Met de loep op onderzoek in de groene buitenruimte - Het kinderlabo in actie

Sarah Kestemont
Persbericht

De groene buitenruimte van scholen, een actueler gegeven dan ooit

In onze huidige maatschappij hebben kinderen amper mogelijkheden om in de thuisomgeving nog in het groen te spelen. Veel gezinnen beschikken niet meer over een eigen tuin. Vaak werken beide ouders waardoor het moeilijk is om tijd te maken voor een veilige begeleiding. En toch wordt de roep in onze maatschappij naar meer natuur groter en groter. Dit wordt zichtbaar zowel op regionaal, nationaal alsook internationaal niveau.

Scholen willen hiertoe hun steentje bijdragen, wat duidelijk zichtbaar is in de media. Ze zetten in op het vergroenen van de speelplaats en gaan hierbij soms heel creatief aan de slag om tegemoet te komen aan de noden van het klimaat. Overal worden mogelijkheden gezien, hoe beperkt de beschikbare ruimte en mogelijkheden ook mogen zijn. Zo worden ook betonnen tegels uitgebroken voor een betere waterdoorlaatbaarheid -zeker na de natuurramp waar ook België deze zomer het hoofd aan moest bieden-, maar tevens wil men inzetten op het aanplanten van bomen, struiken en planten die ons koelte moeten bieden tegen de hittegolven waar we door de klimaatverandering mee te maken krijgen. Hiermee wordt ook de diversiteit een boost gegeven en dat is meer dan broodnodig.

Doordat het geen vijf voor twaalf, maar eigenlijk al vijf na twaalf is, is het onderwerp van deze bachelorproef actueler dan ooit en een meerwaarde voor andere onderwijsprofessionals. Inzetten op onderzoekend leren in een groene buitenruimte is waar we moeten voor gaan om onze kinderen bewust in het leven te laten staan en hen bij te brengen dat we dit samen moeten doen en dat iedereen -jong en oud- hieraan kan meewerken. Niet morgen, maar vandaag.

Voor deze bachelorproef koos de SMART-school voor het thema Onderzoekend Leren, waarbij de focus gelegd werd op het groene gedeelte van de buitenruimte van de hoofdschool, waarbij het vooropgestelde doel was dat in deze ruimte met het ontwerp een eerste stap gezet werd richting onderzoekend leren. De doelgroep hierbij waren alle kinderen van deze kleuterschool, zodat er echt van de peuterleeftijd tot en met de derde kleuterklas spontaan aan de slag kon gegaan worden in de groene buitenruimte.

De literatuurstudie bood duidelijke antwoorden over wat onderzoekend leren in deze context kan inhouden en wat de meerwaarde hiervan is. Samen met de onderzoeksmentor en de klasmentor werd er op onderzoek uit gegaan naar wat de droom van deze school is om een eerste stap te zetten richting één gezamenlijke aanpak rond onderzoekend leren.

Via persoonlijke communicatie en een enquête werd de huidige situatie in kaart gebracht. Wat is er effectief al op het speelplein aanwezig om aan onderzoekend leren te doen? Hebben er al activiteiten plaatsgevonden? Wat is de kijk van de verschillende leerkrachten op onderzoekend leren? Ook de kleuters werd een stem gegeven door samen met hen over hun droomspeelplaats te brainstormen. Op deze manier werd het mogelijk om ontwerpeisen te formuleren die aantoonden aan welke voorwaarden het uiteindelijk ontwerp moest voldoen. Hierbij werd rekening gehouden met de beschikbare ruimte van de SMART-school, waren er stimulansen naar onderzoekend leren toe voorzien en werd er ook rekening gehouden met de nood aan de mogelijkheid om dit stapsgewijs te kunnen uitbreiden.

Een eerste ontwerp voor het kinderlabo werd aan de hand van deze ontwerpeisen op een laagdrempelige manier uitgeschreven en ook werden enkele bijhorende evaluerende materialen effectief uitgewerkt.

Er werd tegemoet gekomen aan de nood van de SMART-school door een buitenhoek met een intrigerend aanbod van uitdagende spelmaterialen uit te werken die vorm kregen onder de gestalte van ontdekbakken. In deze buitenhoek die tot kinderlabo gedoopt werd, kunnen de kleuters tijdens de speeltijden onderzoekend aan de slag, grotendeels op een zelfstandige en spontane manier. Tijdens buitenklassen kan dit uiteraard meer begeleid, voorbereid en doelgericht gebeuren. Elke leerkracht kan dit zelf invullen volgens zijn/haar standpunt en diens niveau ten opzichte van onderzoekend leren.

De Corona-pandemie had een grote invloed op het onderzoek. Zo was het niet mogelijk om het ontwerp ook effectief uit te testen. Hiermee rekening houdend werden in onderzoeksfase 2 vooral deelvragen geformuleerd die het mogelijk maken om het gedrag van de kleuters en de bevindingen, feedback en wensen van de leerkrachten in kaart te brengen. Om deze dan vervolgens in een mogelijk tweede ontwerp te verwerken. Hiervoor werd de methode ‘walkthrough’.

Als leerkracht openstaan voor de ruimte die een kind nodig heeft om op onderzoek uit te gaan en vragen te stellen, blijkt soms makkelijker gezegd dan gedaan. Het is overduidelijk een proces waar je ook als professional in moet groeien. Iedere kleuterleerkracht wil die onderzoekende houding stimuleren bij de kleuters, maar meer dan anders betekent het afstappen van het traditionele uitwerken van thema’s. Gaan voor een krachtige leeromgeving waarbij je met al je zintuigen inzet op het verkennen, verbinden en verrijken geniet hier eerder de voorkeur.

Het is dan ook durven openstaan voor het onbekende. Door dit als leerkracht te omarmen, gaat er een wereld voor zowel jezelf als de kleuters open die aanzet tot leren, waar welbevinden en betrokkenheid hoogtij vieren en waarbij vele talenten ontdekt en spontaan ingezet worden.

Onterecht wordt soms gedacht dat leerkrachten hier niet in mee willen. Maar zelf een nieuwsgierige houding aannemen, stilstaan bij je gedachten, niet meteen een antwoord willen geven, durven afstappen van wat jij en de kleuters reeds weten en verder denken, dingen in twijfel trekken, hierin durven meegaan… Dieper inzicht willen verwerven, alles vanuit verschillende hoeken bekijken, met een positieve houding durven gaan voor een bepaalde keuze… Waar kom je uit?

Het vergt moed en diep in het hart van sommige leerkrachten smeult een vuurtje dat net aangewakkerd wil worden. Hij of zij wacht gewoon op die hand die hen meeneemt op dit wonderbaarlijke pad… en dat bleek ook de onuitgesproken nood van het team van de SMART-school.

Het doorlopen van de ontwerpcyclus verliep met vallen en opstaan. Het thema onderzoekend leren kan heel breed bekeken worden en het moeilijkste bleek knopen doorhakken zodat er één focus in beeld kon komen.

In het leven kan je nooit iedereen tevreden stellen, maar ook al heeft niet iedere kleuterleerkracht hetzelfde standpunt, de gemeenschappelijke missie blijft.

 

Bibliografie

Bergmans, G. (2016). Op stap met de bosjuf (1ste ed.). Van Haren Publishing. 

Bergmans, G. (2018). Op stap met de bosjuf 2 (1ste ed.). Vertelpunt Uitgevers. 

Bruggink, M., & Harinck, F. (2012). De onderzoekende houding van leraren: wat wordt daaronder verstaan? Tijdschrift voor lerarenopleiders (VELON/VELOV), 33(3).

Dale’s Cone of Experience. (z.d.). Technology and Beyond. Geraadpleegd op 5 april 2021, van https://teachernoella.weebly.com/dales-cone-of-experience.html?fbclid=IwAR11ubBE2eiFuDCem-I3yoXuyrdk-gVJWlG6pyeM04posphKIxOkiNGvbvg 

Declercq, B. (2019). Buitenspel. springzaad. https://www.springzaad.be/wp-content/uploads/2020/06/declercq-en-debroeck_2019_buitenspel_klik3504-1.pdf?fbclid=IwAR3EfaWdAE21TpeC3smt5FJF5URa9Gzl 

De pedagogische visie van Loris Malaguzzi. (z.d.) Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning van de Vlaamse overheid. Geraadpleegd op 31 maart 2021, van https://www.expoo.be/de-pedagogische-visie-van-loris-malaguzzi?fbclid=IwAR0z1V102Slwp2k_dan7eUqn0u81H6v7xXql0VG7xXPDWv8A_IXKALVW51w 

Dienst Curriculum & Vorming (2018) Leerplanboek Zin in leren! Zin in leven! (2de ed.) Lieven Boeve, directeur-generaal Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

Donk, C. & Lanen, B. (2016). Praktijkonderzoek in de school (3de ed.) Couthino.

kind&samenleving. (2016). De speeltijd. medialibrary. https://ks.be/medialibrary/purl/nl/2975623/Publicatie%20speeltijd.pdf?fbclid=IwAR34Eg2K0Sv6-QQOJoS7N1bGWfwq4vQMs84NGWEEqXco8_eXMItKS-dq9p 

Louman, E., & Zondee, N. (z.d.). Onderzoekend en ontwerpend spelen. iederkindeentalent. Geraadpleegd op 20 februari 2021, van https://www.iederkindeentalent.nl/wp-content/uploads/2020/10/Inspiratiemap-onderzoekend-en-ontwerpend-spelen-met-kleuters.pdf?fbclid=IwAR34Eg2K0Sv6-QQO 

Nelson, E. (2015). Cultivating Outdoor Classrooms. Amsterdam University Press. 

pimp-je-speelplaats. (z.d.). www.goodplanet.be. Geraadpleegd op 6 maart 2021, van https://www.goodplanet.be/pimp-je-speelplaats/docs/2017/12_PJS-uitdagende-speelplaatsen-en-risicos.pdf?fbclid=IwAR2TW9Q4fvcpnCSu7b-rRDlWdvCemQAFnB 

Rots, I. (2021, 08 mei). Leer-kracht Leren(d) bewegen. het acv. https://www.hetacv.be/docs/default-source/acv-csc-docsitemap/6000-centrales/6770-christelijk-onderwijzersverbond-cov/6850-basis/basis-2020/basis-5/basis-05-2020_leerkracht.pdf?sfvrsn=701e881f_2 

Rutgeerts, E. (2021). Opgevraagd op 31 maart 2021 van https://www.expoo.be/de-pedagogische-visie-van-loris-malaguzzi 

Self regulation | Peaceful Playful & Present | Australia. (z.d.). Peaceful. Geraadpleegd op 10 april 2021, van https://www.peacefulplayfulpresent.com/?fbclid=IwAR34Eg2K0Sv6-QQOJoS7N1bGWfwq4vQMs84NGWEEqXco8eXMItKS-dq9pI 

Sleutelervaringen. (z.d.). Arteveldehogeschool. Geraadpleegd op 26 mei 2021, van https://www.arteveldehogeschool.be/risicovolspelen/sleutelervaringen/ 

Tallir, I., Devlieger, K., Remerie, T., Vandorpe, B., & Gentier, I. (2018). School in beweging. Amsterdam University Press. 

T. (2018, 25 augustus). Sociaal leren: de interessante theorie van Alberto Bandura. Verken je geest. https://verkenjegeest.com/sociaal-leren-de-interessante-theorie-van-alberto-bandura/ 

The importance of outdoor play for young children’s healty development. (2017, 1 september). ScienceDirect. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2444866416301234?fbclid=IwAR1uxWfqVsQqvH2VUFaYDVQDEkmEPaF2hD5WHgG4FxAd2ZqelI8DgSVjM 

Tovey, H. (2011). Fontys Reeks Educatief 12 - Laat ze buiten spelen (1ste ed.). Maklu, Uitgever. 

UNICEF. (z.d.). Kinderrechten: artikel 31: Spel en vrije tijd. Geraadpleegd op 7 april 2021, van https://www.unicef.nl/over-unicef/kinderrechten/art-31-spel-en-vrije-tijd?fbclid=IwAR31asFcWCcAy7tIBkwLzww7eZSbnEUJVvsdmpTz8F0P4wxyFX8Xy_uc2 

Van Houte, H., Devlieger, K., Schaffler, J., Kumar, S., Van der Horst, P., Van Houte, H., & Van der Horst, P. (2012). Jonge kinderen, grote onderzoekers en de leraar? Abimo.

Wereld Van Het Jonge kind – Jrg. 36 (juni 2009) Nr.10 | Onderwijstijdschriftenplein. (z.d.). www.onderwijstijdschriftenplein.nl. Geraadpleegd op 1 april 2021, van https://onderwijstijdschriftenplein.nl/tplein/wereld-van-het-jonge-kind-jrg-36-juni-2009-nr-10/www.onderwijstijdschriftenplein.nl  

Universiteit of Hogeschool
Educatieve Bachelor Kleuteronderwijs
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Dhr. Tom Ollieuz
Kernwoorden
Share this on: