Het effect van de maximumfactuur op het aankoopgedrag van patiënten in het kader van psychoactieve geneesmiddelen

Tinne Vanhooydonck
Persbericht

Werkt de Belgische ziekteverzekering verslaving aan pijnstillers in de hand?

De maximumfactuur, ook wel de MAF genoemd, is een systeem dat door de overheid werd ingevoerd om te garanderen dat de medische kosten van gezinnen niet te hoog oplopen. In dit systeem wordt een maximumbedrag ingesteld en dit bedrag is afhankelijk van het inkomen, de sociale klasse, de leeftijd en eventuele chronische aandoeningen van de gezinsleden. Wanneer de totale medische kosten van een gezin dit maximumbedrag bereiken, zullen de kosten die worden gemaakt gedurende de rest van dat kalenderjaar worden terugbetaald door de verzekeringsinstelling

Bij de geneesmiddelen die gratis worden na het bereiken van de MAF, horen ook de opioïde pijnstillers en antidepressiva. Deze geneesmiddelen zijn gekend voor hun sterk verslavende eigenschappen en worden vaak misbruikt. Bij het invoeren van de MAF kwam de angst dat, wanneer deze geneesmiddelen gratis ter beschikking gesteld zouden worden, het risico op verslaving zou stijgen. In het kader van deze angst voerde het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg in 2008 een studie uit omtrent de effecten van de MAF op het aankoopgedrag van patiënten. Zij ontdekten geen verband tussen het gratis worden van geneesmiddelen en een verhoogde aflevering door apothekers.

Nieuwe terugbetalingsregels 

In de masterthesis werd deze stelling opnieuw onderzocht aan de hand van de verkoopcijfers van opioïde pijnstillers en antidepressiva uit de Belgische apotheken die werden verzameld tussen januari 2013 en mei 2020. De reden voor dit nieuwe onderzoek was de terugbetalingsregel die werd ingevoerd in 2015. Tot op dat moment moesten gezinnen twee jaar of langer wachten op de terugbetaling van geneesmiddelen die ze aankochten na het bereiken van de MAF; ze schoten dus als het ware dit bedrag zelf voor. Vanaf 2015 wordt de terugbetaling automatisch verrekend in de apotheek en moet de patiënt deze kosten niet meer voorschieten; de geneesmiddelen worden gratis meegegeven in de apotheek. Aangezien de drempel van een uitgestelde terugbetaling verdwenen is, werd in dit onderzoek wel een zichtbaar effect verwacht.

Effect op het aankoopgedrag?

Wanneer de verkoopcijfers werden bekeken van verkopen die binnen het MAF-statuut werden uitgevoerd (zie Figuur), werd meteen een heel duidelijk patroon zichtbaar: zowel bij de antidepressiva als de opioïde pijnstillers werd een stijging in de verkoop teruggezien in het laatste kwartaal van het kalenderjaar. Aangezien dit de typische periode is waarin gezinnen het maximumbedrag bereiken, kon besloten worden dat wel degelijk meer geneesmiddelen worden afgeleverd aan patiënten wanneer hiervoor niet langer betaald hoeft te worden.

Ook werd gezien dat de verkoopcijfers in januari terug naar hetzelfde niveau dalen als vóór de stijging. Wanneer er van wordt uitgegaan dat patiënten in het laatste kwartaal van het jaar niet méér geneesmiddelen nodig hebben dan anders, doet dit vermoeden dat er meer geneesmiddelen worden afgeleverd dan effectief nodig zijn voor de behandeling.

Verkoopcijfers opioïden

Gevolgen van teveel aan geneesmiddelen

Deze vaststelling leidde tot een niet zo rooskleurig scenario, want wat gebeurt er met dit teveel aan geneesmiddelen? Een eerste optie zou zijn dat de patiënt deze geneesmiddelen afhaalt, ze in de kast legt en deze laat vervallen omdat ze niet nodig zijn. Dit scenario zou naast jammer niet erg problematisch zijn. Een ander scenario is echter dat dit teveel aan geneesmiddelen of door de patiënt zelf wordt gebruikt, of wordt doorgegeven aan vrienden of familie. In dit geval zou verslaving in de hand gewerkt kunnen worden.

Wat nu?

Het lijkt dan ook broodnodig om het systeem te herbekijken. Uiteraard moeten de kwetsbare groepen van de maatschappij beschermd blijven tegen deze hoge kosten, maar een bepaalde limiet aan de aflevering van deze verslavende geneesmiddelen zou eventueel een nuttige aanvulling kunnen zijn op het systeem. Zo wordt in de Verenigde Staten al gebruikt gemaakt van een voorschrijflimiet voor opioïde pijnstillers waardoor de arts niet meer van dit geneesmiddel kan voorschrijven dan de patiënt nodig heeft voor zijn behandeling. Of een gelijkaardig systeem in België nuttig kan zijn, is iets dat de praktijk zou moeten uitwijzen.

Bibliografie

1.        KNMP. ATC/DDD  [Internet]. [cited 2021 Apr 17]. Available from: https://www.knmp.nl/producten/gebruiksrecht-g-standaard/farmaceutische-…

2.        Vogler S, Haasis MA, Dedet G, Lam J, Pedersen HB. Medicines reimbursement policies in Europe [Internet]. Copenhagen: WHO; 2018. Available from: https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/376625/pharmaceuti…

3.        eHealth Insurance. Understanding a Health Insurance Copayment [Internet]. 2021 [cited 2021 Apr 17]. Available from: https://www.ehealthinsurance.com/resources/small-business/understanding…

4.        De Donder E. Factsheet psychoactieve medicatie [Internet]. Brussel; 2020 Dec [cited 2021 Mar 21]. Available from: www.vad.be

5.        WHO. Defined Daily Dose (DDD) [Internet]. [cited 2021 Apr 17]. Available from: https://www.who.int/tools/atc-ddd-toolkit/about-ddd

6.        Centers for Medicare and Medicaid Services. Do You Know About Drug Diversion? [Internet]. [cited 2021 May 17]. Available from: https://www.cms.gov/Medicare-Medicaid-Coordination/Fraud-Prevention/Med…

7.        Centers for Medicare and Medicaid Services. Drug Diversion in the Medicaid Program - State Strategies for Reducing Prescription Drug Diversion in Medicaid [Internet]. Baltimore ; 2012 Jan [cited 2021 May 17]. Available from: http://www.justice.gov/ndic/pubs38/38661/index.htm

8.        Christelijke Mutualiteit. Wat betekent geconventioneerd zijn?  [Internet]. [cited 2021 Apr 2]. Available from: https://www.cm.be/ziekte-en-behandeling/zorgverleners/conventie

9.        WHO. Guidance on the use of international nonproprietary names (INNs) for pharmaceutical substances [Internet]. 2017 [cited 2021 Mar 26]. Available from: http://apps.who.int/bookorders.

10.      Liang D, Shi Y. Prescription drug monitoring programs and drug overdose deaths involving benzodiazepines and prescription opioids. Drug Alcohol Rev [Internet]. 2019;38(5):494–502. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31317593/

11.      Peirce GL, Smith MJ, Abate MA, Halverson J. Doctor and Pharmacy Shopping for Controlled Substances. Med Care [Internet]. 2012 Jun [cited 2021 May 17];50(6):494–500. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22410408/

12.      Academy of Managed Care Pharmacy. Medication Stockpiling | AMCP.org [Internet]. 2018 [cited 2021 May 17]. Available from: https://www.amcp.org/about/managed-care-pharmacy-101/concepts-managed-c…

13.      De Loof H. Verslavingsproblematiek en farmacotherapie. In: Farmacotherapie en farmaceutische zorg II. Antwerpen: Universiteit Antwerpen; 2019.

14.      Domus Medica. Geneesmiddelenverslaving ebpnet [Internet]. 2009 [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.ebpnet.be/nl/pages/display.aspx?ebmid=ebm0023b

15.      Gezondheid en Wetenschap. Geneesmiddelenverslaving  [Internet]. 2018 [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/geneesmiddelenverslav…

16.      Donroe JH, Socias ME, Marshall BDL. The Deepening Opioid Crisis in North America: Historical Context and Current Solutions. Curr Addict Reports [Internet]. 2018 Oct 17 [cited 2021 May 27];5(4):454–63. Available from: https://doi.org/10.1007/s40429-018-0228-5

17.      National Institute on Drug Abuse. Opioid Overdose Crisis  [Internet]. 2021 [cited 2021 May 18]. Available from: https://www.drugabuse.gov/drug-topics/opioids/opioid-overdose-crisis

18.      FAGG. Flash VIG-news: misbruik van opioïde pijnstillers - voor een rationeel gebruik van opioïden | FAGG [Internet]. 2020 [cited 2021 May 3]. Available from: https://www.fagg.be/nl/news/flash_vig_news_misbruik_van_opioide_pijnsti…

19.      Goesaert G, Baitar A. Dossier: opioïde pijnstillers [Internet]. Brussel; 2018 [cited 2021 May 21]. Available from: www.epo.be

20.      Gisle L. Gezondheidsenquête 2018: Geestelijke Gezondheid [Internet]. Brussel; 2018 Jan [cited 2021 May 20]. Available from: www.gezondheidsenquete.be

21.      Ntahonganyira R-M, Avalosse H, Vandeleene G, Lebbe C, Stokx J, Vandenbergen J. Geneesmiddelengebruik: De top 10 van therapeutische klassen . C  [Internet]. 2018 Mar [cited 2021 May 27];271. Available from: https://www.cm.be/media/CM-Info-geneesmiddelen_tcm47-48769.pdf

22.      Gezondheid en Wetenschap. Behandeling van depressie  [Internet]. 2019 [cited 2021 May 27]. Available from: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/behandeling-van-depre…

23.      Declercq T, Habraken H, Van Den Ameele H, Callens J, De Lepeleire J, Cloetens Richtlijn H. Depressie bij volwassenen. Antwerpen; 2017 Oct.

24.      RIZIV. Financiële toegankelijkheid van uw gezondheidszorg - RIZIV [Internet]. 2014 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

25.      RIZIV. Geneeskundige verzorging: kosten en terugbetaling - RIZIV [Internet]. 2018 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/Paginas/default…

26.      socialezekerheid.be. Gezondheid - De Maximumfactuur (MAF)  [Internet]. [cited 2021 Mar 18]. Available from: https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/gezondheid/ziekenfonds/de-maxi…

27.      RIZIV. De maximumfactuur (MAF) houdt medische kosten binnen de perken - RIZIV [Internet]. 2016 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

28.      socialezekerheid.be. Gezondheid - Ziekenfonds - Burger [Internet]. [cited 2021 Mar 16]. Available from: https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/gezondheid/ziekenfonds

29.      Belgische Federale Overheidsdiensten. Organisatie van de gezondheidszorg  [Internet]. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://www.belgium.be/nl/gezondheid/gezondheidszorg/medische_diensten/…

30.      socialezekerheid.be. Algemene structuur: 3 stelsels en 7 takken  [Internet]. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/over-de-sociale-zekerheid/de-s…

31.      socialezekerheid.be. Organisatie [Internet]. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/over-de-sociale-zekerheid/de-s…

32.      socialezekerheid.be. Solidariteit  [Internet]. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/over-de-sociale-zekerheid/de-s…

33.      socialezekerheid.be. Financiering van de 3 stelsels  [Internet]. [cited 2021 Mar 15]. Available from: https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/over-de-sociale-zekerheid/de-f…

34.      RIZIV. De financiering van de verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen (GVU) - RIZIV [Internet]. 2019 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/financiering/Paginas/default.aspx

35.      FOD Sociale Zekerheid. De sociale zekerheid - Alles wat je altijd al wilde weten [Internet]. Brussel; 2018 [cited 2021 Mar 16]. Available from: https://socialsecurity.belgium.be/nl/publicaties/alles-wat-je-altijd-al…

36.      RIZIV. De geneeskundige verstrekkingen die uw ziekenfonds terugbetaalt - RIZIV [Internet]. 2018 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/door-ziekenfonds…

37.      RIZIV. Door een globaal medisch dossier (GMD) kan u goedkoper naar de huisarts - RIZIV [Internet]. 2015 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

38.      RIZIV. Goedkoper raadplegen van bepaalde specialisten als een huisarts u doorverwijst - RIZIV [Internet]. 2021 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

39.      RIZIV. Derdebetalersregeling: betaal alleen uw deel, het ziekenfonds vergoedt de zorgverlener rechtstreeks - RIZIV [Internet]. 2017 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

40.      RIZIV. Het statuut van persoon met een chronische aandoening verbetert de toegang tot de zorgen - RIZIV [Internet]. 2019 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/ziekten/chronisc…

41.      RIZIV. Zorgtrajecten - RIZIV [Internet]. 2020 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/zorgkwaliteit/Paginas/Zorgtrajecten…

42.      RIZIV. Verhoogde tegemoetkoming: betere vergoeding van medische kosten - RIZIV [Internet]. 2017 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

43.      RIZIV. Het Bijzonder solidariteitsfonds (BSF) : uitzonderlijke vergoeding van medische verstrekkingen - RIZIV [Internet]. 2020 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/door-ziekenfonds…

44.      College van artsen-directeurs. Jaarverslag van het Bijzonder Solidariteitsfonds (BSF) [Internet]. 2019 Oct [cited 2021 Apr 2]. Available from: https://www.inami.fgov.be/SiteCollectionDocuments/jaarverslag_bsf_2018…

45.      Christelijke Mutualiteit. Maximumfactuur  [Internet]. [cited 2021 Apr 2]. Available from: https://www.cm.be/diensten-en-voordelen/ziekte-en-behandeling/specifiek…

46.      Schokkaert E, Guillaume J, Lecluyse A, Avalosse H, Cornelis K, De Graeve D, et al. Evaluatie van de effecten van de maximumfactuur op de consumptie en financiële toegankelijkheid van de gezondheidszorg [Internet]. Brussel; 2008. Available from: https://kce.fgov.be/nl/evaluatie-van-de-effecten-van-de-maximumfactuur-…

47.      Rekenhof. De maximumfactuur in de verzekering voor geneeskundige verzorging [Internet]. 2005. Available from: https://www.ccrek.be/NL/Publicaties/Fiche.html?id=f0b8940f-76f2-4d80-91…

48.      Koninklijk Limburgs Apothekers Verbond. De maximumfactuur in de praktijk  [Internet]. 2015 [cited 2021 Apr 22]. Available from: https://www.klav.be/klavinfo/nl/de-maximumfactuur-in-de-praktijk

49.      RIZIV. Administratieve gegevens maximumfactuur 2016 - 2019. 2019.

50.      RIZIV. Types van maximumfactuur (MAF) - RIZIV [Internet]. 2021 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

51.      Gvardeitsev D. E-mail “Gegevens maximumfactuur” RIZIV. RIZIV; 2021 Apr 26.

52.      Gvardeitsev D. E-mail RIZIV betreffende 100% facturatie. 2021 May.

53.      RIZIV. Sociale derdebetaler: betaal uw huisarts enkel uw deel van de kosten - RIZIV [Internet]. 2015 [cited 2021 Mar 19]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/financiele-toega…

54.      BCFI. Hypnotica, sedativa, anxiolytica [Internet]. [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/11?frag=7468

55.      IFEB. IPhEB - Report November 2018 publication ( September 2018 data ) [Internet]. Brussel; 2018. Available from: https://www.ipheb.be/wa_files/IPhEB_20Report_20November_202018_20-_20NL…

56.      BCFI. Gecommentarieerd geneesmiddelen repertorium - inleiding - prijzen en terugbetalingsmodaliteiten [Internet]. 2021 [cited 2021 Mar 21]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/1

57.      RIZV. De lijst van de vergoedbare farmaceutische specialiteiten : de vergoedingscategorieën  [Internet]. 2020 [cited 2021 Apr 2]. Available from: https://www.inami.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/door-ziekenfonds…

58.      Farmacotherapeutisch Kompas. De kosten voor farmaceutische zorg [Internet]. [cited 2021 May 1]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/algemeen/kosten#geneesmiddele…

59.      Economou C, Kaitelidou D, Karanikolos M, Maresso A. Greece - Health system review [Internet]. 2017 [cited 2021 Apr 8]. Available from: http://www.euro.who.int/en/what-we-publish/publication-

60.      Sweden.se. Healthcare in Sweden [Internet]. 2020 [cited 2021 Apr 30]. Available from: https://sweden.se/society/health-care-in-sweden/

61.      Tikkanen R, Osborn R, Mossialos E, Djordjevic A, Wharton GA, Glenngard AH. International Health Care System Profiles - Sweden [Internet]. 2020 [cited 2021 Apr 30]. Available from: https://www.commonwealthfund.org/international-health-policy-center/cou…

62.      Rijksoverheid. Wanneer betaal ik een eigen risico voor mijn zorg?  [Internet]. [cited 2021 Mar 29]. Available from: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/zorgverzekering/vraag-en-antwo…

63.      Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport. Het Nederlandse zorgstelsel [Internet]. Den Haag; 2016. Available from: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2016/02/09/het-nederl…

64.      Tikkanen R, Osborn R, Mossialos E, Djordjevic A, Wharton GA, Thorlby R. International Health Care System Profiles - England [Internet]. 2020 [cited 2021 Apr 4]. Available from: https://www.commonwealthfund.org/international-health-policy-center/cou…

65.      NHS. NHS prescription charges  [Internet]. 2021 [cited 2021 Apr 5]. Available from: https://www.nhs.uk/nhs-services/prescriptions-and-pharmacies/nhs-prescr…

66.      RIZIV. Artsen en tandartsen: minimumpercentage goedkope geneesmiddelen voorschrijven  [Internet]. 2015 [cited 2021 May 18]. Available from: https://www.riziv.fgov.be/nl/professionals/individuelezorgverleners/art…

67.      RIZIV. Voorschijven op stofnaam: regels voor de voorschrijver  [Internet]. 2019 [cited 2021 Apr 18]. Available from: https://www.riziv.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/door-ziekenfonds…

68.      Belgische Vereniging van Artsensyndicaten. Verplichte substitutie .:. Geneesmiddelen [Internet]. 2019 [cited 2021 May 1]. Available from: https://www.absym-bvas.be/nl/geneesmiddelen/verplichte-substitutie

69.      NHS Digital. Prescriptions Dispensed in the Community [Internet]. 2017 Jun [cited 2021 Apr 4]. Available from: www.statisticsauthority.gov.uk/assessment/code-of-practice

70.      Rijksoverheid. Welke medicijnen krijg ik vergoed?  [Internet]. [cited 2021 Mar 29]. Available from: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/zorgverzekering/vraag-en-antwo…

71.      VAD. Psychoactieve medicatie [Internet]. [cited 2021 Mar 21]. Available from: https://www.vad.be/themas/psychoactieve-medicatie

72.      BCFI. Pijn en koorts. In: Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium. 33rd ed. Brussel; 2020. p. 275–97.

73.      BCFI. Zenuwstelsel: antipsychotica. In: Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium. 33rd ed. Brussel; 2020. p. 337–47.

74.      BCFI. Zenuwstelsel: hypnotica, sedativa, anxiolytica. In: Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium. 33rd ed. Brussel; 2020. p. 327–36.

75.      De Meyer G. Farmacotherapie en farmaceutische zorg bij slaapstoornissen. In: Farmacotherapie en farmaceutische zorg I. Antwerpen: Universiteit Antwerpen; 2019.

76.      De Meyer G. Farmacotherapie en farmaceutische zorg bij angststoornissen. In: Farmacotherapie en farmaceutische zorg I. Antwerpen: Universiteit Antwerpen; 2019.

77.      BCFI. Zenuwstelsel: antidepressiva. In: Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium. 33rd ed. Brussel; 2020. p. 348–63.

78.      De Meyer G. Farmacotherapie en farmaceutische zorg bij ADHD. In: Farmacotherapie en farmaceutische zorg I. Antwerpen: Universiteit Antwerpen; 2019.

79.      De Meyer G. Farmacotherapie en farmaceutische zorg bij depressies. In: Farmacotherapie en farmaceutische zorg I. Antwerpen: Universiteit Antwerpen; 2019.

80.      BCFI. Pijn en koorts [Internet]. [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/9?frag=6544&matches=Pijnstillers%7Cpijn…

81.      BCFI. Medicamenteuze koorts- en pijnbestrijding [Internet]. [cited 2021 May 16]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/9?frag=6403

82.      BCFI. Antipsychotica [Internet]. [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/11?frag=7799

83.      BCFI. Niet-steroïdale anti-inflammatoire middelen [Internet]. [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/10?frag=6767

84.      BCFI. Antidepressiva [Internet]. [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/11?frag=7997

85.      BCFI. Middelen bij ADHD en narcolepsie [Internet]. [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/11?frag=8318

86.      BCFI. Combinatiepreparaten [Internet]. [cited 2021 May 17]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/9?frag=6718

87.      Hayhurst CJ, Durieux ME. Differential Opioid Tolerance and Opioid-induced Hyperalgesia: A Clinical Reality [Internet]. Vol. 124, Anesthesiology. Lippincott Williams and Wilkins; 2016 [cited 2021 May 17]. p. 483–8. Available from: http://pubs.asahq.org/anesthesiology/article-pdf/124/2/483/269245/20160…

88.      Dumas EO, Pollack GM. Opioid tolerance development: A pharmacokinetic/pharmacodynamic perspective. AAPS J [Internet]. 2008 Dec [cited 2021 May 17];10(4):537–51. Available from: /pmc/articles/PMC2628209/

89.      Guignard B, Bossard AE, Coste C, Sessler DI, Lebrault C, Alfonsi P, et al. Acute opioid tolerance: Intraoperative remifentanil increases postoperative pain and morphine requirement. Anesthesiology [Internet]. 2000 Aug 1 [cited 2021 May 17];93(2):409–17. Available from: http://pubs.asahq.org/anesthesiology/article-pdf/93/2/409/408977/000054…

90.      De Meyer G. Analgetica. In: Farmacologie partim II. Antwerpen: Universiteit Antwerpen; 2018.

91.      Lugoboni F, Faccini M, Casari R, Zamboni L. The hidden phenomenon of high dose benzodiazepine use . Focus Farm [Internet]. 2015 [cited 2021 May 17];86(3). Available from: https://www.pharmaco-vigilance.eu/content/hidden-phenomenon-high-dose-b…

92.      FAGG. Melden van misbruik of van verkeerd gebruik van een geneesmiddel  [Internet]. 2020 [cited 2021 May 17]. Available from: https://www.fagg.be/nl/melden_van_misbruik_of_van_verkeerd_gebruik_van_…

93.      Rajagopal MR, Joranson DE, Gilson AM. Medical use, misuse, and diversion of opioids in India. Lancet. 2001 Jul 14;358(9276):139–43.

94.      De Druglijn. Medicijnen: de cijfers  [Internet]. [cited 2021 Apr 24]. Available from: https://www.druglijn.be/over-ons/schoolopdracht-drugs/cijfers-en-statis…

95.      Sciensano. Gezondheidsenquêtes  [Internet]. [cited 2021 May 18]. Available from: https://www.sciensano.be/nl/over-sciensano/organigram-van-sciensano/lev…

96.      Van Der Heyden J, Berete F, Drieskens S. Gezondheidsenquête 2018: Gebruik van geneesmiddelen [Internet]. Brussel; 2018 [cited 2021 May 18]. Available from: https://www.sciensano.be/sites/default/files/dr_report_2018_nl_final.pdf

97.      Bohnert ASB, Ilgen MA. Understanding Links among Opioid Use, Overdose, and Suicide. N Engl J Med [Internet]. 2019 Jan 3 [cited 2021 May 18];380(1):71–9. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30601750/

98.      Lowenstein M, Hossain E, Yang W, Grande D, Perrone J, Neuman MD, et al. Impact of a State Opioid Prescribing Limit and Electronic Medical Record Alert on Opioid Prescriptions: a Difference-in-Differences Analysis. J Gen Intern Med [Internet]. 2020;35(3):662–71. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31602561/

99.      RIZIV. Consensusvergadering: Het rationeel gebruik van de opioïden bij chronische pijn [Internet]. 2018 Dec [cited 2021 May 3]. Available from: www.riziv.fgov.be:

100.    WHO. DDD: Definition and general considerations [Internet]. 2018 [cited 2021 May 8]. Available from: https://www.whocc.no/ddd/definition_and_general_considera/

101.    Instituut voor Farmaco-Epidemiologie in België. IFSTAT [Internet]. 2021 [cited 2021 May 8]. Available from: https://www.ipheb.be/crbst_29_nl.html

102.    WHO. ATC: Structure and principles [Internet]. 2018 [cited 2021 May 8]. Available from: https://www.whocc.no/atc/structure_and_principles/

103.    WHO. ATC/DDD Index: fentanyl [Internet]. 2020 [cited 2021 May 8]. Available from: https://www.whocc.no/atc_ddd_index/?code=N02AB03

104.    Instituut voor Farmaco-Epidemiologie in België. Wat is IFEB [Internet]. [cited 2021 May 8]. Available from: https://www.ipheb.be/crbst_0_nl.html

105.    Instituut voor Farmaco-Epidemiologie in België. IFSTAT database 2013 - 2020. 2020.

106.    IQVIA. About Us [Internet]. [cited 2021 May 8]. Available from: https://www.iqvia.com/about-us

107.    IQVIA. IQVIA database psychoactieve geneesmiddelen 2011 - 2019. 2019.

108.    Wuyts F. Cursustekst Farmaceutische Data-analyse. Antwerpen: Universiteit Antwerpen; 2005.

109.    Boogaerts T, Degreef M. Tutorial : Statistical Analysis. Antwerpen; 2019.

110.    Clement L. Cursus Statistiek 2017-2018 [Internet]. Gent; 2017 Dec [cited 2021 May 9]. Available from: https://users.ugent.be/~lclement/statistiek/index.html

111.    NCBI. Area Under Curve - MeSH  [Internet]. Dictionary of Clinical Research. 1997 [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh?term=Area+Under+Curve

112.    Domus Medica. Campagne voor beter gebruik slaap- en kalmeermiddelen [Internet]. 2016 [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.domusmedica.be/actueel/campagne-voor-beter-gebruik-slaap-en…

113.    FAGG. Psychofarmacabeleid in België: wat met slaap-en kalmeermiddelen? [Internet]. 2019 Oct [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.afmps.be/sites/default/files/content/psychofarmacabeleid_in…

114.    Farmacotherapeutisch Kompas. Angststoornissen [Internet]. [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/indicatieteksten/ang…

115.    Doom PK, Rhebergen MP. Correlatie en Regressie [Internet]. Statistiek voor Historici. 2006 [cited 2021 May 15]. Available from: https://www.let.leidenuniv.nl/history/RES/stat/html/les10.html

116.    Farmacotherapeutisch Kompas. Amitriptyline [Internet]. [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/a/a…

117.    Lexicomp. Amitriptyline: Drug information  [Internet]. UpToDate. [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.uptodate.com/contents/amitriptyline-drug-information?search…

118.    Sheeler RD, Ackerman MJ, Richelson E, Nelson TK, Staab JP, Tangalos EG, et al. Considerations on safety concerns about citalopram prescribing. Mayo Clin Proc [Internet]. 2012 [cited 2021 May 20];87(11):1042–5. Available from: /pmc/articles/PMC3532688/

119.    Cipriani A, Purgato M, Furukawa TA, Trespidi C, Imperadore G, Signoretti A, et al. Citalopram versus other anti-depressive agents for depression. Cochrane Database Syst Rev [Internet]. 2012 Jul 11 [cited 2021 May 20];7(7). Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22786497/

120.    U.S. Food and Drug Administration. FDA Drug Safety Communication: Revised recommendations for Celexa (citalopram hydrobromide) related to a potential risk of abnormal heart rhythms with high doses | FDA [Internet]. 2012 [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.fda.gov/drugs/drug-safety-and-availability/fda-drug-safety-…

121.    Dedecker T. Direct Healthcare Professional Communication: het verband van een dosisafhankelijke QT-verlenging met de inname van Cipramil [Internet]. Brussel; 2011 Oct [cited 2021 May 29]. Available from: https://www.fagg.be/sites/default/files/downloads/Cipramil 2011 10 NL.pdf

122.    BCFI. Citalopram [Internet]. [cited 2021 May 29]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/11?frag=8169

123.    Montgomery S, Hansen T, Kasper S. Efficacy of escitalopram compared to citalopram: A meta-analysis. Int J Neuropsychopharmacol [Internet]. 2011 Mar [cited 2021 May 20];14(2):261–8. Available from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20875220/

124.    Gezond België. Angst en depressie  [Internet]. 2021 [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/geestelijke-gezondhe…

125.    Statistiek Vlaanderen. Psychische stoorissen [Internet]. 2020 [cited 2021 May 20]. Available from: https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/psychische-stoornissen

126.    Spaas C, Verkooijen J, Brzezinska E, Loos N, Haems JP. Behandeling van chronische pijn. Antwerps Farm Tijdschr [Internet]. 2019 Nov [cited 2021 May 21];97(8):5–12. Available from: www.curalia.be

127.    BCFI. Recente informatie januari 2015. Folia Pharmacother [Internet]. 2015 Feb [cited 2021 May 21];42(2):16–7. Available from: www.bcfi.be

128.    BCFI. Fentanyl [Internet]. [cited 2021 May 21]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/9?frag=6601

129.    BCFI. De associaties van analgetica die codeïne bevatten op voorschrift. Folia Pharmacother [Internet]. 2002 Feb [cited 2021 May 21]; Available from: https://www.bcfi.be/nl/articles/1153?folia=1130

130.    Pym H. 4.7 million waiting for operations in England  [Internet]. BBC News. 2021 [cited 2021 May 31]. Available from: https://www.bbc.com/news/health-56752599

131.    Carr A, Smith JA, Camaradou J, Prieto-Alhambra D. Growing backlog of planned surgery due to covid-19. BMJ [Internet]. 2021 Feb 9 [cited 2021 May 31];372(339). Available from: http://dx.doi.org/10.1136/bmj.n339

132.    Gibney J. UK: Delays to medical treatment during pandemic will cost thousands of lives  [Internet]. World Socialist Web Site. 2020 [cited 2021 May 31]. Available from: https://www.wsws.org/en/articles/2020/05/02/dela-m02.html

133.    Christelijke Mutualiteit. Farmaceutische specialiteiten  [Internet]. [cited 2021 Apr 18]. Available from: https://www.cm.be/diensten-en-voordelen/ziekte-en-behandeling/geneesmid…

Universiteit of Hogeschool
Master Farmaceutische Zorg
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Prof. Dr. Alexander van Nuijs, Drs. Tim Boogaerts, Drs. Maarten Degreef
Kernwoorden
tinnevanh
Share this on: