(Not) Part Of The Job: een exploratief onderzoek naar de ervaringen van gekleurde vrouwelijke journalisten en opiniemakers in Vlaanderen en Brussel met online intimidatie

Aida Macpherson
Persbericht

(NOT) PART OF THE JOB: Online intimidatie, een bittere realiteit voor gekleurde vrouwelijke journalisten en opiniemakers in Vlaanderen

 

Illustratie bij de masterproef (not) part of the job over de ervaringen van gekleurde vrouwelijke journalisten en opiniemakers in Vlaanderen en Brussel. Alle gebruikte teksten en citaten zijn afkomstig uit de masterproef. Illustratie door Sam Asaert voor Aida Macpherson

Beeld je even in. Je begint aan je werkdag en op jou staan al te wachten: een uitpuilende mailbox vol evaluaties, follow-ups en feedback. Dat hoort er nu eenmaal (vaak) bij. Maar wat als er geregeld ook berichten van een heel ander kaliber binnensijpelen. Haatberichten en bedreigingen. Oftewel, online intimidatie. Hoort dat er ook bij? Voor gekleurde vrouwen die in Vlaanderen werken als journalist of opiniemaker is het de realiteit. “Ik ben heel vaak bedreigd. Met de dood, met geweld, met verkrachtingen. Mijn kinderen zijn bedreigd, mijn man is bedreigd.” 

Het was echt alsof iemand mij fysiek was komen aanvallen, alsof iemand stond te bonken op mijn deur van ‘ik wil binnen’, maar dan via mijn telefoon.” Een beklijvend citaat uit één van de twaalf diepte-interviews waarmee ik, Aida Macpherson, de ervaringen van gekleurde vrouwelijke journalisten en opiniemakers met online intimidatie in kaart heb gebracht. Met mijn onderzoek wilde ik zicht krijgen op hun ervaringen, nagaan wat de persoonlijke en professionele impact ervan is en hoe ze ermee omgaan. Ook wilde ik te weten komen of de slachtoffers juridische stappen ondernemen als de online intimidatie strafbare feiten bevat. De onderzoeksresultaten zijn behoorlijk slikken. 

Eén van de zorgwekkende vaststellingen is dat doods- en verkrachtingsbedreigingen alledaags blijken. Minstens acht van de twaalf geïnterviewde vrouwen ontvingen dergelijke bedreigingen, vaak meermaals: “Als ik zeg dat het over dagelijks tientallen berichten gaat, overdrijf ik niet.” Vlaanderen ontsnapt niet aan de online verkrachtingscultuur waarin verkrachtingsbedreigingen een populaire strategie zijn om vrouwen die hun stem gebruiken, het zwijgen op te leggen. “Ik kreeg een mail met ‘als we u zien op straat gaan we u verkrachten, gij vuile negerin’. Dat is geen kritiek meer, maar een aanval op uw vrouw- én zwart zijn.” Veel vrouwen omschrijven hun ervaringen als ‘misogynoire aanvallen’. De term ‘misogynoir’ staat voor vrouwenhaat (‘misogynie’) met een sausje van racisme (‘noir’) erover.

(On)dankbaar

De online intimidatie is dan ook vaak zowel seksistisch, misogynistisch als racistisch. Samen met de doods- en verkrachtingsbedreigingen zijn het alle strafbare feiten, maar tot een aangifte kwam het bij niemand. Veruit de belangrijkste reden die hiervoor wordt gegeven is een groot wantrouwen tegenover de politie, door het racisme en de vooroordelen over zwarte vrouwen die er heersen.“De politie heeft vooroordelen, vooral over zwarte vrouwen. Ofwel overdrijven wij, ofwel begrijpen ze ons niet.” Wie op nog minder vertrouwen kan rekenen is het Gelijkekansencentrum Unia. De ene noemde de organisatie een “lege doos”, de andere een “mak paard”. 

De interviewees beschouwen de online intimidatie, die vooral van witte mannen afkomstig blijkt, als tegenreactie op het feit dat zij door kritisch te zijn (journalisten) en hun mening te uiten (opiniemakers), zich niet houden aan de rol die hen als gekleurde vrouw in een witte samenleving wordt opgelegd. Aan deze rol hangt de verplichting om volgzaam en dankbaar te zijn dat ze in België ‘mogen zijn’. Of zoals een van hen vertelt: “Als gekleurde vrouw moet je dankbaar zijn dat je in België mag zijn en alles krijgt. Alsof wij niet studeren, werken en pay taxes like everybody the fuck else. Wij worden geacht gewoon ja te knikken. En als je dat doorbreekt, wordt hard geprobeerd om u terug in de positie te duwen waarin je niks mag zeggen.” 

Voorbij de draaideur

De online wereld heeft twee gezichten. Enerzijds bieden online platformen de mogelijkheid om vormen van ongelijkheid en onderdrukking aan de kaak te stellen. Denk aan wat er bij de hashtags Black Lives Matter en MeToo gebeurde. Maar er is ook een keerzijde. De online wereld is een gevaarlijke plek voor vrouwen die hun hoofd boven de massa durven uitsteken. UNESCO en de International Federation of Journalists (IFJ) brachten aan het licht dat bijna drie op vier vrouwelijke journalisten (73 procent) online wordt geïntimideerd. Zijn de journalisten naast vrouw ook nog eens zwart? Dan lopen ze nog meer gevaar. Want in hetzelfde onderzoek gaf maar liefst 81 procent van de zwarte vrouwelijke journalisten aan al te maken te hebben gehad met online intimidatie. Toch werden hun ervaringen met online intimidatie tot nu toe nooit diepgaand in kaart gebracht. Ook niet in België.      

Het doel van deze masterproef was dan ook om de kloof te dichten in het onderzoek naar online intimidatie. Om dieper te graven dan een theorie als het draaideureffect, die het vertrek van vrouwen uit de journalistiek verklaart aan de hand van hun rammelende eierstokken. Want ook ervaringen met online intimidatie kunnen (gekleurde) vrouwen uit de journalistiek jagen: “‘Ik zie ze niet’, stuurde een vrouw, die beweerde dat ze me niet zag op televisie. Ik was té donker om iets te presenteren, dus ze eiste dat ik zou stoppen. Dat heeft niets met mijn journalistieke vaardigheden te maken. Dat is echt de persoon aanvallen.” Wat ons opnieuw brengt tot de vraag: online intimidatie, hoort het erbij? Voor gekleurde vrouwen bleek het antwoord tweeledig: de interviewees vonden niet dat online intimidatie part of the job van een journalist of opiniemaker hoort te zijn, maar tot hun spijt blijkt het in Vlaanderen doorgaans wel de realiteit. Slechts twee vrouwen, beiden beroepsmatig actief in Brussel, bleven gevrijwaard. 

Terugtrekken

Veel interviewees kijken met bezorgde blik naar de toekomst. Uitgeblust en ontmoedigd door hun ervaringen met online intimidatie dreigen gekleurde vrouwen het publieke debat en de mainstream media te verlaten. Of zoals één van hen getuigt: “Ik durf wel eens kijken naar vacatures buiten de journalistieke sector (...). Door de online intimidatie, door de collega’s die niet in je geloven, een leidinggevende die je een beetje als speelbal ziet. Je bent goed voor de diversiteit op de werkvloer.” 

Sommige van hen verkiezen steeds meer om te werken bij safe spaces, zoals mediaorganisaties door en voor mensen van kleur. Het dreigende resultaat: een eenzijdig profiel dat overblijft, wiens stem het publieke debat domineert. Deze masterproef waarschuwt dan ook dat vrouwen van kleur het publieke debat dreigen te verlaten en roept de bevoegde overheden op om maatregelen te nemen om het tij te doen keren.

 

Bibliografie

Arends, S. (2020). Driekwart van de vrouwelijke journalisten wordt online lastiggevallen [webartikel]. Geraadpleegd op 11 maart 2021 via

https://www.apache.be/2020/12/14/driekwart-van-de-vrouwelijke-journalis… 

Arikoglu, F., Scheepers, S., & Koranteng Kumi, A. (2014). Intersectioneel denken: Handleiding voor professionelen die intersectioneel denken in de eigen organisatie willen toepassen. Geraadpleegd op 3 april 2021 via https://demos.be/kenniscentrum/document/handleiding-intersectioneel-denken-van-ella-vzw

Antonijevic, Z. (2016). The media cannot be truly free if women’s voices are silenced. In OSCE. New challenges of freedom of expression: Countering online abuse of female journalists (8-12). Geraadpleegd op 5 april 2021 via https://www.osce.org/files/f/documents/c/3/220411.pdf  

Amnesty International (2018). Toxic Twitter: A toxic place for women [webartikel]. Geraadpleegd op 11 maart 2021 via https://www.amnesty.org/en/latest/research/2018/03/online-violence-agai…

Amnesty International (2020, 7 juli). “I Can’t Breathe” Floyd George heeft met zijn laatste adem een hele beweging nieuw leven ingeblazen [webartikel]. Geraadpleegd op 24 april 2021 via https://www.amnesty-international.be/nieuws/i-cant-breathe-floyd-george…

Baarda, D.B., Bakker, E., Fischer, T., Julsing, M., Peters, V., Van der Velden, M., & De Goede, M. (2013). Basisboek kwalitatief onderzoek. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek (3e herziene druk). Houten: Noordhoff Uitgevers Groningen. 

Beard, M. (2015). The public voice of women. Women's history review, 24 (5), 809-818.

Biber, J-K., Doverspike, D., Baznik, D., Cober, A., & Ritter, B. (2002). Sexual harassment in online communications: effects of gender and discourse medium. Cyberpsychology & Behavior, 5 (1), 33–42. https://doi.org/10.1089/109493102753685863

Beard, M. (2014, 15 maart). Oh Do Shut Up Dear! [lezing]. Geraadpleegd op 21 februari 2021 via https://www.bbc.co.uk/programmes/b03ycql8

Berridge, S., & Portwood-Stacer, L. (2015). Introduction: Feminism, hashtags and violence against women and girls. Feminist Media Studies, 15 (2), 341-358

Betts, L. (2016.). Cyberbullying: approaches, consequences and interventions. Londen: Palgrave Macmillan.

Binns, A. (2017a). Fair Game? Journalists experiences of online abuse. Journal of Applied Journalism & Media Studies, 6(2) 183-206. 

Binns, A. (2017b). Silenced by free speech: How cyberabuse affects debate and democracy. In T. Owen, W. Noble, F. C. Speed (Eds). New Perspectives on Cybercrime (159-174). Cham: Springer International Publishing. 

Black, A., Lumsden, K., & Handlington, L. (2019). Why don’t you block them. In K. Lumsden & E. Harmer (Eds.). Online Othering (355-378). New York: Springer International Publishing. 

Boeije, H. (2014). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen (2e herziene druk). Den Haag: Boom Lemma Uitgevers. 

Boeije, H. (2019). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen (3e herziene druk). Den Haag: Boom Lemma Uitgevers. 

Charitidis, P., Doropoulos, S., Vologiannidis, S., Papastergiou, I., Karakeva, S. (2020). Towards countering hate speech against journalists on social media. Geraadpleegd op 11 maart 2021 via https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2468696420300124…

Cheung, A. S. Y. (2014). Revisiting privacy and dignity: Online shaming in the global e-village. Laws, 3 (2), 301-326. https://doi.org/10.3390/laws3020301

Criado-Perez, C. (2016). ‘Women that talk too much need to get raped’: What men are really saying when they abuse women online. In OSCE, New challenges of freedom of expression: Countering online abuse of female journalists (35-40). Geraadpleegd op 1 april 2021 via https://www.osce.org/files/f/documents/c/3/220411.pdf

Cross, K. (2015, november 27). Online harassment isn’t only about misogyny, regardless of what ‘Gendertrolling’ implies [webartikel]. Geraadpleegd op 9 april 2021 via https://rewirenewsgroup.com/article/2015/11/27/online-harassment-isnt-misogyny-regardless-gendertrolling-implies/

Collins, H. P. (2000). Black feminist thought: Knowledge, consciousness, and the politics of empowerment. New York: Routledge.

Davaki, K. (2018). The underlying causes of the digital gender gap and possible solutions for enhanced digital inclusion of women and girls. Geraadpleegd op 18 maart 2021 via https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/604940/IPOL_STU(2018)604940_EN.pdf

De Vuyst (2020). Hacking gender and technology in journalism (1e editie). New York, NY: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429262029

Doorewaard, H., Kil, A., Van de Ven, A. (2015). Praktijkgericht kwalitatief onderzoek. Een praktische handleiding. Amsterdam: Boom Lemma Uitgevers. 

Douglas, D. (2016). Doxing: A conceptual analysis. Ethics and Information Technology, 18 (3), 199-210.

Duggan, M. (2014). Online Harassment. Washington: Pew Research Center.

Franks, S. (2013). Women and journalism. I.B. Tauris.

Gardiner, B., Mansfield, M., Anderson, I., Holder, J., Louter, Daan & Ulmanu, M. (2016). The dark side of Guardian comments [webartikel]. Geraadpleegd op 15 maart 2021 via https://www.theguardian.com/technology/2016/apr/12/the-dark-side-of-guardian-comments

Hackworth, L. (2018). Limitations of “just gender”: The need for an intersectional reframing of online harassment discourse and research. In J. Ryan & T. Everach (Eds.). Mediating Misogyny (51–70). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-72917-6_3

Haimson, O. [Microsoft Research] (2016, 2 februari). Harassment, threats, and trolling online, transgender experiences with online harassment. Social Computing Symposium 2016, Microsoft Research. Geraadpleegd op 12 april 2021 via https://www.microsoft.com/en-us/research/video/social-computing-symposium-2016-harassment-threats- and-trolling-online-transgender-experiences-with-online-harassment/

Harmer, E. & Lumsden, K. (2019a). Conclusion: researching ‘online othering’ - Future agendas and lines of inquiry. In K. Lumsden & E. Harmer (Eds.), Online Othering (379–395). New York: Springer International Publishing. 

Harmer, E. & Lumsden, K. (2019b). Online othering: an introduction. In K. Lumsden & E. Harmer (Eds.), Online Othering (1-33). New York: Springer International Publishing. 

Harmer, E. & Lumsden, K. (2019c). Experiences of online abuse: Gendered othering, sexism and misogyny. In K. Lumsden & E. Harmer (Eds.), Online Othering (117-120). New York: Springer International Publishing. 

Henrichsen, J., Betz, M. & Lisosky, M. (2015). Building digital safety for journalism: A survey of selected issues. Geraadpleegd op 11 maart 2021 via https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232358

Hinton, P. (2014). ‘Situated Knowledges’ and New Materialism(s): Rethinking a Politics of Location. Women: A Cultural Review, 25 (1), 99–113.

International Federation of Journalists. (2018). IFJ global survey shows massive impact of online abuse on women journalists. Geraadpleegd op 3 maart via www.ifj. org/media-centre/news/detail/article/ifj-global-survey-shows-massive-impact- of-online-abuse-on-women-journalists.html

Jane,  E. (2020). Online abuse and harassment. In K. Ross. The Encyclopedia of Gender, Media and Communication. https://doi.org/10.1002/9781119429128.iegmc080

Jane, E. (2014a). Back to the kitchen, cunt: Speaking the unspeakable about online misogyny, Continuum, 28 (4), 558-570. 

Jane, E. (2014b). Your a ugly whorish, slut: Understanding E-bile. Feminist Media Studies, 14 (4), 531-546. 10.1080/14680777.2012.741073

Lewis, L., Rowe, M. & Wiper, C. (2019). Online/offline continuities: exploring misogyny and hate in online abuse of feminists. In K. Lumsden & E. Harmer (Eds.). Online Othering (121–143). New York: Springer International Publishing. 

Mediarte, (2020). Streep in het zand [webpagina]. Geraadpleegd op 7 april 2020 via https://www.mediarte.be/nl/dossiers/welzijn/grensoverschrijdend-gedrag/streep-in-het-zand

Marwick, A. (2016, 24 November). A new study suggests online harassment is pressuring women and minorities to self-censor [webartikel]. Geraadpleegd op 12 april 2021 via https://qz.com/844319/a-new-study-suggests-online-harassment- is-pressuring-women-and-minorities-to-self-censor/

Michils, M. (2020). Een vuist tegen online intimidatie. Geraadpleegd op 10 november 2020 https://journalist.be/app/media/2020/04/Online-intimidatie-Toolkit-online-harassment-against-journalists-Def..pdf

Milivojevic, S. (2015). Recommendations following the Expert Meeting. New Challenges to Freedom of Expression: Countering Online Abuse of Female Journalists. Geraadpleegd op 3 april 2021 via https://www.coe.int/en/web/freedom-expression/msi-dig

Milivojevic, S. (2016). More platforms, less freedom: How new media reproduce old patriarchal structures. In OSCE. New challenges of freedom of expression: Countering online abuse of female journalists (31-34). Geraadpleegd op 2 april 2021 via https://www.osce.org/files/f/documents/c/3/220411.pdf  

Mortelmans, D. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden (3de herziene uitgave). Leuven: Acco. 

Munoz, E-L. (2016). Beyond anecdotal reports: Some hard data about the online abuse of woman journalists. In OSCE. New challenges of freedom of expression: Countering online abuse of female journalists (pp. 31-34). Geraadpleegd op 2 april 2021 via https://www.osce.org/files/f/documents/c/3/220411.pdf  

Noble, W. (2017). Trolling, the ugly face of the social network. In T. Owen, W. Noble, F. C. Speed (Eds). New Perspectives on Cybercrime (113-124). Cham: Springer International Publishing. 

OCSE. (2016). New challenges to freedom of expression: Countering online abuse of female journalists. Geraadpleegd op 19 maart 2021 via https://www.osce.org/files/f/documents/c/3/220411.pdf

Odekerken, M., & Das, L. (2019). Een onveilig klimaat: Onderzoek bedreigingen van vrouwelijke journalisten. Geraadpleegd op 9 november 2020 via https://psychotraumanet.org/nl/een-onveilig-klimaat-onderzoek-bedreigin…

OHCHR. (2017). Ways to bridge the gender digital divide from a human rights perspective. Geraadpleegd op 18 maart 2021 via

www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/WRGS/GenderDigital/HRBDT_submission.pdf

Owen, T. (2017) The problem of ‘Virtual Criminology’. In T. Owen, W. Noble, F. C. Speed (Eds). New Perspectives on Cybercrime (177-196). Cham: Springer International Publishing. 

Posetti, J., Aboulez, N., Bontcheva, K.,  Harrison, J., & Waisbord, S. (2020). Online violence Against Women Journalists: A Global Snapshot of Incidence and Impacts [onderzoeksrapport]. Geraadpleegd op 4 april 2021 via https://www.icfj.org/our-work/icfj-unesco-global-study-online-violence-against-women-journalists

Reporters Without Borders (2018). Online harassment of journalists: attack of the trolls. Geraadpleegd op 10 maart 2021 via https://rsf.org/sites/default/files/rsf_report_on_online_harassment.pdf

Radsch, C. (2016). Laws, norms and block bots: A multifaceted approach to combatting online abuse. In OSCE. New challenges of freedom of expression: Countering online abuse of female journalists (35-40). Geraadpleegd op 1 april 2021 via https://www.osce.org/files/f/documents/c/3/220411.pdf

Plan International (2020). Free to be online? A report on girls' and young women's experiences of online harassment. Geraadpleegd op 21 april 2021 via https://plan-international.org/publications/freetobeonline

Piessens, S. (2012). Hoe word ik opiniemaker? Leuven: Lannoo Campus. 

Posetti, J., Aboulez, N., Bontcheva, K., Harrison, J., & Waisbord, S. (2020). Online violence against woman journalists: A global of incidence and impact [onderzoeksrapport]. Geraadpleegd op 24 maart 2021 via https://www.icfj.org/sites/default/files/2020-12/UNESCO%20Online%20Violence%20Against%20Women%20Journalists%20-%20A%20Global%20Snapshot%20Dec9pm.pdf

Statistiek Vlaanderen (z.d.). Bevolking naar herkomst. Geraadpleegd op 24 april 2021 via https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/bevolking-naar-herkomst-0

Smith, J. (2019). ‘When I saw women being attacked... It made me want to stand up and fight’: reporting, responding to, and resisting online misogyny. In K. Lumsden & E. Harmer (Eds.). Online Othering (287–308). New York: Springer International Publishing.

Stevens, L., & Cardon, A. (2018). De Grondwet moet worden aangepast om haatspraak tegen vrouwen of transgender personen tegen te gaan [webpagina]. Geraadpleegd op 1 april, 2021 via https://www.knack.be/nieuws/belgie/de-grondwet-moet-worden-aangepast-om- haatspraak-tegen-vrouwen-of-transgender-personen-tegen-te-gaan/article-opinion- 1195529.html?cookie_check=1580396130

Todd, M. (2017). Virtual violence: cybercrime, misogyny and online abuse. In T. Owen, W. Noble, F. C. Speed (Eds). New Perspectives on Cybercrime (141-158). Cham: Springer International Publishing. 

Trottier, D. (2015). Vigilantism and power users: Police and userled investigations on social media. In D. Trottier & C. Fuchs (Eds.). Social media, politics and the state: Protests, revolutions, riots,crime and policing in the age of Facebook, Twitter and YouTube (209–226). New York, NY: Routledge.

Waldron, J. (2012). The Harm in Hate Speech. Londen: Harvard University Press.

Van Leuven, S., Raeymaeckers, K., Libert, M., Le Cam, F., Stroobant, J., D'Heer, J. Malcorps, S., Heinderyckx, J., De Vuyst, S., & Vanhaelewyn, B., (2019). Het profiel van de Belgische Journalist in 2018, Gent: Academia Press. 

Van Staa, A., & Evers, J. (2015). ‘Thick analysis’: Strategie om de kwalitatieve data- analyse te verhogen. KWALON, 15 (1), 5–12.

Unesco (2020, 15 december). UNESCO’s global survey on online violence against woman journalists [webartikel]. Geraadpleegd op 24 april 2021 via april 2021

https://en.unesco.org/news/unescos-global-survey-online-violence-against-women-journalists  

Voorhoof, D. (2020). Online haatspraak blijft (voorlopig) onbestraft. De Juristenkrant : Een Actuele Kijk Op Recht, (420), 4–5.

Waisbord, S. (2020). Trolling Journalists and the risk of digital publicity. Journalism Practice. https://doi.org/10.1080/17512786.2020.1827450

Wester, F., Renckstorf, K., & Scheepers, P. (2006). Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap (2de druk). Alphen aan de Rijn: Kluwer.

Winter, A. (2019). Online hate: From the far-rights to the ‘alt-right’ and from the margins to the mainstream. In K. Lumsden & E. Harmer (Eds.). Online Othering (1-33). New York: Springer International Publishing. 

Women’s Legal and Human Rights Bureau. (2015). From Impunity to Justice: Domestic legal remedies for cases of technology-related violence against women. s.l.: Association for Progressive Communication.

 

Universiteit of Hogeschool
Journalistiek
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Hedwig De Smaele
Kernwoorden
https://twitter.com/aidamacpherson
Share this on: