ASO-onderwijs meer gemotiveerd zijn om Frans te leren en ook meer zelfzeker zijn over hun Franstalige kennis. Daartegenover gaven leerlingen in het TSO-onderwijs aan dat ze meer tevreden waren over de Franse les en leerkracht in vergelijking met leerlingen in het ASO. Ondanks dat er verschillen zijn tussen de verschillende doelgroepen, is de algemene taalmotivatie van de Belgische jongeren toch laag. Daarbovenop gaven veel leerlingen aan dat de coronacrisis een negatieve impact gehad heeft op hun motivatie om de andere landstaal te leren. Vooral het wegvallen van de klasomgeving en de vermindering van sociaal contact en kansen om Frans of Nederlands te praten spelen hier een rol.

Leren in een vreemde taal (CLIL) zorgt voor hogere taalmotivatie

Al de bovenstaande resultaten tonen aan dat het niet goed gaat met de taalmotivatie van de Belgische jongeren. Toch is er ook goed nieuws: dit onderzoek toont aan dat zowel Vlaamse als Waalse leerlingen in CLIL-programma’s meer gemotiveerd zijn om een vreemde taal te leren. Sterker nog, ze zijn positiever over elkaars taal en taalgemeenschap, ook al volgden sommigen een Engelstalig CLIL-programma. Leerlingen die CLIL volgen waren ook meer zelfzeker over hun talenkennis en dat toont aan dat CLIL-onderwijs loont. Het is namelijk bewezen dat wanneer iemands motivatie om een taal te leren heel hoog is, deze leerling een hoger taalniveau ontwikkelt en hogere resultaten behaalt.  

Lagere taalmotivatie als stukje van de puzzel?

Helaas lijkt de omgekeerde beweging aan de hand in België: de lagere motivatie en negatieve attitude zouden dus één van de oorzaken kunnen zijn dat leerlingen lagere scores noteren op vreemde talenkennis. Daarmee zouden we in vicieuze cirkel (zie figuur 1) kunnen beland zijn aangezien lagere scores leerlingen nog meer onzeker maakt en daarom minder leerlingen doorgroeien naar academische talenrichtingen in het hoger onderwijs. Dat zorgt op zijn beurt weer voor minder afstudeerders met een talendiploma en uiteindelijk voor een achteruitgang van het talenonderwijs in België. Al deze resultaten tonen aan dat de taalmotivatie- en attitudes van Belgische jongeren zich op een kritiek niveau bevinden. Daarom moedigt deze masterproef beleidmakers en onderwijsexperts aan om taalmotivatie een centrale plaats te geven in de toekomst om het talenonderwijs in Vlaanderen en Wallonië te versterken.

 

Figure 1: Possible vicious circle in Belgian foreign language education

Figure 1: Possible vicious circle in Belgian foreign language education

 

 

Bibliografie

Bibliography

 

Book Chapters, Journal Articles and News Articles

 

Bandura, A. (2001). Social Cognitive Theory : An Agentic Perspective. Annual Review of Psychology, 52(1), 1-26. https://doi-org.kuleuven.e-bronnen.be/10.1146/annurev.psych.52.1.1

Barrera-Vidal, A. (2013). La Wallonie, une Région à la Croisée des frontières. Synergies Pays germanophones, 6, 25-40.

Bulté, B., Martens, L. & Surmont, J. (2020). Praktijkgericht Wetenschappelijk onderzoek: CLIL in Vlaanderen – Eindrapport.

Buyl, A., & Housen, A. (2014). Factors, Processes and Outcomes of Early Immersion Education in the Francophone Community in Belgium. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 17(2), 178-196. https://doi.org/10.1080/13670050.2013.866627

Boo, Z., Dörnyei, Z., & Ryan S. (2015). L2 Motivation Research 2005-2014: Understanding a Publication Surge and a Changing Landscape. System 55, 145-157. https://doi.org/10.1016/j.system.2015.10.006

Çankaya, P. (2018). Demotivation Factors in Foreign Language Learning. Journal of Foreign Language Education and Technology, 3(1), 1-17.

Chaffee, K. E., Nigel Mantou, L., Noels, K., Katz, J. (2020). Why Don’t ‘Real Men’ Learn Languages? Masculinity Threat and Gender Ideology Suppress Men’s Language Learning Motivation. Group Processes & Intergroup Relations, 23(2), 301–318. https://doi.org/10.1177/1368430219835025

Csizér, K. & Dörnyei, Z. (2005). Language Learners’ Motivational Profiles and Their Motivated Learning Behavior. Language Learning, 55(4), 613-659. https://doi-org.kuleuven.e-bronnen.be/10.1111/j.0023-8333.2005.00319.x

Deci, E. & Ryan R. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being. The American Psychologist, 55(1), 68-78. http://dx.doi.org.kuleuven.e-bronnen.be/10.1037/0003-066X.55.1.68

Dewaele, J., Witney, J., Saito, K. & Dewaele, L. (2018). Foreign Language Enjoyment and Anxiety: The Effect of Teacher and Learner Variables. Language Teaching Research, 22(6),  676-97. https://doi.org/10.1177/1362168817692161

De Smet, A., Mettewie, L., Hiligsmann, P., Galand, B.,  & Van Mensel. 2019. Does CLIL Shape Language Attitudes and Motivation? Interactions with Target Languages and Instruction Levels.  International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 1-20. https://doi.org/10.1080/13670050.2019.1671308

Dörnyei, Z. & Ushioda, E. (2011). Teaching and Researching Motivation (2nd ed.). Harlow: Longman.

Dörnyei, Z. (2010). Questionnaires in Second Language Research : Construction, Administration and Processing (2nd ed.). New York: Routledge.

Dörnyei, Z. (2003). Attitudes, Orientations, and Motivations in Language Learning: Advances in theory, Research and Applications. Language Learning, 53(1), 3-32. https://doi-org.kuleuven.e-bronnen.be/10.1111/1467-9922.53222

Dörnyei, Z. (1998). Motivation in second and foreign language learning. Language Teaching, 31(3), 117-135. https://doi.org/10.1017/S026144480001315X

Dörnyei, Z. (1994). Motivation and Motivating in the Foreign Language Classroom. The Modern Language Journal, 78(3), 273-284. https://doi.org/10.2307/330107

Drakulić, M. (2019). Exploring the Relationship between Students’ Perceptions of the Language Teacher and the Development of Foreign Language Learning Motivation. Theory and Practice in Language Studies, 9(4), 364-370. http://dx.doi.org/10.17507/tpls.0904.02

Elzenga, A. & de Graaff, R. (2015). Motivatie voor Engels en Frans in het Tweetalig Onderwijs. Zijn Leerlingen in het Tweetalig Onderwijs gemotiveerdere Taalleerders? Levende Talen Tijdschrift, 16(4), 16-27.

Everitt, B.S. & Skrondal, A. (2010). Snowball sampling. In The Cambridge Dictionary of Statistics (4th ed.). New York: Cambridge University Press. http://www.stewartschultz.com/statistics/books/Cambridge%20Dictionary%2…

Field, Andy. (2009). Discovering Statistics using Spss (and sex and drugs and rock ’n’ roll) (3rd ed.). London: SAGE Publications Ltd.

Gardner, R. & Lambert, W. (1959). Motivational variables in second language acquisition. Canadian Journal of Psychology/Revue Canadienne de Psychologie, 13(4), 266-272. DOI:10.1037/h0083787

Graham, S. (2004). Giving up on Modern Foreign Languages? Students’ perceptions of Learning French. The Modern Language Journal, 88(2), 171-191.

Het Laatste Nieuws. (2020, January 30). Meer dan 1 op de 5 taalleerkrachten heeft geen specifiek talendiploma. Het Laatste Nieuws. https://www.hln.be/onderwijs/meer-dan-1-op-de-5-taalleerkrachten-heeft-….

Harnie, L. (2015). De Motivatie en Attitudes van Allochtone Jongeren in de Tweede Graad ASO en BSO ten aanzien van het Nederlands en het Frans in Brusselse en Vlaamse GO! scholen. [Master’s thesis, Vrije Universiteit Brussel]. De Vlaamse Scriptiebank.

Hendrikx, I. & Van Goethem, K. (2020). Receptive Knowledge of Intensifying Adjectival Compounds: Belgian French-speaking CLIL and Non-CLIL Learners of Dutch and English. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 1-25. https://doi.org/10.1080/13670050.2020.172059

Jurado, B. C. & García, C. M. (2018). Students’ Attitude and Motivation in Bilingual Education. International Journal of Educational Psychology, 7(3), 317-342.
http://dx.doi.org/10.17583/ijep.2018.3558

Kissau, S., Wangwang, C., Rodgers, M., Haudeck, H., & Biebricher, C. (2019). The motivational profile of adolescent foreign language learners: An international comparison. International Journal of Language Studies13(1), 19–40.

Knack. (2019, April 1). Onderzoek KU Leuven: 'Kwaliteit Vlaams onderwijs daalt fors'. Knack.  Knack.be. https://www.knack.be/nieuws/belgie/onderzoek-ku-leuven-kwaliteit-vlaams…. Accessed May 2021.

Knack. (2018, October 1). Ons taalonderwijs heeft nood aan een marshallplan. Knack. Knack.be. https://www.knack.be/nieuws/belgie/ons-taalonderwijs-heeft-nood-aan-een…. Accessed October 2020. 

KU Leuven. (2020). Onderwijsdashboard Basis – Opleiding: MA taal- en letterkunde (Leuv).

Luo, Z., Subramaniam, G. & O’Steen, B. (2020). Will Anxiety Boost Motivation? The Relationship between Anxiety and Motivation in Foreign Language Learning. Malaysian Journal of ELT Research, 17(1), 53-71.

Macintyre, P. & Vincze, L. (2017). Positive and negative emotions underlie motivation for L2 learning. Studies in Second Language Learning and Teaching, 7(1), 61-88. doi: 10.14746/ssllt.2017.7.1.4

Maenhout, K. (2020, November 23). Leraars in spe halen lat voor Frans en wiskunde niet. De Standaard. https://www.standaard.be/cnt/dmf20201122_97756528.

Maerevoet, C. (2017). Les élèves Néerlandophones Et Le Français à L’école : Une étude Qualitative De Cinq Facteurs Proéminents Lors De L’apprentissage D’une Langue - L’attitude, La Motivation, L’anxiété, L’estime De Soi Et Le Sexe De L’élève. [Master’s thesis, KU Leuven]. KU Leuven e-thesissen.

Mettewie, L. & Van Mensel, L. (2020). Understanding foreign language education and bilingual education in Belgium: a (surreal) piece of cake. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 1-19. https://doi.org/10.1080/13670050.2020.1768211

Mettewie, L. (2004). Attitudes en motivatie van taalleerders in België. [Doctoral dissertation, Vrije Universiteit Brussel].

Nikolov, M. (1999). “Why do you learn English?” “ Because the teacher is short.”  A Study of Hungarian Children’s foreign language learning motivation. Language Teaching Research, 3(1), 33-56. https://doi-org.kuleuven.e-bronnen.be/10.1177/136216889900300103

Oxford, R. & Shearin, J. (1994). Language Learning Motivation: Expanding the Theoretical Framework. The Modern Language Journal, 78(1), 12-28. https://doi.org/10.2307/329249

Paelinck, G. (2017, January 19). Hogescholen winnen aan populariteit ten opzichte van universiteiten. VRT.https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2017/01/19/hogescholen_winnenaanpopularite….

Peters, E., Noreillie A.S., Heylen, K., Bulté, B. & Desmet, P. (2019). The impact of instruction and out-of-school exposure to foreign language input on learners’ vocabulary knowledge in two languages. Language Learning, 69, 747-782. DOI: 10.1111/lang.12351

Ruyffelaert, A. & Hadermann, P. (2012). The impact of age and gender on the learners’ motivation and attitudes towards French in secondary education in Flanders. 1-7.

Valckx, J. (2014). Onderzoek naar de motivatie van leerlingen secundair onderwijs. Een onderzoek binnen BSO- en TSO-school EDUGO Campus GLORIEUX, Oostakker. [Master’s thesis, Universiteit Gent].

Van De Pontseele, F. (2020, May 20). CLIL in bso: “Frans spreken in praktijklessen motiveert”. Klasse. https://www.klasse.be/259111/clil-in-bso-frans-spreken-in-praktijklesse….

Van Dyck, P. (2020, January 7). Hoe pikken kinderen talen op? ‘Frans leer je, Engels gebruik je’. Campuskrant. Kuleuven.be. https://nieuws.kuleuven.be/nl/campuskrant/2019-2020/campuskrant-2019-20….

Vermeersch. (2020, January 16). Docenten Frans hoger onderwijs trekken aan alarmbel: "Studenten beheersen taal niet genoeg om niveau aan te kunnen”. VRT. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/01/15/docenten-frans-pleiten-voor-een… %20te%2 0kunnen%20starten.

Vlaamse Onderwijsinspectie. (2017). Twee jaar CLIL in het Vlaams secundair onderwijs: een evaluatie.) Brussels: Vlaamse Ministerie voor Onderwijs en Vorming, 130-133.

Vlaamse Overheid. (2018). Peiling Frans in het basisonderwijs. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming. https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/27714.

Vlaams Talenplatform. (2020). Vlaams Talenplatform – Talenplan. http://www.vlaamstalenplatform.be/talenplan.pdf.

VDAB. (2021). Knelpuntberoepen in Vlaanderen 2021. https://www.vdab.be/sites/web/files/doc/trends/Knelpuntberoepen%202021…

Williams, M., Burden R. & Lanvers U. (2002). “French is the Language of Love and Stuff”: student perceptions of issues related to motivation in learning a foreign language. British Educational Research Journal, 28(4), 503-528. DOI: 10.1080/014119202200000580 5

Websites

Belgian Federal Government. (2021, May). The power of the Communities. Belgium.be. Retrieved April 2021, from

https://www.belgium.be/en/about_belgium/government/communities/competen….

Cambridge Dictionary. (n.d.). Motivation. In Dictionary.cambridge.org. Retrieved April 2021, from https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/motivation.

Cambridge Dictionary. (n.d.). Self-efficacy. In Dictionary.cambridge.org. Retrieved May 2021, from https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/self-efficacy.

European Union. (2021, May). Belgium – Flemish Community: Organisation of the Second and Third Stage of Secondary Education. Europa.eu. https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/organisat….

European Commission. (2021, May). About Multilingualism Policy. Ec.Europa.eu.

https://ec.europa.eu/education/policies/multilingualism/about-multiling….

Fédération Wallonie-Bruxelles. (2020, November). Annuaire des écoles d’enseignement secondaire

ordinaire. Enseignement.be. http://www.enseignement.be/index.php?page=25933.

Fédération Wallonie-Bruxelles. (2021, May). La Structure De l’Enseignement secondaire ordinaire de plein exercice. Enseignement.be. http://www.enseignement.be/index.php?page=24547&navi=45

IBM SPSS Software. (2021). SPSS (Version 27). IBM. https://icts.kuleuven.be/sc/software/spss.

KU Leuven. (2021, April). Studentenaantallen. Kuleuven.be. https://www.kuleuven.be/prodstudinfo/index/50000050.html.

Laerd Statistics. (2018). Cronbach's Alpha (α) using SPSS Statistics. Statistics.laerd.com. Retrieved April 2021 from https://statistics.laerd.com/spss-tutorials/cronbachs-alpha-using-spss-…

Laerd Statistics. (2018). Two-way ANOVA in SPSS Statistics. Statistics.laerd.com. Retrieved April and May 2021 from, https://statistics.laerd.com/spss-tutorials/two-way-anova-using-spss-st…

VRT. (2020, November). #STEMhelden: jongens én meisjes kunnen de wereld verbeteren. Vrt.be. Retrieved June 2021 from https://www.vrt.be/nl/over-de-vrt/nieuws/2020/11/03/stemhelden-jongens-….

Qualtrics. (2020). Qualtrics XM (Version 2020). https://www.qualtrics.com/core-xm/survey-software/.

 

Universiteit of Hogeschool
Master Taal- en Letterkunde (Frans-Engels)
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Prof. Dr. Elke Peters
Kernwoorden
Share this on: