Etnische discriminatie op de Vlaamse huurwoningmarkt: het verband tussen diversiteit en discriminatie in de Vlaamse provincies

“Achteraf is het gemakkelijk om te zeggen: ‘U bent niet gekozen’” - makelaar

Discriminatie op basis van een niet-Vlaamse naam en buitenlandse achtergrond op de huurwoningmarkt bestaat niet alleen in grote steden, maar in heel Vlaanderen. Dat blijkt uit een onderzoek van twee masterstudenten Journalistiek aan de Vrije Universiteit Brussel. Een huurder met de naam Aboe krijgt bijna 20 procent minder antwoord op zijn kandidatuur dan Maarten. Ook heeft Maarten dubbel zoveel kans als Aboe om uitgenodigd te worden voor een bezoek aan de woning.

Dat er discriminatie is in de grote Vlaamse steden werd eerder al aangetoond door Pieter-Paul Verhaeghe, socioloog en expert in discriminatie op de huurmarkt. Nu blijkt dat er niet enkel gediscrimineerd wordt in Antwerpen, Leuven en Gent, maar ook in kleinere Vlaamse gemeenten.

3350 praktijktesten

De onderzoekers stuurden 3350 e-mails in naam van Aboe, een niet-Vlaamse naam, om de dag erna hetzelfde te doen in de naam van Maarten, een Vlaamse naam. De zogeheten praktijktesten tonen aan dat verhuurders in heel Vlaanderen Aboe voor de helft minder uitnodigen dan Maarten om het pand te bezoeken. Aboe krijgt bij een op de acht woningen een uitnodiging.

Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen scoren het slechtst. Laat dat nu net ook de twee provincies zijn waar er de minste diversiteit is. Ook zal een kandidaat-huurder met een buitenlandse naam sneller genegeerd worden als die een mail stuurt. Minder dan de helft van de verhuurders beantwoordt een e-mail van Aboe, terwijl dat bij Maarten bijna 70 procent is.

Genoeg inkomen

De redenen waarom verhuurders niet kiezen voor iemand met een buitenlandse naam, zijn erg uiteenlopend. “Tussen de huurders zitten een aantal rotte appels. Dat leidt ertoe dat je als verhuurder selectiever wordt”, zegt G.D., een privéverhuurder. “Voor mij is dat verhuren mijn inkomen. Ik zal altijd naar het inkomen vragen. Ze zijn niet verplicht om me dat te zeggen, maar dan ben ik ook niet verplicht om hen te aanvaarden.”

Ahmed Khattab (35) is van Egyptische afkomst en zocht samen met zijn vrouw Amira langer dan een jaar naar een huurwoning in de Kempen. Dat is bijna zes keer langer dan iemand met een Vlaamse achtergrond. “De makelaar wilde geen afspraak maken voor ze onze loonfiches en identiteitskaarten had gezien”, vertelt Ahmed. “Wettelijk mag dat niet, maar ik wilde niet moeilijk doen. Na tien minuten kreeg ik het antwoord dat we niet in aanmerking kwamen.” Nochtans heeft het koppel samen een netto-inkomen van 5000 euro en zochten naar een woning met een huurprijs rond de 1000 euro. Dat is voldoende aangezien immobiliënkantoren de regel hanteren dat het totale inkomen gelijk moet zijn aan driemaal de huurprijs.

De makelaar wilde geen afspraak maken voor ze onze loonfiches en identiteitskaarten had gezien' - Ahmed Khattab

Het koppel kwam concreet bewijs tegen dat ze gediscrimineerd werden door hun buitenlandse naam. “We hebben een bericht gestuurd naar een eigenaar met daarin ‘Met vriendelijke groetjes, Ahmed en Amira’ en wij kregen gewoon geen antwoord. Een dag later stuurde mijn vrouw hetzelfde bericht, maar in naam van Sandra, en ze kreeg onmiddellijk een uitnodiging.”

Toch is het niet altijd het financiële plaatje dat de verhuurders angst inboezemt. G.D. verhuurt regelmatig aan mensen met een migratieachtergrond, maar op vlak van geloofsovertuiging spreekt hij klare taal: “Met agnostische moslims die alleen in naam moslim zijn, heb ik geen probleem. Maar een vrouw met een hoofddoek is een strenggelovige moslima. Ik selecteer niet op basis van uiterlijk, wel op basis van geloofsovertuiging.”

Coronacrisis

Makelaars beantwoorden vaak aan de eisen van privéverhuurders om niet te verhuren aan mensen met een migratieachtergrond. Een van de onderzoekers stapte met een geheime camera naar drie makelaars met de vraag om zijn huis te verhuren aan niet-allochtonen.

De drie makelaars zeggen dat ze wettelijk niet mogen discrimineren op basis van afkomst. Al lieten ze ook tussen de lijntjes weten dat de interpretatie breed is. Bovendien is het door corona nog gemakkelijker geworden om iemand te weigeren. “Wij hebben het nu zo geregeld dat kandidaten vóór het bezoek al een aantal informatievragen moeten beantwoorden onder het mom van: ‘Als er een corona-uitbraak is, kunnen we u makkelijk bereiken.’ Normaal mogen we dat niet doen, maar met corona wordt dat allemaal een beetje aanvaard. Achteraf is dat ook gemakkelijker om te zeggen dat ze niet gekozen zijn. Die mensen weten toch niet wie er nog allemaal mee in de route zit”, vertelt een makelaar tijdens het undercovergesprek.

Onbekende hulp

Unia is een organisatie die discriminatie bestrijdt. Toch blijkt dat heel wat huurders de organisatie niet kennen. Ook weten ze niet wat het nut is om een klacht in te dienen. “Als een eigenaar mij afwijst voor mijn naam en ik dien een klacht in… Wat haalt dat uit? Ik denk dat geen enkele wet een eigenaar kan forceren om mij hier te laten wonen”, zegt Ahmed Khattab. Bovendien worden heel wat klachten geseponeerd door gebrek aan bewijsmateriaal. Cijfers van Unia tonen aan dat er in 2019 slechts drie dossiers van de 86 klachten binnen het thema goederen en diensten, waaronder huisvesting valt, voor de rechtbank zijn verschenen.

Ook ligt het aantal meldingen van discriminatie op de huurmarkt enorm laag. Slechts negen mensen deden in 2020 een melding bij de Huurdersbond van Oost-Vlaanderen, waarvan zes met een niet-Vlaamse naam. Al is er een vermoeden dat discriminatie in de praktijk vaker voorkomt. “Na elk gesprek duiden wij de probleemgebieden van de klacht aan. Ik vermoed dat discriminatie door afkomst niet altijd zo geregistreerd wordt. De cijfers geven dus een vertekend beeld”, zegt een medewerker.

Geen praktijktesten

Minister van Wonen, Matthias Diependaele (N-VA) is geen voorstander praktijktesten. Wel wil hij de CLEE-tool invoeren. Een platform waarop kandidaat-huurders anoniem enkele basisgegevens invullen, zoals het loon. “Als daar dan plots Mohammed voor de deur staat, heeft de eigenaar niet veel te zeggen. Die weet dat het inkomen goed is en dat hij dus een geschikte huurder zal krijgen. Een praktijktest gaat nooit zo ver.”