Welke genetische factoren verhogen het risico op borstkanker?

Sofie Vannerom
Persbericht

Borstkanker: de genetische risicofactoren.

Breast anatomy normal-259x300 0

5 tot 10% van alle borstkankers wordt veroorzaakt door familiaal overerfbare genetische factoren.  Hierbij gaat het over genmutaties die binnen een familie van generatie op generatie kunnen worden overgedragen. U kunt deze risicofactoren dus zomaar ‘cadeau’ krijgen van uw familie. Welk risico loopt u op het ontwikkelen van borstkanker als bij uw zus/moeder/tante… en zelfs vader of broer borstkanker werd vastgesteld? Welke erfelijke factoren verhogen de genetische voorbeschiktheid voor familiale borstkanker? Tijdens mijn literatuurstudie ging ik op zoek naar de meest relevante informatie over deze genetische risicofactoren.

Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Onder het motto ‘beter voorkomen dan genezen’, vraagt u zich waarschijnlijk af of er factoren zijn die het risico op borstkanker beïnvloeden. Ja, die zijn er en wel heel wat! Je leest het overal, het lijkt een nieuwe trend, maar het is veel meer dan dat: een gezonde levensstijl (weinig alcohol, voldoende beweging en een gezond gewicht) is wel degelijk één van de belangrijkste motivaties om (borst)kanker te voorkomen. Is een gezonde levensstijl dan dé sleutel om geen borstkanker te krijgen? Nee, helaas zijn er nóg factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van borstkanker, zoals enkele hormonale condities waaronder kinderloos blijven én natuurlijk de overgeërfde genetische defecten.

Wat is borstkanker?

Hoe ontstaat borstkanker nu juist en in welk opzicht verschilt sporadisch optredende borstkanker van familiaal overerfbare borstkanker? Kanker treedt op door mutaties die plaatsvinden in essentiële genen. Hiertoe behoren onder andere genen die de groei en deling van cellen controleren en het herstel van beschadigd DNA reguleren. Deze processen worden heel nauw gecontroleerd. Het kleinste foutje kan een ramp veroorzaken. Door mutaties in deze essentiële genen kunnen cellen plots ongecontroleerd delen en zo een tumor vormen. Mutaties kunnen enerzijds toevallig optreden gedurende de levensloop van een persoon (door bijvoorbeeld blootstelling aan uv-straling (goed insmeren blijft dus de boodschap!)). Hieruit kan sporadisch optredende borstkanker ontstaan, de borstkanker die het best gekend is. Anderzijds kunnen mutaties ook worden overgeërfd van generatie op generatie en zo familiaal overerfbare borstkanker veroorzaken.

5 tot 10% van alle borstkankers wordt veroorzaakt door familiaal overerfbare genetische factoren.

De plaats delict

Welke mutaties kunt u overerven van uw ouders waardoor uw risico op borstkanker vergroot? Onderzoek naar familiaal overerfbare borstkanker leverde enkele genen op die gevoelig blijken te zijn aan het voorkomen van overerfbare mutaties en daarmee ook aan overerfbare borstkanker. De borstkanker susceptibility genen, zoals deze genen genoemd worden, beïnvloeden zo dus het risico op het optreden van overerfbare borstkanker. Ze worden verder onderverdeeld in high-, moderate- en low penetrance genen. De penetrantie geeft de gradatie weer van het risico op het ontwikkelen van borstkanker.

De high penetrance genen zijn genetische varianten die een levenslang risico op het ontwikkelen van borstkanker boven 50% veroorzaken. Hierbij horen de BRCA1-, BRCA2-, TP53-, PTEN-, CDH1- en STK11-genen. Elk van deze genen zorgt voor de aanmaak van eiwitten die de vorming van een tumor onderdrukken (tumorsuppressorproteïnen). In normale omstandigheden voorkomen ze dat cellen ongecontroleerd delen. U zal maar een mutatie in het BRCA1-gen overgeërfd hebben… Hierdoor loopt u gedurende uw leven meer dan 50% kans op het effectief ontwikkelen van borstkanker. Als gevolg van de mutatie heeft u het risico dat het BRCA1-gen niet meer naar behoren functioneert. Als de controle over het delen van een cel wegvalt, kan een tumor gevormd worden.

De CHEK2-, BRIP1-, ATM- en PALB2-genen behoren tot de moderate penetrance genen die een levenslang risico op het ontwikkelen van borstkanker tussen 20 en 50% veroorzaken. Deze genen zijn in normale omstandigheden belangrijk voor DNA-herstel. Ook hier kunnen mutaties zorgen voor een verstoorde functie van de genen, wat tot kanker kan leiden.

Heel kleine variaties in het DNA kunnen eveneens het risico op borstkanker beïnvloeden. Dan wordt verwezen naar de low penetrance genen die eerder een klein levenslang risico (lager dan 20%) voor het ontwikkelen van borstkanker veroorzaken.

25-28% van de overerfbare borstkankers worden gelinkt aan overerfbare mutaties in de BRCA-genen. Onderzoek heeft aangetoond dat in ongeveer 50% van de overerfbare borstkankergevallen nog geen mutatie geïdentificeerd werd. Verder onderzoek met als doel het opsporen van andere met borstkanker geassocieerde genetische factoren is dus noodzakelijk!

De borstkanker susceptibility genen als enige genetische risicofactoren voor borstkanker?

De oorzaak van kanker wordt vaak gezien als een afwijking in het genoom, door bijvoorbeeld mutaties. Toch blijken epigenetische wijzigingen ook belangrijk in het ontwikkelen van kanker. Epigenetische wijzigingen veranderen de code van een gen niet (zoals een mutatie wel doet) maar ze regelen de expressie van genen. Ze kiezen met andere woorden welk gen wordt aan- of uitgeschakeld. Enkel wanneer een gen is aangeschakeld kan het een invloed uitoefenen. Stelt u zich voor dat het BRCA1-gen, wat een tumorsuppressor is, door een epigenetische wijziging onderdrukt wordt. Dan zou dit betekenen dat de borstcellen ongecontroleerd kunnen delen en zo een tumor kunnen vormen.

Ik wil mijn risico op overerfbare borstkanker laten bepalen!

Werd in uw familie al familiaal overerfbare borstkanker vastgesteld? Dan is het aangeraden uw borstkankerrisico te laten bepalen met behulp van genetic testing. Indien binnen uw familie het borstkanker susceptibility gen gekend is waarin de mutatie plaatsvond (vb. het BRCA1-gen), kan bij u naar precies dezelfde mutatie gezocht worden. Is de mutatie niet gekend dan moet een breder panel van genen gescreend worden. Aan de hand van het resultaat van de genetische test wordt bepaald of risicoverlagende strategieën vereist zijn (bijvoorbeeld medicatie of borstamputatie).

Het effectief terugvinden van een overgeërfde mutatie toont aan dat u een verhoogd risico heeft op het ontwikkelen van familiaal overerfbare borstkanker. Het wil niet noodzakelijk zeggen dat u al familiale borstkanker heeft of het ooit zult ontwikkelen. Als er dan toch overerfbare borstkanker gediagnosticeerd wordt, hoeft u niet meteen te wanhopen! Er bestaan namelijk een aantal behandelingen die zeer gericht kunnen toegepast worden bij borstkanker veroorzaakt door bijvoorbeeld een BRCA-mutatie. De plaats delict zal zo een belangrijke sleutel zijn in de therapiekeuze.

Bibliografie

Alles over DNA. (n.d.-a). Cytoskelet. Retrieved October 12, 2020, from https://www.allesoverdna.nl/kennisbank/cytoskelet/

Alles over DNA. (n.d.-b). DNA kennisbank. Retrieved October 6, 2020, from https://www.allesoverdna.nl/

Alles over kanker. (n.d.). Borstkanker - Algemeen. Retrieved September 21, 2020, from https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/borstkanker

American Cancer Society. (n.d.). Breast Cancer. Retrieved October 9, 2020, from https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer.html

Apostolou, P., & Papasotiriou, I. (2017). Current perspectives on CHEK2 mutations in breast cancer. Dove Med Press, 9, 331–335. https://doi.org/10.2147/BCTT.S111394

Bertoli, G., Cava, C., & Castiglioni, I. (2015). MicroRNAs: New Biomarkers for Diagnosis, Prognosis, Therapy Prediction and Therapeutic Tools for Breast Cancer. Theranostics, 5(10), 1122–1143. https://doi.org/10.7150/thno.11543

Blue Cross and Blue Shield Association. (2016, February). Moderate Penetrance Variants Associated with Breast Cancer in Individuals at High Risk. Retrieved November 15, 2020, from https://www.bluecrossnc.com/sites/default/files/document/attachment/ser…

Bradbury, J. M., & Jackson, S. P. (n.d.). ATM and ATR. Retrieved November 13, 2020, from https://www.cell.com/current-biology/pdf/S0960-9822(03)00403-2.pdf

Byler, S., Goldgar, S., Heerboth, S., Leary, M., Housman, G., Moulton, K., & Sarkar, S. (2014). Genetic and Epigenetic Aspects of Breast Cancer Progression and Therapy. ANTICANCER RESEARCH, 34, 1071–1078. Retrieved from https://www.saisei-mirai.or.jp/rep-files/2014/ANTICANCER-RESEARCH-34-45…

Cancer Treatment Centers of America. (n.d.). Adenocarcinoma. Retrieved November 12, 2020, from https://www.cancercenter.com/adenocarcinoma

Cantor, S. B., & Guillemette, S. (2011). Hereditary breast cancer and the BRCA1-associated FANCJ/BACH1/BRIP1. Future Oncology, 7(2), 253–261. https://doi.org/10.2217/fon.10.191

Centers for Disease Control and Prevention. (n.d.). Breast Cancer. Retrieved September 21, 2020, from https://www.cdc.gov/cancer/breast/basic_info/what-is-breast-cancer.htm

Chen, J., Bae, E., Zhang, L., Hughes, K., Parmigiani, G., Braun, D., & Rebbeck, T. R. (2020). Penetrance of Breast and Ovarian Cancer in Women Who Carry a BRCA1/2 Mutation and Do Not Use Risk-Reducing Salpingo-Oophorectomy: An Updated Meta-Analysis. JNCI Cancer Spectrum, 4(4), 1. https://doi.org/10.1093/jncics/pkaa029

Chirurg en Operatie. (n.d.). Tumorkenmerken: snelle groei borstkanker. Retrieved October 14, 2020, from http://www.chirurgenoperatie.nl/wp/borst/tumorkenmerken-snelle-groei-bo…

Clancy, S. (2008). DNA Damage & Repair: Mechanisms for Maintaining DNA Integrity. Nature Education, 1(1), 103. Retrieved from https://www.nature.com/scitable/topicpage/dna-damage-repair-mechanisms-…

Da Silva, L., & Lakhani, S. (2010). Pathology of hereditary breast cancer. Modern Pathology, 23, S46–S51. https://doi.org/10.1038/modpathol.2010.37

DeLigio, J. T., Velkova, A., Zorio, D. A. R., & Monteiro, A. N. A. (2009). Can the status of the Breast and Ovarian Cancer Susceptibility Gene 1 product (BRCA1) predict response to taxane-based cancer therapy? Anticancer Agents Med Chem, 9(5), 543–549. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2745270/

Dossus, L., & Benusiglio, P. R. (2015). Lobular breast cancer: incidence and genetic and non-genetic risk factors. Breast Cancer Research, 17, 37. https://doi.org/10.1186/s13058-015-0546-7

Evans, M. K., & Longo, D. L. (2014). PALB2 Mutations and Breast-Cancer Risk. The New England Journal of Medicine, 371, 566–568. https://doi.org/10.1056/NEJMe1405784

Featherstone, C., & Jackson, S. P. (1999). DNA double-strand break repair. Current Biology, 9(20), 759–761. https://doi.org/10.1016/S0960-9822(00)80005-6

Feng, Y., Spezia, M., Huang, S., Yuan, C., Zeng, Z., Zhang, L., … Ren, G. (2018). Breast cancer development and progression: Risk factors, cancer stem cells, signaling pathways, genomics, and molecular pathogenesis. Genes & Diseases, 5(2), 77–106. https://doi.org/10.1016/j.gendis.2018.05.001

Genetics Home Reference. (2020, August 17). Breast cancer. Retrieved September 22, 2020, from https://ghr.nlm.nih.gov/condition/breast-cancer#statistics

Gezondheid en Wetenschap. (2019, December 11). Vroegtijdige opsporing van borstkanker (borstkankerscreening). Retrieved October 9, 2020, from https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/vroegtijdige-opsporin…

Godet, I., & Gilkes, D. M. (2017). BRCA1 and BRCA2 mutations and treatment strategies for breast cancer. Integr Cancer Sci Ther, 4(1), 4. https://doi.org/10.15761/ICST.1000228

Hashimoto, S., Anai, H., & Hanada, K. (2016). Mechanisms of interstrand DNA crosslink repair and human disorders. Genes and Environment, 38(9), 1–8. https://doi.org/10.1186/s41021-016-0037-9

Hopkins, B. D., Hodakoski, C., Barrows, D., Mense, S., & Parsons, R. E. (2014). PTEN function, the long and the short of it. Trends Biochem Sci, 39(4), 183–190. https://doi.org/10.1016/j.tibs.2014.02.006

Jatoi, I. (2018). Risk-Reducing Options for Women with a Hereditary Breast Cancer Predisposition. European Journal of Breast Health, 14(4), 189–193. https://doi.org/10.5152/ejbh.2018.4324

John Wayne Cancer Institute. (n.d.). Types of Breast Cancer. Retrieved November 13, 2020, from https://www.saintjohnscancer.org/breast/breast-cancer/types-of-breast-c…

Khan Academy. (n.d.-a). Cell cycle checkpoints. Retrieved November 12, 2020, from https://www.khanacademy.org/science/ap-biology/cell-communication-and-c…

Khan Academy. (n.d.-b). Phases of the cell cycle. Retrieved November 12, 2020, from https://www.khanacademy.org/science/ap-biology/cell-communication-and-c…

Kittaneh, M., Montero, A. J., & Glück, S. (2013). Molecular Profiling for Breast Cancer: A Comprehensive Review. Biomarkers in Cancer, 5, 61–70. https://doi.org/10.4137/BIC.S9455

Kosir, M. A. (2020, September). Breast Cancer. Retrieved October 12, 2020, from https://www.merckmanuals.com/professional/gynecology-and-obstetrics/bre…

Kriege, M., Jager, A., Hooning, M. J., Huijskens, E., Blom, J., van Deurzen, C. H. M., … Seynaeve, C. (2011). The efficacy of taxane chemotherapy for metastatic breast cancer in BRCA1 and BRCA2 mutation carriers. Cancer, 118(4), 899–907. https://doi.org/10.1002/cncr.26351

Li, X., & Heyer, W. (2008). Homologous recombination in DNA repair and DNA damage tolerance. Cell Research, 18, 99–113. https://doi.org/10.1038/cr.2008.1

Lima, Z. S., Ghadamzadeh, M., Arashloo, F. T., Amjad, G., Ebadi, M. R., & Younesi, L. (2019). Recent advances of therapeutic targets based on the molecular signature in breast cancer: genetic mutations and implications for current treatment paradigms. Journal of Hematology & Oncology, 12, 38. https://doi.org/10.1186/s13045-019-0725-6

MacFarlane, L. A., & Murphy, P. R. (2010). MicroRNA: Biogenesis, Function and Role in Cancer. Current Genomics, 11(7), 537–561. https://doi.org/10.2174/138920210793175895

Masciari, S., Larsson, N., Senz, J., Boyd, N., Kaurah, P., Kandel, M. J., … Huntsman, D. (2007). Germline E-cadherin mutations in familial lobular breast cancer. Journal of Medical Genetics, 44, 726–731. Retrieved from https://jmg.bmj.com/content/44/11/726

Maxwell, K. N., Wubbenhorst, B., & Wenz, B. M. et al. (2017). BRCA locus-specific loss of heterozygosity in germline BRCA1 and BRCA2 carriers. Nature Communications, 8(319), 1. https://doi.org/10.1038/s41467-017-00388-9

Meindl, A., Ditsch, N., Rhiem, K., Schmutzler, R. K., & Kast, K. (2011). Hereditary Breast and Ovarian Cancer New Genes, New Treatments, New Concepts. Dtsch Arztebl Int, 108(19), 323–330. https://doi.org/10.3238/arztebl.2011.0323

Moore, L. D., Le, T., & Fan, G. (2012). DNA Methylation and Its Basic Function. Neuropsychopharmacology, 38(1), 23–38. https://doi.org/10.1038/npp.2012.112

Narod, S. A., & Offit, K. (2005). Prevention and Management of HereditaryBreast Cancer. Journal of Clinical Oncology, 23, 1656–1663. https://doi.org/10.1200/JCO.2005.10.035

National Breast Cancer Foundation. (n.d.). Learn about breast cancer. Retrieved October 9, 2020, from https://www.nationalbreastcancer.org/about-breast-cancer/

National Cancer Institute. (2018). BRCA Mutations: Cancer Risk and Genetic Testing. Retrieved October 13, 2020, from https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/genetics/brca-fac…

National Cancer Institute. (n.d.). Contralateral Breast Cancer. Retrieved October 12, 2020, from https://dceg.cancer.gov/research/what-we-study/contralateral-breast-can…

National Human Genome Research Institute. (n.d.). Histone. Retrieved November 13, 2020, from https://www.genome.gov/genetics-glossary/histone

Nicolas, E., Bertucci, F., Sabatier, R., & Gonçalves, A. (2018). Targeting BRCA Deficiency in Breast Cancer: What are the Clinical Evidences and the Next Perspectives? Cancers, 10, 506. https://doi.org/10.3390/cancers10120506

Nieren.nl. (2018, March 26). Autosomaal dominante overerving. Retrieved October 6, 2020, from https://www.nieren.nl/bibliotheek/31-over-erfelijkheid/126-autosomaal-d…

No Stomach For Cancer®. (n.d.). Lobular Breast Cancer. Retrieved September 23, 2020, from https://www.nostomachforcancer.org/about/hereditary-diffuse-gastric-cancer/lobular-breast-cancer

Nounou, M. I., ElAmrawy, F., Ahmed, N., Abdelraouf, K., Goda, S., & Syed-Sha-Qhattal, H. (2015). Breast Cancer: Conventional Diagnosis and Treatment Modalities and Recent Patents and Technologies. Breast Cancer (Auckl), 9, 17–34. https://doi.org/10.4137/BCBCR.S29420

Palacios, J., Robles-Frías, M. J., Castilla, M. A., López-García, M. A., & Benítez, J. (2008). The Molecular Pathology of Hereditary Breast Cancer. Pathobiology, 75, 85–94. https://doi.org/10.1159/000123846

Parkes, A., Arun, B. K., & Litton, J. K. (2017). Systemic Treatment Strategies for Patients with Hereditary Breast Cancer Syndromes. The Oncologist, 22(6), 655–666. https://doi.org/10.1634/theoncologist.2016-0430

Roche. (n.d.). Borstkanker begrijpen. Retrieved October 13, 2020, from https://www.roche.be/nl/Patienten/ziekten/borstkanker/borstkanker-begri…

Ruddy, K. J., & Winer, E. P. (2013). Male breast cancer: risk factors, biology, diagnosis, treatment, and survivorship. Annals of Oncology, 24, 1334–1443. https://doi.org/10.1093/annonc/mdt025

Sauter, E. R. (2018). Breast Cancer Prevention: Current Approaches and Future Directions. European Journal of Breast Health, 14(2), 64–71. https://doi.org/10.5152/ejbh.2018.3978

Shiovitz, S., & Korde, L. A. (2015). Genetics of breast cancer: a topic in evolution. Annals of Oncology, 26(7), 1291–1299. https://doi.org/10.1093/annonc/mdv022

Temple University Health System. (2019, November 1). Breast Cancer Prevention Drugs: What Women Should Know About Chemoprevention Agents. Retrieved October 13, 2020, from https://www.foxchase.org/blog/breast-cancer-prevention-drugs-what-women…

Tischler, J., Crew, K. D., & Chung, W. K. (2019). The role of tumor and germline genetic testing in breast cancer management. Annals of Internal Medicine, 171(12), 925–930. https://doi.org/10.7326/M18-2417

Turner, N. C., & Tutt, A. N. J. (2012). Platinum chemotherapy for BRCA1-related breast cancer: do we need more evidence? Breast Cancer Research, 14(6), 115. https://doi.org/10.1186/bcr3332

van der Groep, P., van der Wall, E., & van Diest, P. J. (2011). Pathology of hereditary breast cancer. Cellular Oncology, 34, 71–88. https://doi.org/10.1007/s13402-011-0010-3

Wang, Y. A., Jian, J., Hung, C., Peng, H., Yang, C., Cheng, H. S., & Yang, A. (2018). Germline breast cancer susceptibility gene mutations and breast cancer outcomes. BMC Cancer, 18, 315. https://doi.org/10.1186/s12885-018-4229-5

Weil, M. K., & Chen, A. (2011). PARP Inhibitor Treatment in Ovarian and Breast Cancer. Current Problems in Cancer, 35(1), 7–50. https://doi.org/10.1016/j.currproblcancer.2010.12.002

Wendt, C., & Margolin, S. (2019). Identifying breast cancer susceptibility genes – a review of the genetic background in familial breast cancer. Acta Oncologica, 58(2), 135–146. https://doi.org/10.1080/0284186X.2018.1529428

West Coast Surgical Oncology. (2021). Breast Cancer. Retrieved September 29, 2021, from http://www.cancersurgeryvancouver.ca/cancers-we-treat/breast-cancer/

Wittersheim, M., Büttner, R., & Markiefka, B. (2015). Genotype/Phenotype Correlations in Patients with Hereditary Breast Cancer. Breast Care, 10, 22–26. https://doi.org/10.1159/000380900

Wu, Y., Sarkissyan, M., & Vadgama, J. V. (2015). Epigenetics in Breast and Prostate Cancer. Methods Mol Biol, 1238, 425–466. https://doi.org/10.1007/978-1-4939-1804-1_23

Universiteit of Hogeschool
Biomedische Laboratoriumtechnologie
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Mevr. Hannelore Bellon
Kernwoorden
Share this on: