“We are all different but the same.” Een sprookje, fantasieverhaal of juist een echt hier-en-nu-verhaal?

Lore Koopmans
Persbericht

“We are all different but the same.” Een sprookje, fantasieverhaal of juist een echt hier-en-nu-verhaal?

Diversiteit. Waaraan denkt u bij het horen van deze term? De kans is groot dat u meteen denkt aan begrippen als ‘multiculturaliteit’, ‘religie’ of ‘etniciteit’. In deze bachelorproef wordt echter uitgegaan van een allesomvattende definitie van diversiteit en ga ik samen met de medewerkers van Narrata vzw op zoek naar een manier om voorlezen en de kracht van verhalen in te zetten om kinderen voor te bereiden op het leven in een steeds veranderende en diverse samenleving. 

 

“We are all different but the same.”

Denk even terug aan de wereld waarin u tien jaar geleden leefde. Hoe sterk verschilt die wereld met de wereld van vandaag? Hoogstwaarschijnlijk: behoorlijk sterk. Veranderingen zijn immers altijd al de drijfkracht geweest van onze samenleving. Denk aan kolonisaties, migratiestromen, klimaatveranderingen, filosofische en intellectuele veranderingen en nog zoveel meer. Onze wereld is met andere woorden altijd al divers geweest. Toch nam die diversiteit in de loop van de 21ste eeuw verder toe. Globalisering, verbeterde mobiliteit en nieuwe informatietechnologieën zorgden ervoor dat verschillende mensen sneller en gemakkelijker met elkaar in contact kwamen waardoor diverse overtuigingen, nationaliteiten, leefgewoonten etc. zich met elkaar vermengden en er superdiversiteit ontstond. Ook andere veranderingen zoals klimaatveranderingen, epidemieën en politieke kwesties bevorderen de groei van deze diversiteit. Langzaamaan richt onze samenleving zich dan ook steeds meer op het individu dan op de groep. Dit optimaal functioneren in een steeds veranderende maatschappij vergt bijgevolg andere kennis en vaardigheden, meer bepaald de 21e-eeuwse vaardigheden. Daar waar de aanwezige diversiteit nu nog voor heel wat uitdagingen zorgt en men vooral de nadruk legt op etnische en culturele diversiteit – denk bijvoorbeeld aan kwesties zoals het hoofddoekendebat – zijn de 21e-eeuwse vaardigheden eerder gericht op het leren samenwerken en communiceren in een moderne, diverse en steeds veranderende maatschappij. Het is dan ook belangrijk dat kinderen voorbereid worden op de wereld van vandaag en dat scholen sterk inzetten op deze vaardigheden. In het kader van dit onderzoek werd een enquête afgenomen bij (zorg)leerkrachten van de derde graad en directies in verband met diversiteit op school. Opvallend was dat slechts één van de twintig ondervraagden aangaf geen acties te ondernemen op het vlak van diversiteit op school. Verder ging de meeste aandacht op school uit naar het inzetten op differentiatie, op talentenbeleid en naar aanpassingen voor kinderen met een beperking.

 

Een sprookje, fantasieverhaal of juist een echt hier-en-nu-verhaal?

Een ideale manier om leerlingen voor te bereiden op het leven in deze steeds veranderende en diverse samenleving is door diverse verhalen voor te lezen en erover te praten. Boeken bieden via hun verschillende verhalen en personages namelijk een brede kijk op de wereld om ons heen. Diverse verhalen fungeren enerzijds als spiegels waarin kinderen zichzelf en/of hun eigen leefwereld kunnen herkennen. Anderzijds fungeren ze als ramen waardoor kinderen kennismaken met andere leefwerelden, culturen of perspectieven. Bovendien bieden de maatschappelijke thema’s in deze boeken heel wat aanknopingspunten om in te zetten op burgerschapsvorming. Toch valt het op dat voorlezen in de lagere school afneemt naarmate kinderen ouder worden en zelf (goed) kunnen lezen. In de derde graad van het lager onderwijs komt voorlezen dan ook steeds minder vaak voor. Zowel literatuurstudie als een enquête omtrent voorlezen, afgenomen bij leerkrachten uit de derde graad van het lager onderwijs bevestigen deze indruk. Tijdgebrek blijkt één van de belangrijkste factoren om niet voor te lezen in de klas. Dit gaat vaak gepaard met het (onterechte) idee dat kinderen van die leeftijd liever zelf lezen. Dit is jammer, want naast de talrijke handvaten die boeken aanbieden om in te spelen op diversiteit zijn ze ook erg bevorderlijk voor de algemene ontwikkeling van kinderen. Zo zijn boeken door hun gevarieerde woordenschat en complexe en gevarieerde zinsbouw erg bevorderlijk voor de taalontwikkeling. Ook het spreken over de boeken en het geconcentreerd leren luisteren naar de verhalen komt de taalontwikkeling ten goede. Daarenboven zorgen verschillende functies in boeken ook voor ontwikkeling op cognitief, sociaal-emotioneel, literair, en muzisch vlak. Het narratieve oftewel ‘verhalende’ karakter van verhalen zorgt er volgens de literatuurstudie ook voor dat de inhoud van de verhalen beter in het geheugen blijft kleven. Dit is een interessant gegeven, willen we lesstof aan het voorlezen koppelen. Voorlezen zorgt er ook voor dat leerlingen in aanraking komen met teksten en verhalen die qua leestechnisch of literair niveau moeilijker zijn dan wat ze zelfstandig aankunnen, maar qua inhoud veel sterker aansluiten bij hun eigen interesses en/of leefwereld. Dit zal de leesmotivatie hoogstwaarschijnlijk bevorderen.

 

What’s the plan?

Uit de literatuurstudie bleek ook dat de rol van de leraar als coach samen met het gebruik van verschillende doeltreffende werkvormen zeer belangrijk is in het leerproces van de kinderen. Zo is zowel een bewustwording van je houding als een bewustwording van je manier van denken van belang. Geweldloze communicatie staat hierbij voorop. Daarbij genieten interactieve werkvormen waarin er ruimte is voor vragen, verwondering en dialoog sterk de voorkeur. Met dit alles in het achterhoofd werd er een pakket van lessuggesties uitgewerkt aansluitend bij het boek “Hadden de Grieken al raketten?”, van Govert Schilling. Dit pakket bestaat uit verscheidene lessuggesties en boekentips die inpikken op de 43 verschillende verhaaltjes uit het boek. Aangezien gebrek aan tijd zowel in onze enquête als in de literatuurstudie aangegeven werd als de grootste reden om niet voor te lezen in de klas, werden er aan de verschillende verhalen lesinhouden gekoppeld. Hoewel het boek eerder lijkt aan te sluiten bij lesonderwerpen rond wetenschappen en techniek, omvatten de aangereikte lessuggesties verschillende leergebieden en domeinen en spelen ze in op diversiteit in de klas. Ook bevat het document één uitgewerkte voorbeeldles. Op die manier willen we leerkrachten handvaten bieden om in de klas met dit boek aan de slag te gaan, maar ook willen we hen door middel van de verschillende boekentips inspireren om in de lessen ook met andere boeken aan de slag te gaan. image-20210830205404-1

Bibliografie

Bibliografie

Agentschap integratie & inburgering. (2019). Superdiversiteit zit in ons onderwijs. [PowerPointpresentatie] Geraadpleegd op 15 februari 2021, via https://blackboard.pxl.be/bbcswebdav/pid-388446-dt-content-rid-2613257_1/xid-2613257_1 

Boekstart & Iedereen Leest. (z.j.). Wat is boekstart? Boekstart.be. Geraadpleegd op 9 april 2021, via https://www.boekstart.be/wat-boekstart 

Broekhof, K. & de Pater, N. (2013). Kwestie van lezen deel 3. Voorlezen op de basisschool: Achtergronden en praktische tips voor leerkrachten. [mediabrochure] Geraadpleegd op 10 oktober 2020, via https://www.lezen.nl/wp-content/uploads/2021/01/kwestievanlezen3.pdf 

Chambers, A. (2012). Leespraat: De leesomgeving & Vertel eens. Zoetermeer: NBD Biblion.

Crul, K. (2013). Zeppelin: Didactiek voor muzische vorming. Kalmthout: Pelckmans.

Daerden, K. (2018a). Leesbevordering: De functies van kinderliteratuur. [PowerPointpresentatie] Geraadpleegd op 11 oktober 2020, via https://blackboard.pxl.be/bbcswebdav/pid-214304-dt-content-rid-1817166_1/xid-1817166_1

Daerden, K. (2018b). Nederlands - Spreken & luisteren: Interactief voorlezen. [PowerPointpresentatie] Geraadpleegd op 5 maart 2021, via https://blackboard.pxl.be/bbcswebdav/pid-214301-dt-content-rid-1817165_1/xid-1817165_1 

Daerden, K. (2019). Met kinderen spreken over boeken: Aidan Chambers. [PowerPointpresentatie] Geraadpleegd op 11 juni 2021, via https://blackboard.pxl.be/webapps/blackboard/execute/displayLearningUnit?course_id=_16457_1&content_id=_295887_1&framesetWrapped=true# 

del Barrio, A. & de Graaff, F. (2006). Respect voor diversiteit. In van Keulen, A. (Red.), Partnerschap tussen ouders en beroepsleerkrachten: Handboek voor kinderopvang en onderwijs, pp. 65-73. Amsterdam: SWP. 

Dera, J. (2019). De praktijk van de leeslijst: Een onderzoek naar de inhoud en waardering van literatuurlijsten voor het schoolvak Nederlands op havo en vwo. Geraadpleegd op 12 februari 2021, via https://www.lezen.nl/sites/default/files/praktijk_van_de_leeslijst_digitaal.pdf 

Dera, J. (2020, 24 november). De helaasheid der leeslijsten: over diversiteit in het literatuuronderwijs. De Lage Landen. Geraadpleegd op 29 november 2020, via https://www.de-lage-landen.com/article/de-helaasheid-der-leeslijsten-over-diversiteit-in-het-literatuuronderwijs?fbclid=IwAR2m-4e9fifTwchB6zyZyu76c_K1UeAnZdZHXXaZbtcLsY-CwAx8XphyTHE 

Diversiteit In Actie. (z.j.-a). 6 didactische voorwaarden voor leren IN diversiteit. diversiteitinactie.be. Geraadpleegd op 8 maart 2021, via https://diversiteitinactie.be/diversiteit/leren-in-diversiteit 

Diversiteit In Actie. (z.j.-b). 6 didactische voorwaarden voor leren VOOR diversiteit. diversiteitinactie.be. Geraadpleegd op 8 maart 2021, via https://diversiteitinactie.be/diversiteit/leren-voor-diversiteit 

Driessen, L. (2016, juli). Lesstof beter onthouden door narratieve transportatie: Het effect van narratieven en afbeeldingen in onderwijslesstof op de mate waarin de stof onthouden wordt. [Masterscriptie, Radbout Universiteit Nijmegen] Geraadpleegd op 22 november 2020, via https://theses.ubn.ru.nl/bitstream/handle/123456789/2401/Driessen%2C_L.J.M._1.pdf?sequence=1 

Felten, H., Broekroelofs, R., & van de Kamp, J. (2020). Opgroeien zonder vooroordelen. Kennisplatform integratie & samenleving. Geraadpleegd op 28 februari 2021, via https://www.kis.nl/sites/default/files/opgroeien_zonder_vooroordelen-def_0.pdf 

Filosovaardig. (z.j.). Filosoferen als invulling van burgerschapsvorming. Geraadpleegd op 4 april 2021, via https://filosovaardig.nl/blog/denken-over-onderwijs/filosoferen-als-burgerschapsvorming/ 

Ganzeman, F. (2016, 26 januari). Hoe kies je een boek? Geraadpleegd op 7 februari 2021, via https://leesbevorderingindeklas.nl/algemeen/boek-kiezen/ 

Ganzeman, F. (2020, 10 januari). Voorlezen in de bovenbouw. Geraadpleegd op 7 februari 2021, via https://leesbevorderingindeklas.nl/artikelen/voorlezen-in-de-bovenbouw/ 

GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. (z.j.). Actief burgerschap. www.g-o.be. Geraadpleegd op 24 december 2020, via https://www.g-o.be/actief-burgerschap/

Greven, J. & Letschert, J. (2005). De storyline approach: over thematisch onderwijs in de vorm van verhalen. Enschede: SLO, Stichting Leerplanontwikkeling. Geraadpleegd op 9 oktober 2020, via https://research.utwente.nl/files/5150243/The-storyline-approach.pdf

Haket, V. (2015). Mama snijdt een komkommer, papa leest de krant: Rolpatronen in veel gelezen recente kinderboeken. [PowerPointpresentatie] Geraadpleegd op 26 februari 2021, via https://www.ru.nl/publish/pages/941865/onderzoek-rolpatronen-in-kinderboeken.pdf 

Heitzmann, G. (2019a). Kritisch diversiteitsmanagement. [PowerPointpresentatie] Geraadpleegd op 4 januari 2021, via https://blackboard.pxl.be/bbcswebdav/pid-468770-dt-content-rid-3170167_1/xid-3170167_1 

Heitzmann, G. (2019b). Kritisch in de samenleving: Vooroordelen en discriminatie. [PowerPointpresentatie] Geraadpleegd op 10 januari 2021, via https://blackboard.pxl.be/bbcswebdav/pid-388447-dt-content-rid-2613258_1/xid-2613258_1 

Hinyard, L. J., & Kreuter, M. (2007). Using Narrative Communication as a Tool for Health Behavior Change: A Conceptual, Theoretical, and Empirical Overview. Geraadpleegd op 27 november 2020, via https://www.researchgate.net/publication/6600974_Using_Narrative_Communication_as_a_Tool_for_Health_Behavior_Change_A_Conceptual_Theoretical_and_Empirical_Overview 

Huizenga, H. (2017). Taal & didactiek: Aanvankelijk en technisch lezen. Groningen: Noordhoff.

Huizenga, H., & Robbe, R. (2015). Taalonderwijs ontwerpen (2de ed.). Groningen: Noordhoff.

Iedereen Leest & Vlaams Fonds voor de Letteren. (2016). Verslag inspiratiedag diversiteit en lezen. Geraadpleegd op 2 december 2020, via https://www.expoo.be/sites/default/files/atoms/files/VERSLAG_INSPIRATIEDAG_DIVERSITEIT_EN_LEZEN.pdf

Iedereen Leest. (2018, 25 juli). De vele voordelen van voorlezen. Geraadpleegd op 10 oktober 2020, via https://iedereenleest.be/over-lezen/de-vele-voordelen-van-voorlezen

Imberechts, H. (2018). Nederlands - lezen: Leesbevordering. [cursus]. Hasselt: Hogeschool PXL Educatieve bachelor lager onderwijs. 

jbc. (z.j.). ZulupaPUWA. jbc.be. Geraadpleegd op 29 december 2020, via https://www.jbc.be/nl-be/mode/zulupapuwa-Respect-diversiteit/mode5.html

Kartosen-Wong, R. (2019, 5 januari). “Diversiteit in kinderboeken is goed voor ieder kind”. Het Parool. Geraadpleegd op 24 februari 2021, via https://www.parool.nl/nieuws/diversiteit-in-kinderboeken-is-goed-voor-ieder-kind~b735fe29/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.ca%2F 

Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2021). Inspirerend burgerschap. katholiekonderwijs.vlaanderen. Geraadpleegd op 1 juni 2021, via https://pro.katholiekonderwijs.vlaanderen/inspirerend-burgerschap/inspirerend-burgerschap 

Mirck, J. (2018). Diversiteit is geen modegril, maar een moneymaker. www.marketingfacts.nl. Geraadpleegd op 29 december 2020, via https://www.marketingfacts.nl/berichten/diversiteit-is-geen-modegril-maar-een-moneymaker 

Niekée Roermond. (2014). Agora VMBO/HAVO/VWO. niekee.nl. Geraadpleegd op 16 april 2021, via https://niekee.nl/agora-vmbo-havo-vwo 

Nik-Nak. (z.j.). NIK-NAK - tweetalige kinderboeken en meertalig materiaal. nik-nak®. Geraadpleegd op 14 april 2021, van https://nik-nak.eu/ 

OVSG. (z.j.). Beginselverklaring van neutraliteit. ovsg.be. Geraadpleegd op 24 december 2020, via https://www.ovsg.be/gemeentelijk-onderwijs/beginselverklaring-neutraliteit 

Reading Rockets. (2015, 30 januari). Mirrors, Windows and Sliding Glass Doors. [YouTube video]. Geraadpleegd op 3 juni 2021, via https://www.youtube.com/watch?v=_AAu58SNSyc&t=36s&ab_channel=ReadingRockets 

Repáraz, L. R., Ardjosemito-Jethoe, S. E. R., & Rijk, K. (2017). Diversiteit in de samenleving. Assen: Koninklijke Van Gorcum.

Rosenberg, M. (2014). Geweldloos communiceren, hoe doe je dat? Rotterdam: Lemniscaat. 

Sampermans, D., Maurissen, L., Louw, G., Hooghe, M. & Claes, E. (2017). ICCS 2016 Rapport Vlaanderen: Een onderzoek naar burgerschapseducatie in Vlaanderen. Eindrapport november 2017. Onderwijs Vlaanderen & KU Leuven. Geraadpleegd op 23 december 2020, via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?id=9952  

Scharwachter, S. (2020, 25 oktober). Zet je intersectionele bril op. https://www.pipamag.nl/identiteit_inclusiviteit/zet-je-intersectionele-bril-op/ 

Scholliers, S., Tersago, G., Despeghel, P., Schmidt, J., Moornaert, S. & El Bouchttaoui, A. (2010). Interculturele diversiteit: Maatwerk voor bedrijven en organisaties. [mediabrochure] Geraadpleegd op (29 december 2020), via https://www.esf-vlaanderen.be/sites/default/files/attachments/articles/maatwerk.pdf

Schiepers, M., Versteden, P., Loman, J., Callebaut, I., Froyen, B., Hebbrecht, J., Imberechts, H., Moonen, E., Ringoet, E., Schutjes, E., Timmermans, S., Truyts, C., T’Sas, J., van Bergen, T., Vanherf, A., Van Houtven, T., & Vansteelandt, I. (2020). Volop taal. Didactiek Nederlands voor de lagere school. Gent: Owl Press.

SLO. (2021). 21e-eeuwse vaardigheden. Geraadpleegd op 3 juni 2021, via https://www.slo.nl/thema/meer/21e-eeuwsevaardigheden/ 

Speet, F., Loontjens, J., Uphoff, M. & Verbeke, A. (2021, 16 januari). De literaire canon heeft meer sokkels nodig. De Standaard. Geraadpleegd op 15 februari 2021, via https://www.standaard.be/cnt/dmf20210114_96919327

Steunpunt Diversiteit & Leren. (z.j.). Steunpunt Diversiteit & Leren | Visie. www.steunpuntdiversiteitenleren.be. Geraadpleegd op 14 februari 2021, van https://diversiteitenleren.be/over-sdl/visie

Steunpunt GOK. (2008). Omgaan met diversiteit. Geraadpleegd op 28 december 2020, via http://www.steunpuntgok.be/downloads/themabeschrijving_2008_diversiteit.pdf 

Stichting Lezen - Leesmonitor. (2021). Een vroege start met voorlezen loont en verdient vervolg. Geraadpleegd op 12 februari 2021, van https://www.lezen.nl/onderzoek/een-vroege-start-met-voorlezen-loont-en-verdient-vervolg/ 

Studio Sesam. (z.j.). Studio Sesam | diversiteit in woord en beeld. studiosesam.be. Geraadpleegd op 17 april 2021, van https://studiosesam.be/ 

Thomas. (2019). De status van diversiteit in de wereld. www.thomas.co. Geraadpleegd op 29 december 2020, via https://www.thomas.co/nl/resources/type/blogs/de-status-van-diversiteit-de-wereld

Torfs. (z.j.). Hayat: Samen werkt het?. hayat.com. Geraadpleegd op 11 februari 2021, via http://www.hayat.be/torfs/ 

Van Avermaet, P. (2012). Waarom diversiteit tot de kern van onderwijs hoort. VLOR Vlaamse Onderwijsraad. Geraadpleegd op 23 december 2020, via https://assets.vlor.be/www.vlor.be/attachment/verslag%204%20Vanavermaet.pdf 

Van Avermaet, P. & Sierens, S. (2012). Van de periferie naar de kern: Omgaan met diversiteit in onderwijs. Geraadpleegd op 23 december 2020, via https://www.researchgate.net/profile/Sven-Sierens/publication/303460277_Van_de_periferie_naar_de_kern_Omgaan_met_diversiteit_in_onderwijs/links/574d68dd08ae061b33026b9c/Van-de-periferie-naar-de-kern-Omgaan-met-diversiteit-in-onderwijs.pdf 

van Beek, A., & Henderikse, W. (2015). Goede voorbeelden culturele diversiteit,. Directie Integratie en Samenleving, Ministerie van SZW. Geraadpleegd op 29 december 2020, via https://diversiteitinbedrijf.nl/wp-content/uploads/2015/09/Goede-voorbeelden-culturele-diversiteit.pdf

van Coillie, J. (2004). Leesbeesten en boekenfeesten. Zoetermeer: Nbd Biblion.

van Koeven, E. (2008, september). Voorlezen in de bovenbouw: Tijdverspilling of uitdaging? JSW, 93, pp. 34-37. Geraadpleegd op 10 oktober 2020, via https://www.jsw.nl/wp-content/uploads/Archief/Artikelen/2008/93-01%20(september%202008)/jrg93_nr1_september2008_Koeven_Voorlezen_in_de_bovenbouw.pdf

van Koeven, E. (2019). Kwestie van lezen deel 16. Lezen en burgerschap: Achtergronden en praktische tips voor docenten po en vo. [mediabrochure] Geraadpleegd op 5 april 2021, via https://pro.debibliotheekopschool.nl/dam/lezen/20190222-folder_16lezenenburgerschap.pdf?utm_source=newsletter_346&utm_medium=email&utm_campaign=nieuws-van-de-bibliotheek-op-school-56 

van Laer, T., de Ruyter, K., Visconti, L.M. & Wetzels, M. (2014). The Extended Transportation-Imagery Model: A Meta - Analysis of the Antecedents and Consequences of Consumers’ Narrative Transportation. Journal of Consumer Research. Geraadpleegd op 28 november 2020, via https://www.jstor.org/stable/10.1086/673383 

van Riet, J. (2005). Voorlezen kan iedereen! Zoetermeer: NBD Biblion. 

van Zoelen, E. (2017). De kunst van overtuigende verhalen: Een studie naar het effect van verhaalstructuur in een gezondheidsboodschap op overtuigingen, transportatie en emoties van lezers. [Masterscriptie, Radbout Universiteit Nijmegen] Geraadpleegd op 25 november 2020, via https://theses.ubn.ru.nl/bitstream/handle/123456789/3902/Zoelen%2c_E.M._van_1.pdf?sequence=1 

Walta, J. (2011). Open boek (1ste ed.). Eindhoven: Kinderboekwinkel De Boekenberg.

Withaeckx, S., van den Brandt, N., Decoene, A., Fadil, N., Kalkan, B., De Graeve, S., De Bleeckere, N., Abegig, S., Dequeecker, I., Avci, S., Mouissat, S., Aziz, R. & Flora vzw. (z.j.). Intersectioneel denken: Handleiding voor professionelen die intersectionaliteit of kruispuntdenken in de eigen organisatie willen toepassen. Ella. Geraadpleegd op 20 februari 2021, via https://demos.be/sites/default/files/handleiding_intersectionaliteit_ella_vzw.pdf 

Referentielijst – Persoonlijke communicatie

Geron, G. (2020, 14 oktober & 16 november; 2021, 10 april). (leesbevorderaar Narrata vzw). (Voorlezen in functie van de algemene ontwikkeling). Persoonlijke communicatie [gesprek]. 

Geron, G. (2020, 28 december; 2021, 9 februari). (diversiteitsexperte). (Het begrip diversiteit, het belang van het inspelen op diversiteit voor scholen & door middel van voorlezen inspelen op diversiteit). Persoonlijke communicatie [gesprek].

Universiteit of Hogeschool
Educatieve bachelor lager onderwijs
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Katrien Daerden
Kernwoorden
Share this on: