Politieke polarisatie in partnerrelaties - Met getrokken messen aan tafel

Joris Van Droogenbroeck
Persbericht

Wanneer politiek een wig drijft in de partnerrelatie

Het “Trump effect”

Laat volgende cijfers even bezinken: bij één op tien Amerikanen hebben politieke verschillen geleid tot het einde van de partnerrelatie. Bij de millennials ligt dat cijfer dubbel zo hoog (22%). Deze onwaarschijnlijke hoge cijfers komen uit een onderzoek van Wakefield Research (2017). Men spreekt dan ook over het “Trump effect” op de Amerikaanse partnerrelaties.

Zonder ons blind te staren op deze cijfers en zonder de maatschappelijke situatie van de VS te verwarren met die van Vlaanderen, lijkt het erop dat polarisatie in een samenleving vaak ook voor een gepolariseerde sfeer zorgt in de partnerrelatie. In mijn bachelorproef heb ik de situatie van zo’n Vlaams koppel beschreven: zij links-progressief en hij rechts-conservatief; hij is tegen asielzoekers en zij werkt met asielzoekers; hij vindt haar naïef en zij vindt hem racistisch. Geen wonder dat politiek een struikelblok werd in de relatie. De vraag die dan rijst is hoe ze op een positieve manier met elkaars politieke opvattingen kunnen omgaan.

Gebaseerd op een metafoor van politiek filosofe Hannah Arendt heb ik deze mensen figuurlijk aan een tafel gezet. Drie belangrijke elementen sprongen er dan uit: wie zit aan de tafel (de psychologie), wat komt er op de tafel (wat speelt er dus in de relatie) en waar staat die tafel (de samenleving) ? Vanuit deze invalshoeken heb ik de casus bestudeerd.

Polarisatie

De innerlijke advocaat

Als we kijken naar de mens valt op dat opvattingen die mensen koesteren door heel veel verschillende factoren (van genetica t.e.m. opvoeding) beïnvloed zijn. Daarenboven lijkt het zo dat, zoals de sociale psycholoog Haidt het uitdrukt, we eerder een innerlijke advocaat dan een innerlijke rechter hebben. We hebben m.a.w. niet de neiging onze opvattingen onder het vergrootglas te leggen, maar wel om ze door dik en dun te verdedigen. Emoties, intuïtie, groepsdenken en  allerhande denkfouten maken het de mens bijzonder moeilijk om kritisch en rationeel met de eigen opvattingen om te gaan. Dat is ook de reden waarom het voor mensen moeilijk is om hun politieke opvattingen te veranderen.

Het onoplosbaar probleem

Verschillen in politieke opvattingen ziet relatiewetenschapper John Gottman dan ook als een “onoplosbaar probleem” in de relatie. Jeanne Safer, een relatietherapeute die een boek schreef over politiek gepolariseerde koppels in de VS, benoemt het als een “unwinnable fight”. Men kan met andere woorden in een partnerrelatie elkaars politieke opvattingen niet veranderen. Toch zien we in deze casus dat dit koppel dat wel probeert te doen, waardoor dit spanning veroorzaakt. Deze spanning is te wijten aan wat Goldman en Greenberg de “identiteitsbehoefte” noemen. Dit draait rond de vraag “erken je en accepteer je mij zoals ik ben?”.  Mensen hebben immers de nood om het gevoel te hebben dat hun mening ertoe doet. Als je dan bestempeld wordt als een racist of een naïeveling, kan er frustratie ontstaan.

Een ander punt die belangrijk is om te bekijken is de communicatiedynamiek tussen de twee partners. Hoe gaat het er met andere woorden aan toe aan de tafel? Zitten de partners vaak in elkaars haren of laat de ene zich overklassen door de andere? In relatiebegeleiding wordt vaak gezegd dat niet de partner het probleem is, maar wel de dynamiek waarin het koppel altijd maar weer in verzeild geraakt is. Door hier oog voor te hebben en in deze dynamiek actief in te grijpen, kunnen er veel “unwinnable fights” voorkomen worden.

De wereldrisicomaatschappij

Opvattingen die mensen hebben over relaties zijn de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. Dit maakt dat ook politiek vaak een gevoelig topic is geworden in de relatie. Waar huwelijken vroeger instituten waren “tot de dood ons scheidt”, blijven ze nu bestaan “tot men scheidt”. Op dit moment is een partnerrelatie vooral een emotionele roeping en geen economische roeping meer. Daarom wordt de relatie gekenmerkt door onzekerheid; het kan immers snel gedaan zijn.

Die onzekerheid ziet men ook in de ruimere samenleving opdoemen. De socioloog Ulrich Beck sprak over de wereldrisicomaatschappij. Risico’s domineren met andere woorden de samenleving, en daarenboven zijn die risico’s mondiaal. Ze zijn zo groot dat ze amper nog goed hanteerbaar zijn. Een mooi voorbeeld hiervan is de wereldwijde coronacrisis (naast bv. de klimaatopwarming, terrorisme, artificiële intelligentie en migratie). Veel mensen zijn bang, onzeker en voelen zich aan de verliezerszijde staan van de globalisatie. Een sentiment waar extreme partijen op inspelen door in te zetten op tegenmodernisering (“vroeger was het beter”, “make America great again”), op gevoelens van onrechtvaardigheid (“laat de rijken de crisis betalen”) en in te spelen op mensen hun identiteit en waardigheid (“eerst onze mensen”).

Het gewonnen kampioenschap

Hoe dit koppel, ondanks de politieke meningsverschillen, elkaar kan terugvinden is de vraag waarmee ik mijn bachelorproef afsluit. Relatiebegeleiding kan bij grote relatieproblemen soelaas bieden. Andere methoden zoals “geweldloze communicatie”, inzicht verkrijgen in de relatiedynamiek en leren omgaan met onoplosbare problemen kunnen ook succesvol zijn. Zelf heb ik ook tien tips uit mijn onderzoek gedistilleerd voor politiek gepolariseerde koppels zoals “probeer elkaar niet te veranderen”, “choose your battles” en “speel niet op de man”. Deze lijken voor de hand liggend, maar vaak zondigen mensen hier tegen. Anderen zoals “onderzoek jouw beweegredenen” en “luister en breng begrip op voor de beweegredenen van je partner” vragen wat introspectie, en een actief luisterende houding naar elkaar toe.

Deze actief luisterende houding naar elkaar toe is overigens overal belangrijk. In de dorpsstraat en in de wetstraat. Daar is ondertussen na 493 dagen een nieuwe regering gevormd. Deze kwam samen met een pleidooi van respect voor elkaar en verbondenheid met elkaar. Waartoe het zal leiden is nog maar de vraag, maar het lijkt me duidelijk dat men wel wil inzetten op een teamspirit waar je kampioenschappen mee kan winnen. Teamspirit heb je namelijk overal nodig waar mensen tot een samenwerking willen komen, niet in het minst in de partnerrelatie. Is een goed draaiende langdurige relatie immers niets meer dan een glorieus gewonnen kampioenschap?

Bibliografie

123management.nl. (2017). De roos van Leary: gedragsbeïnvloeding. Geraadpleegd op 20 april 2020, via http://123management.nl/0/030_cultuur/a300_cultuur_14_roos_van_leary.ht…

Antonissen, J. (2018). De onfatsoenlijken. Antwerpen: Polis.

Aodha, G. N. (2018). Brexit is contributing to marriage breakdowns - UK psychotherapist. Geraadpleegd op 13 oktober 2019, via  https://www.thejournal.ie/brexit-marriage-breakdowns-4283312-Oct2018/

Aronson, E., Wilson, T. D., & Akert, R. M. (2011). Sociale Psychologie - 7e editie. Amsterdam: Pearson Education.

Baeten, K. (2020). Relatie-ondersteuning en relatiebemiddeling - presentatie. Schaarbeek: Odisee.

Bakker, B. (2013). Op zoek naar de politieke persoonlijkheid van de Nederlander. Geraadpleegd op 22 december 2020, via http://stukroodvlees.nl/op-zoek-naar-de-politiek-persoonlijkheid-van-de…

Beck, U. (2008). De wereldrisicomaatschappij - Op zoek naar de verloren zekerheid. Amsterdam: Uitgeverij wereldbibiliotheek.

Boszormenyi-Nagy, i. (2000). Grondbeginselen van de contextuele benadering. Haarlem: Uitgeverij De Toorts.

Brandsma, B. (2016). Polarisatie - inzicht in de dynamiek van het wij-zij denken. Schoonrewoerd: Bart Brandsma.

Craeynest, P. (2012). Sociale psychologie een inleiding. Leuven: Acco.

De Ceulaer, J. (2019). Links zet rechtse kiezers te snel weg als racisten en fascisten. En dat klopt niet. Geraadpleegd op 8 februari 2020, via https://www.demorgen.be/politiek/links-zet-rechtse-kiezers-te-snel-weg-…

De Tempe, J. (2011). De wenkbrauwen van Sue Johnson - Hechting en identiteit in emotiegerichte relatietherapie. Systeemtherapie, 83-92.

De Vadder, I., & Callebaut, J. (2020). Het DNA van Vlaanderen - Wat willen de Vlamingen echt? Antwerpen: Uitgeverij Vrijdag.

Devos, C. (2013). Politiek. Gent: Borgerhoff & Lamberigts.

Doherty, W. J. (2002). Bad Couples Therapy: how to avoid doing it. Psychotherapy Networker, 26-33.

Drost, J. (2011). Het romantisch misverstand - Anders denken over liefde. Amsterdam: De bezige bij.

Earth Games. (2020). GROK kaartspel. Geraadpleegd op 25 mei 2020, via https://www.earthgames.nl/grok.html

Elchardus, M. (2008). Sociologie - Een inleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux.

Fukuyama, F. (2019). Identiteit - Waardigheid, ressentiment en identiteitspolitiek. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact.

Geldof, D. (2016). Onzekerheid - Over leven in de risicomaatschappij. Leuven: Acco.

Glassman, W. E., & Geluk, H. (2011). Stromingen in de psychologie. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff.

Goldman, R. N., & Greenberg, L. (2013). Working with Identity and Self-soothing in Emotion-Focused Therapy for Couples. Family Process 52, 62-82.

Gottman, J., & Silver, N. (2005). De zeven pijlers van een goede relatie - Tips uit de praktijk om er samen een succes van te maken. Utrecht: Kosmos Uitgevers.

Greenberg, L. S., & Goldman, R. N. (2008). The Dynamics of Emotion, Love and Power in an Emotion-Focused Approach to Couple Therapy. Person-Centered and Experiential Psychotherapies Volume 7, Number 4, 279-293.

Guerrero, L. K., Andersen, P. A., & Afifi, W. A. (2020). Close Encounters: Communication in Relationships. Geraadpleegd op 14 april 2020, via https://books.google.be/books?id=8--9DwAAQBAJ&pg=PT334&lpg=PT334&dq=str…

Haidt, J. (2012). The righteous mind - why good people are divided by politics and religion. London: Penguin Books.

Harari, Y. N. (2018). 21 lessen voor de 21ste eeuw. Amsterdam: Thomas Rap.

Heylen, M., & Janssens, K. (2001). Het contextuele denken - Een methodiekontwikkeling voor het welzijnswerk. Leuven: Acco.

Human Matters. (2020). Gevoels- en behoeftekaarten. Geraadpleegd op 25 mei, via https://www.humanmatters.eu/nl/webshop/gevoels-en-behoeftekaarten

Illouz, E. (2018). Waarom liefde eindigt - Een onderzoek naar relaties in de 21ste eeuw. Utrecht: Uitgeverij Ten Have.

Johnson, S. (2008). Houd me vast - Zeven gesprekken voor hechte(re) en veilige relatie. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers.

Kahneman, D. (2011). Ons feilbare denken. Amsterdam: Uitgeverij Business Contact.

Konrad, S. (2014). Het zit in de familie - Hoe we ons kunnen bevrijden van negatieve invloeden vanuit de familie. Cothen: uitgeverij Juwelenschip.

Mersch, R. (2016). Waarom iedereen altijd gelijk heeft. Amsterdam: De Bezige Bij.

Michielsen, M. (2010). Vertrouwen en betrouwbaarheid in partnerrelatietherapie. In M. Michielsen, W. V. Mulligen, & L. Hermkens, Leren over leven in loyaliteit - over contextuele hulpverlening (pp. 135-155). Leuven: Acco.

Michielsen, M., Steenackers, M., & Van Mulligen, W. (2010). Contextuele hulpverlening in de praktijk. In M. Michielsen, W. Van Mulligen, & L. Hermkens, Leren over leven in loyaliteit - over contextuele hulpverlening (pp. 19-34). Leuven: Acco.

Mol, J. (2007). De giraf en de jakhals in ons - Over geweldloos communiceren. Amsterdam: Uitgeverij SWP.

Nussbaum, M. C. (2018). Het koninkrijk van de angst. Uitgeverij Atlas Contact: Amsterdam-Antwerpen.

Nuyts, A., & Sels, L. (2017). Tussen mensen - contextueel denken over relaties, familie en samenleving. Leuven: Lannoo Campus.

Odisee. (2018). Methodieken II: Helpende gesprekken. Schaarbeek: Odisee.

Onraet, E., Van Hiel, A., Dhont, K., & Pattyn, S. (2013). Internal and External Threat in Relationship With Right-Wing Attitudes. Journal of Personality, 233-248.

Pew Research Center. (2017). Partisan divides over political values widen. Geraadpleegd op 25 mei 2020, via https://www.people-press.org/2017/10/05/1-partisan-divides-over-politic…

Ponnet, R. (2012). Blijf Bij Mij - Hoe we in relaties strijden voor macht en intimiteit. Tielt: Lannoo.

RepResent. (2019). Vlamingen en Walen stemden voor verschillende partijen maar verschillen minder van mening over het beleid dat ze willen. Geraadpleegd op 12 mei 2020, via https://www.uantwerpen.be/images/uantwerpen/container2608/files/Nota%20…

Rigo, A. (2017). Cursus Ethiek 1e opleidingsfase. Schaarbeek: Odisee.

Rosenberg, M. B. (2011). Geweldloze Communicatie - Ontwapenend, doeltreffend en verbindend. Rotterdam: Lemniscaat.

Safer, J. (2019). I love you, but i hate your politics - How to protect your intimate relationships in a poisonous partisan world. Londen: Biteback Publishing.

Swers, S. (2020). Relatieondersteuning en bemiddeling - Presentatie Dagdeel 1. Schaarbeek: Odisee.

Swers, S. (2020). Relatieondersteuning en bemiddeling - Presentatie dagdeel 3. Schaarbeek: Odisee.

Van Calmthout, M., & Zijlmans, M. (2016). Dat zit in de genen - Hoe vreemdgaan en 49 andere menselijke trekjes erfelijker zijn dan gedacht. Tielt: Lannoo.

Van Craen, W. (2005). Omgaan met anderen - een communicatiekunst. Leuven: Acco.

Van Den Bos, K. (2019). Waarom mensen radicaliseren - hoe waargenomen onrechtvaardigheid radicalisering, extremisme en terrorisme aanwakker. Amsterdam: Prometheus.

Van Den Eerenbeemt, E.-M., & Heusden, A. (1983). Balans in beweging - Ivan Boszormenyi-Nagy en zijn visie op individuele en gezinstherapie. Haarlem: De Toorts.

Van Egmond, K. (2010). Een vorm van beschaving. Zeist: Christofoor.

Van Egmond, K. (2019). Homo Universalis - Moreel kompas voor een nieuwe Europese renaissance. Amsterdam: De Geus.

Van Reybrouck, D., & D'Ansembourg, T. (2017). Vrede kun je leren. Amsterdam: De Bezige Bij.

Vansteenwegen, A. (2009). Vreemdgaan met je partner - Omgaan met verschil en verbonden in je relatie. Tielt: Lannoo.

Vonk, R. (2013). Sociale psychologie. Groningen/Houten: Noordhoff uitgevers.

Wakefield Research. (2017). New Wakefield Research Study: The Trump Effect on American Relationships. Geraadpleegd op 10 mei 2020, via https://www.wakefieldresearch.com/blog/2017/05/10/new-wakefield-researc…

Westen, D. (2007). The political brain - The role of emotion in deciding the fate of the nation. New York: PublicAffairs.

Woldarsky Meneses, C. (2017). Emotion-focused couples therapy. Person-Centered & Experiential Psychotherapies Volume 16, 236-255.

Universiteit of Hogeschool
Gezinswetenschappen-Traject voor volwassenen
Publicatiejaar
2020
Promotor(en)
Joris Dewispelaere
Kernwoorden
jovadro
Share this on: