Volwaardige lessen grafische druktechnieken in de les Beeld.
De wondere wereld van de vergeten grafische druktechnieken.
De wondere wereld van de vergeten grafische druktechnieken
Reclame, huiswerk en cursussen: massaal uitgedraaid door machines, passeert het meeste drukwerk ons leven met weinig impact. De waarde zit in de boodschap, niet de print. Een handgemaakte print daarentegen doet stilstaan van verwondering en belichaamt de kunst van het printen. Om nog een stapje verder te gaan en zelf een handgemaakte print te maken, kan een sublieme ervaring zijn, waarbij je ideeën worden omgezet in onuitwisbare afbeeldingen.
Waarom dit onderzoek?
Dagelijks komen we massaal in contact met drukwerk. We besteden er weinig aandacht aan en raken er al lang niet meer door verwonderd. De grafische ‘handgemaakte’ druktechnieken raken in de vergetelheid en komen nauwelijks nog aan bod tijdens de lessen Beeld. Wanneer ze eens behandeld worden, zijn het steeds dezelfde – zoals de linosnede en de sjabloon- en stempeldruk – die aangereikt worden uit een bijna oneindige lijst van druktechnieken. De technieken worden dan meestal louter als een techniek, een methode behandeld zonder verder thema of verdere uitwerking. De les wordt niet ingeleid met een situering in tijd, ruimte en context, en er wordt weinig aandacht besteed aan kunstbeschouwing. Er worden geen voorbeelden van kunstenaars getoond, of kunstwerken worden nauwelijks besproken. Leraren beschikken over onvoldoende eigen kennis en vaardigheden over de grote verscheidenheid aan druktechnieken om er mee aan de slag te gaan in de klas.
Ik ben ervan overtuigd dat er heel wat interessante druktechnieken bestaan die zich perfect lenen voor een volwaardige les binnen het vak Beeld. Bij veel vakken worden er nu vernieuwingen doorgevoerd en dit lijkt ook wenselijk binnen het vak Beeld. Altijd maar werken rond dezelfde druktechnieken lijkt me een gemiste kans, zowel voor de leraar als de leerlingen. Met mijn onderzoek heb ik naar een antwoord gezocht om het gebruik van grafische technieken in het secundair onderwijs te bevorderen.
Rol van de grafische druktechnieken in onze samenleving.
De grafische druktechnieken hebben steeds een belangrijke rol gespeeld in de verspreiding van onze cultuur. Onze westerse beschaving wordt gekenmerkt als een samenleving die voortdurend in beweging is en snel verandert. Schrift en beeld ‘drukwerk’ hebben gezorgd voor de razendsnelle verspreiding van onze cultuur.
Het drukken ontwikkelde zich in de loop van de eeuwen onder invloed van nieuwe uitvindingen, verbeterde materialen en steeds hogere eisen van de gebruiker. We onderscheiden vier verschillende drukfamilies, in chronologische volgorde: hoogdruk, diepdruk, vlakdruk en doordruk. Alle vier worden ze door kunstenaars en amateurs toegepast en alle vier hebben ze hun eigen unieke karaktereigenschappen.
Lessenpakket ‘Volwaardige lessen grafische druktechnieken in de les beeld.’
Welke druktechnieken bestaan er allemaal? Welke druktechnieken zijn geschikt voor de eerste graad van het secundair onderwijs? Wat is de meerwaarde van lessen grafische technieken voor leerlingen? Welke materialen heb je allemaal nodig om aan de slag te kunnen gaan met druktechnieken? Welke materialen zijn standaard aanwezig in het lokaal? Met deze vragen in het achterhoofd heb ik een lessenpakket ontwikkeld met 13 volwaardige lessen rond de grafische druktechnieken.
Een les is voor mij volwaardig als een druktechniek niet enkel en alleen als techniek wordt behandeld. Bijvoorbeeld een tweedelige opdracht waarbij eerst een tekening wordt gemaakt die volledig wordt uitgewerkt. Die daarna grafisch wordt vertaald naar een linosnede. Zoals mijn les waarbij leerlingen eerst een expressief kunstenaarsportret tekenen van Picasso met mixed-media materialen en daarna het portret grafisch vertalen naar een linosnedeprint in de stijl van Picasso.
Meerwaarde voor de leerlingen
Door aan de slag te gaan met onbekende technieken leren leerlingen anders denken en opent een nieuwe deur om zich expressief te kunnen uiten. Het drukprocedé is een zeer speciaal iets, iedere drukfamilie heeft zijn eigen karakteristieken. Via de grafische technieken komen leerlingen in aanraking met zeer authentieke en traditionele werkwijzen. De huidige generatie leerlingen is opgegroeid in een digitaal tijdperk waarin men nog weinig aandacht besteedt aan iets met de hand creëren.
Kleine sneak peek van de lesonderwerpen?
Leer een foam print drukken van afvalmaterialen op een gemarmerde achtergrond, maak monotypeprints van je eigen foto’s, leer papier marmeren met nagellak, maak kennis met de cyanotype, dompel jezelf onder in de vreemde wereld van het vreemde diereliriem wezen, leer een droge naald maken van een vreemd wezen en nog veel meer!
Boeken
- Woods, L. (2003). Handboek druktechnieken. Baarn: Cantecleer.
- Boudewijns, L. (2004) Drukken zonder drukpers. Baarn: Cantecleer.
- Schmidt, C. (2010). Print Workshop: Hand – printing techniques + truly original projects. New York: Potter Crafts.
- Mac Kenzie, S. (2019) Making Collagraph Prints. Marlborough: The Crowood Press Ltd
- Van Der Linden, F. (1980). De grafische technieken. Schoten: Westland.
- Grassman, L & Hantke LS. (2017). Kitchen Lithography: Hand printing at home. New York: Printing Architectural Press
- Te Kiefte, J.(1986). In grote lijnen: Teken- en schildermaterialen – Grafische technieken. Appeldoorn: Walva
- Schmidt, C. (2010). Print workshop: hand printing techniques + truly original projects. New York: Pottery craft
- Van Engelen, K. (2015) Gelatine drukken monotype zonder pers.
- Saéz Castàn, J. (2019). Kom dat zien! Het beestarium. Nederland: De Harmonie.
Leerplannen
- Oud leerplan GO!
Secundair onderwijs, GO!, Brussel, 2003.
Graad: 1 Leerplannummer: 2003/060 (Vervangt 97202)
- Nieuw leerplan GO!
LEERPLAN EERSTE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS
Basisvorming Onderwijsvorm: -stroom
Graad: eerste graad Leerjaar: eerste en tweede leerjaar
Leerplannummer: OO-2019-001
- Oud leerplan VVKSO
VVKSO – BRUSSEL D/2008/7841/044 September 2008
- Nieuw leerplan VVKSO
Leerplan secundair onderwijs
1ste graad A - en B - stroom
Beeld BRUSSEL D/2019/13.758/022
- Oud leerplan OVSG
Vak: AV plastische opvoeding
Graad: eerste graad
Leerjaar: eerst leerjaar A
Leerplannummer: O/2/1997/211
- Nieuw leerplan OVSG
Idem nieuw leerplan GO8Internet
- Van Luin, E. Grafiek. Collograph. (2019). Geraadpleegd op 10 augustus 2019 via https://www.elsevanluin.nl/over-grafiek/collagraph/
- Monotype. (2018). Geraadpleegd op 10 augustus 2019 via, https://www.kunstbus.nl/kunst/monotype.html
- Hoogdruk (hout- en linodruk). Geraadpleegd op 11 juni, via https://www.elsevanluin.nl/over-grafiek/hoogdruk/
- The Rinocerios, 1515. Geraadpleegd op 11 juni, via https://www.metmuseum.org/art/collection/search/356497
- Der Jonckheyden, E & Mertens F. (2017). Vrije grafiek, Hoogdruk: Houtsnede, Evert Van Der Jonckheyden en Florian Mertens. Geraadpleegd op 11 juni 2020, via https://www.youtube.com/channel/UC-mm0biZ8N6dmP_ujQ-9SnQ
- Femme au chapeau buste by Picasso.geraadpleegd op 12 juni, via https://www.guyhepner.com/product/femme-au-chapeau-bust-by-picasso/
- Wat is grafiek? Geraadpleegd op 10 augustus 2021, via https://www.grafiekplatform.nl/grafiekplatform/over-griek/
- Greetsma, P. (2015). Wat is een burijn of graveersteker? Geraadpleegd opo 12 juni 2021, via https://www.technischwerken.nl/kennisbank/gereedschappen-kennisbank/wat-is-een-burijn-of-graveersteker/
- Hazelaar, M. (2018). Etsen en Lino’s. Hoe maak je een ets? Geraadpleegd op 12 mei, 2021 via, https://martenhazelaar.nl/hoe-maak-je-een-ets/
- Van Och, I. (z.j.). Heet van de droge naald. Geraadpleegd op 12 mei, 2021 via, http://www.ingridvanosch.nl/2017/08/30/heet-van-de-droge-naald/
- (2018). Tetradruk een grafische techniek. Geraadpleegd op 12 mei, 2021 via, http://atelierdeveste.blogspot.com/2018/11/tetradruk-een-grafische-techniek.html
- Rensema, H. (z.j.) Diepdruktechniek. Geraadpleegd op 19 juli, 2021 via, https://drukkunstmuseum.wordpress.com/diepdruktechniek/
- (z.j). Druktechnieken. Geraadpleegd op 19 juli, 2021 via, https://www.industriemuseum.be/nl/collectie-item/druktechnieken
- Etstechnieken. Geraadpleegd op 21 juni, 2021 via, http://de-cooman.be/jan/nl/etstechniek.htm
- Lambert, S. (2019). Ets – Een eenvoudige droge naald (met of zonder pers). Geraadpleegd op 10 augustus, via https://www.youtube.com/watch?v=yW1_cloDSOE
- (2020). Droge Naald. Geraadpleegd op 10 augustus, via https://www.youtube.com/watch?v=n7_vDUw-QGw
- (2017). Hoe maak je een ets? How to make an Etching? Geraadpleegd op 10 augustus 2021, Via https://www.youtube.com/watch?v=aYDiNf3u_lM
- Rensema, H. Vlakdruktechniek. Geraadpleegd op 14 april 2020, via https://drukkunstmuseum.wordpress.com/vlakdruktechniek/
- Hoe maak je een litho? How to make a litho? Geraadpleegd op 14 april 2020, via https://www.youtube.com/watch?v=HauFUcKTcOk
- Geraadpleegd op 14 april 2020, via https://www.steendruk.be/basistechnieken/beeld-fixeren/
- Steendruk informatie. Het maken van een lithografische print. Geraadpleegd op 15 april 2020, via http://www.jetweggemans.nl/steendruk.html
- (2011). Steendruk. Geraadpleegd op 15 april 2020, via https://www.kunstbus.nl/kunst/steendruk.html
- Zinkografie. Geraadpleegd op 17 april 2020, via https://www.vangoghmuseum.nl/nl/prenten/onderwerp/5222/zinkografie
- Aizier, E. (2011). Nontoxic printing. Geraadpleegd op 17 april 2020, via https://www.nontoxicprint.com/kitchenlitho.htm
- Speciale techniek Ebru gebruikt voor mode. Geraadpleegd op 15 april 2020, via https://youtu.be/YhuZs0nJt20
- Historisch marmerpapier. geraadpleegd op 2 augustus 2021, via https://www.kb.nl/themas/boekkunst-en-geillustreerde-boeken/sierpapier/historisch-marmerpapier
- Wat is grafiek? Geraadpleegd op 10 augustus 2021, via https://www.grafiekplatform.nl/grafiekplatform/over-grafiek/
- Frijlink, A. Oer oud zwaaien. Geraadpleegd op 10 augustus 2021, via https://www.exto.nl/column/oer-oud-zwaaien.html
- Claes, K. Zeefdruk. Geraadpleegd op 10 augustus, via https://www.youtube.com/watch?v=6JH5yggOBq8
- DIY cyanotype kit. Geraadpleegd op 8 augustus, via https://www.mudinmay.com/a-51376466/speelgoed/diy-cyanotype-kit-zelf-blauwdruk-prints-of-foto-s-afdrukken/#description
- Latzof, K. Anna Atkins's cyanotypes: the first book of photographs. Geraadpleegd op 8 augustus, via https://www.nhm.ac.uk/discover/anna-atkins-cyanotypes-the-first-book-of-photographs.html
- CYANOTYPE MAKEN MET BLOEMENAFDRUKKEN. Geraadpleegd op 8 augustus, via https://www.flowmagazine.nl/creativiteit/diy/cyanotype-maken-met-bloemenafdrukken.html
- Geraadpleegd op 11 juni 2020, via www.pinterest.be
- Geraadpleegd op 11 juni 2020, via www.instagram.be
- Koopens, B. (2019). Color image resist printing with the gelli plate. Geraadpleegd op 5 augustus 2021, via https://www.youtube.com/watch?v=w-SAzwSTzA0
- Morgan, T. (2018). Magazine resisit technique fot the gelli printing plate. Geraadpleegd op 5 augustus 2021, via https://www.youtube.com/watch?v=R-yKHviWeF8&t=1394s
- (2019). Gelli print image transfer tips & tricks. Geraadpleegd op 5 augustus 2021, via https://www.youtube.com/watch?v=UT5nuyUTzRw&t=186s
- (2019). Magazine Resist Image Transfers – Medium Testing and Techniques. Geraadpleegd op 5 augustus 2021, via https://gelpress.com/magazine-resist-image-transfers-medium-testing-and-techniques/
- Hazelaar, M. Hoe maak je een ets? Geraadpleegd op 4 mei, 2021 via https://martenhazelaar.nl/hoe-maak-je-een-ets/
- Van Och, I. (2017). Heet van de droge naald. Geraadpleegd op 4 mei 2021, via http://www.ingridvanosch.nl/2017/08/30/heet-van-de-droge-naald/
- Siepel, H. (2018). Tetradruk een grafische techniek. Geraadpleegd op 5 mei 2021, via http://atelierdeveste.blogspot.com/2018/11/tetradruk-een-grafische-techniek.html
- Geraadpleegd op 5 mei, via www.pinterest.com
- (2020). Tetra pack etching movie. Geraadpleegd op 5 mei 2020, via https://youtu.be/6vu4pON_wEo
- Tetra Pak Etching: Printmaking Design Course. Geraadpleegd op 6 mei 2021, via
- https://www.teacherspayteachers.com/Product/Tetra-Pak-Etching-Printmaking-Design-Course-5709639
- 2020). Bless the messmakers. Geraadpleegd op 15 april 2020, via https://www.instagram.com/p/B9Oseudh4vw/
- Bolster, K. Onomatopoeia Pop Art Prints with Gelli arts. Geraadpleegd op 15 april 2020, via https://gelliartsblog.com/2020/03/10/onomatopoeia-pop-art-prints-with-gelli/
- Untitled No. 6 - original screenprint by Jackson Pollock - 1951/64 1964. Geraadpleegd op 10 augustus 2021, via https://www.pamono.eu/untitled-no-6-original-screenprint-by-jackson-pollock-1951-64-1964