Actieve openbaarmaking van de inspectieverslagen als stimulans tot kwaliteitsverbetering in de Vlaamse voorschoolse kinderopvang.
Tripadvisor voor de Vlaamse kinderopvang?
Via een beleid van ‘actieve openbaarmaking’ wil de overheid de inspectieverslagen van de Vlaamse kinderopvangvoorzieningen online ter beschikking stellen voor iedereen. Van dergelijke online publicatie van inspectieverslagen wordt vaak aangenomen dat het leidt tot een verbetering van de kwaliteit. Kunnen we er op basis van de wetenschappelijke literatuur van uitgaan dat die voorspelling ook zal gelden voor onze Vlaamse kinderopvangsector?
Zorginspectie
In Vlaanderen draagt de overheid de eindverantwoordelijkheid voor een toegankelijke, betaalbare en kwaliteitsvolle kinderopvang. Het toezicht door een inspectiedienst vormt één van de essentiële pijlers om over de vervulling van deze verantwoordelijkheid te waken. Via onaangekondigde bezoeken inspecteert Zorginspectie het hele jaar door de kwaliteit van zorg in de Vlaamse kinderopvangvoorzieningen. In een inspectieverslag wordt vervolgens weergegeven in hoeverre de opvang voldoet aan de geïnspecteerde regelgeving.
Passieve openbaarheid
Dit inspectieverslag moet Kind & Gezin toelaten te beslissen over eventuele gevolgen van een inspectie, bv. de schorsing van de vergunning. Anderzijds moet het verslag de geïnspecteerde voorziening in staat stellen de vastgestelde tekortkomingen weg te werken om zo de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren. In het kader van openbaarheid van bestuur is Zorginspectie ook verplicht om de inspectieverslagen ter beschikking te stellen van iedereen die daar om vraagt. Deze praktijk van het opvragen van inspectieverslagen staat bekend als “passieve openbaarheid “en kent jaar na jaar een gestage groei.
Actieve openbaarmaking
Deze passieve openbaarheid van de inspectieverslagen sluit elke dag minder aan bij de maatschappelijke verwachtingen en de technologische mogelijkheden van deze tijd. Binnen andere sectoren werd dan ook al de stap gemaakt van “passieve openbaarheid” naar “actieve openbaarmaking”. Bij deze actieve openbaarmaking worden de inspectieverslagen voor iedereen vrij op het internet geplaatst. Zo staan bijvoorbeeld de inspectieverslagen van Vlaamse ziekenhuizen al sinds 2015 gewoon op de website van Zorginspectie. De beleidsnota 2019-2024 van bevoegd minister Beke laat ondertussen alvast weinig ruimte voor twijfel: de online publicatie van de inspectieverslagen van de Vlaamse kinderopvang komt er aan.
Kwaliteitsverbetering?
Een fundamenteel verschil tussen beide vormen van openbaarheid is dat van actieve openbaarmaking vaak wordt verondersteld dat ze leidt tot een verbetering van de kwaliteit in de betrokken sector. De verwachting is immers dat het online publiceren van de inspectieverslagen de individuele voorzieningen zou stimuleren om te streven naar kwaliteitsverbetering waardoor de zorgkwaliteit van de hele sector er uiteindelijk op vooruitgaat. De centrale vraag die in de masterproef wordt behandeld is hoe dit kwaliteitsverbeterend effect van de online publicatie van inspectieverslagen wordt beschreven in de literatuur.
Vier mechanismen
Op basis van literatuurstudie worden in de masterproef 4 mechanismen onderscheiden waarlangs de actieve openbaarmaking van inspectieverslagen kan leiden tot een verbetering van de kwaliteit. Vertalen we deze mechanismen naar de specifieke context van onze Vlaamse kinderopvang, dan wordt snel duidelijk dat de verhoopte kwaliteitsverbetering geen gegarandeerde uitkomst is. Aan elk van deze werkingsprincipes hangen namelijk specifieke voorwaarden, beperkingen en soms ook risico’s.
Reputatie
Het eerste mechanisme is dat van de zorg van de voorzieningen voor een goede reputatie. Hierbij blijkt de reputatieschade van een negatief inspectieverslag vooral door kleine voorzieningen als demotiverend te worden ervaren. Hiertegenover staat de uitgesproken kleinschaligheid van ons Vlaams kinderopvanglandschap: 63% van de voorzieningen ofwel 28% van de kinderopvangplaatsen situeren zich bij de gezinsopvang waar 1 enkele onthaalouder zich in de eigen woning ontfermt over maximum 8 kinderen.
Marktwerking
Een tweede manier waarop online inspectieverslagen tot kwaliteitsverbetering kunnen leiden is via het marktmechanisme waarbij ouders kiezen voor de beste voorzieningen op de markt en onderlinge competitiviteit zorgt voor de rest. Voldoende aanbod en reële keuzemogelijkheden zijn hierbij essentieel. Elk jaar opnieuw wordt echter vastgesteld dat er ondanks de systematische uitbreidingsrondes op veel plaatsen in Vlaanderen nog steeds wachtlijsten bestaan.
De ouder als toezichthouder
Als derde werkingsprincipe is er de assertiviteit van de ouders bij ondermaatse inspectieverslagen van hun kinderopvang. Grootschalig en heel recent onderzoek in onze eigenste Vlaamse kinderopvangsector toont echter aan dat er geen enkel verband bestaat tussen de subjectieve evaluatie van de kwaliteit door de ouders en de objectieve evaluatie door de onderzoekers. De conclusie van de onderzoekers van de universiteiten van Gent en Leuven luidt dan ook dat men van ouders niet mag verwachten dat zij enige verantwoordelijkheid opnemen in de bewaking van de pedagogische kwaliteit van hun kinderopvang.
Strategisch gedrag
Het vierde mechanisme is tot slot het strategisch gedrag waarbij de geïnspecteerde voorzieningen hebben geleerd waarover wordt gerapporteerd en zich op die elementen gaan fixeren. Dit pervers leereffect wekt enkel maar de schijn van een verbetering van de kwaliteit, zonder dat daar effectief sprake van is. Problematisch wordt het wanneer de ‘moeilijke’ gevallen hierbij systematisch uit de opvang worden geweerd om op papier het best mogelijke resultaat te bekomen.
Eén gemene deler
Op basis van de gepresenteerde inzichten over deze 4 mechanismen worden in de masterproef enkele praktijkgerichte discussiepunten naar voor geschoven. Hiermee kan Zorginspectie doelgericht aan de slag om de kwaliteitsverbeterende eigenschap van de actieve openbaarmaking effectief te benutten.
Naast vele en heel uiteenlopende verschillen vertonen deze mechanismen immers ook 1 fundamentele gelijkenis: hun werking berust volledig op de kennis van de burger van de inhoud van die inspectieverslagen. Geen enkel mechanisme werkt als de kennis niet bij de burger is geraakt. Die kennis raakt uiteraard niet vanzelf bij de burger.
Vindbaarheid
Een doordachte aanpak rond de vindbaarheid van de inspectieverslagen is m.a.w. primordiaal. Zaaks is om bij deze vindbaarheid te redeneren vanuit het perspectief van de burger, niet vanuit een logica van de overheid. De evidente vraag is of een publicatie van de inspectieverslagen op de website van Zorginspectie de meest aangewezen piste is?
Betekenis
Eenmaal de drempel rond de vindbaarheid van de verslagen is overwonnen, moet dit verslag de burger ook nog eerst toelaten om er betekenis aan te geven alvorens hij/zij er iets mee kan doen. Deze cruciale kwestie gaat over de vorm waarin de inspectieverslagen zullen worden gepubliceerd. Blijft dit de tekstvorm waarin de verslagen tot nu werden opgesteld voor Kind & Gezin of hebben wij uit de coronacrisis ook iets geleerd over bijvoorbeeld symbolen en kleurcodes?
Bauhr , M. & Grimes, M. (2014) Indignation or Resignation: The Implications of Transparency for Societal Accountability. Governance 27(2), 291– 320.
Bauhr, M., Czibik, A., de Fine Licht, J. & Fazekas, M. (2019) Lights on the shadows of publicprocurement: Transparency as an antidote to corruption, Governance, 1-29
Bavorová, M., & Hirschauer, N. (2012). Producing compliant business behaviour: disclosure of food inspection results in Denmark and Germany. Journal für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit, 7(1), 45-53.
Beke, W. (2019) Beleidsnota 2019-2024 Welzijn Volksgezondheid en Gezin
Bekkers, V.J.J.M, (2012) NWO / Beleidsgericht Onderzoek Primair Onderwijs, Educational
Governance: Strategie, ontwikkeling en effecten, Themaproject 4: Ouderbetrokkenheid bijschoolbeleid, Eindrapport, Erasmus Universiteit Rotterdam
Brans, M., Giesbers A., & Meijer A. (2008). Alle ogen op de ziekenhuizen gericht? De effectenvan openbaarheid van prestatiegegevens, Bestuurswetenschappen,. 62/2, 32-52.
Bokhorst, M. & Van Erp, J. (2017), Van transparantie naar responsiviteit, Ontwikkeling van deomgevingsgerichtheid van toezichthouders, Verkenning in opdracht van de Inspectieraad,Utrechtse School voor Bestuur en Organisatie
Bokhorst, M. & Van Erp, J. (2018), Transparantie van kwaliteitsoordelen, Tijdschrift voor Toezicht, 1, 4-15
Bovens, M.A.P. & Schillemans, T. (2009), Handboek publieke verantwoording, Den Haag: Lemma
Bovens, M.A.P.& ’t Hart, P. (2005) Publieke verantwoording: zegen en vloek, in Bakker W. &Yesilkagit K. (2005), Publieke verantwoording, Regimes van inzicht en rekenschap bij deuitvoering van publieke taken, Jaarboek Beleid en Maatschappij 2004/2005, 245 – 264, Amsterdam: Boom
Cucciniello, M., Porumbescu, G.A. & Grimmelikhuijsen,S. (2017). 25 Years of Transparency Research: Evidence and Future Directions. Public Administration Review, 77: 32-44
D’haese, R. (2010) Ontwikkeling van een juridisch kader voor zorginspectie. Rapport van een onderzoek in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, KUL, Faculteit Rechtsgeleerdheid, Instituut voor sociaal recht.
De Bruijn, H., (2004), Meetbaarheid en maakbaarheid, Over de perverse gevolgen van prestatiemeting, De Academische Boekengids, 45, 9-11.
Delnoij, D. (2009). Zicht op kwaliteit. Transparantie in de zorg vanuit patiëntenperspectief. Oratie. Universiteit van Tilburg.
De Vries, F. (2016) Leidt transparantie tot meer vertrouwen in de toezichthouder? Inaugurale rede, Rijksuniversiteit Groningen.
De Vries, F. (2018), De rol van transparantie bij regelnaleving, Jaarboek Compliance 2018, 155-170
Doorenbos, D.R. (2007), Naming and shaming Oratie Universiteit Nijmegen, Serie Onderneming en Recht, 38, Deventer: Kluwer 2007.
Douglas, S. & Meijer, A. (2016) Transparency and Public Value—Analyzing the Transparency Practices and Value Creation of Public Utilities, International Journal of Public Administration, 39:12, 940-951
Dowling C., Knechel, W.R. & Moroney R. (2018) Public oversight of audit firms: The slippery slope of enforcing regulation, Abacus, 54/3, 353-380
Dujardin, M. (2012). Over de actieve openbaarmaking van het instellen van verscherpt toezicht door de Inspectie voor de gezondheidszorg. Masterscriptie, Universiteit van Amsterdam
Ehren, M.C.M. (2006), Toezicht en schoolverbetering. Dissertatie. Delft: Eburon
Fombrun, C.J. & Van Riel, C.B.M. (2004). Reputatiemanagement. Hoe succesvolle ondernemingen bouwen aan sterke reputaties. Amsterdam: Pearson Education Benelux.
Foucault, M. (1991). Governmentality. In Burchell, G., Gordon, C. & Miller, P. The Foucault effect: studies in governmentality, pp 87–104. Chicago: University of Chicago Press.
Fung, A, M Graham en D. Weil (2007). Full Disclosure: The Perils and Promise of Transparency. Cambridge: Cambridge University Press.
Fussel Sisco, H. & McCorkindale T. (2013). Communicating “pink”: An analysis of the communication strategies, transparency, and credibility of breast cancer social media sites. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 18, 287– 301
Grimmelikhuijsen, S.G. 2012. Transparency and trust. An experimental study of online disclosure and trust in government. Dissertatie, Universiteit Utrecht
Hirschman, A. (1970) Exit, Voice and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations and States, Cambridge MA: Harvard University Press.
Hofman, R.H., Vandenberghe, R. & Dijkstra B.J. (2008), Innovatie en schoolontwikkeling, BOPO Review kwaliteitszorg Groningen: GION/RUG
IAVA, Interne Audit van de Vlaamse Administratie (2013) Thema-audit inspectie/handhaving – globaal rapport, referentie 1201 027, 11 maart 2013
Ingrams, A. (2018) Transparency for results: testing a model of performance management in open government initiatives, International Journal of Public Administration, 41/13, 1033-1046
Inspectie van het onderwijs (2011) Selectief en slagvaardig, werken met de WOT (2000-2010)
ILT, Inspectie Leefomgeving en Transport (2016), Een nieuwe ILT-visie op openbaarheid, 24 mei 2016
Islam, R. (2006) Does more transparency go along with better governance? Economy & Politics, 18, 121-167
Janssens, F.J.G. (2005). Toezicht en Governance. Universiteit Twente: oratie.
Janssens, F.J.G. & Visscher, A.J. (2004). Naar een kwaliteitskaart voor het primair onderwijs. Pedagogische Studiën, 81(5), 371-383.
Janssens, F.J.G. (2008) Scholen op de kaart: effecten en neveneffecten van de publicatie van schoolprestaties in Nederland, 97-115, in Vlaamse onderwijsraad (2008) Publieke informatie over scholen – een verkenning, Antwerpen – Apeldoorn, Garant
Janssen, J., Hulpia, H., Daems, M., Declercq, B., Van Cleynenbreugel, C., Laevers, F. & Vandenbroeck, M. (2016). MeMoQ Deelrapport 13. Nulmeting: De ouderbevraging. Brussel – Gent – Leuven: Kind & Gezin – UGent – KU Leuven.
Karsten, S., Dijkstra, A.B., Veenstra, R., Visscher, A., & Waaslander, S. (2001). ‘De kwaliteit van scholen in de openbaarheid. Over publieke verantwoordelijkheid in het onderwijs’, 1-17, in Dijkstra, A.B. Karsten, S., Veenstran R., & Visscher A.J. Het oog der natie. Scholen op rapport. Standaarden voor de publicatie van schoolprestaties. Assen: Van Gorcum.
Kind & Gezin (2014) Een pedagogisch raamwerk voor de kinderopvang van baby’s en peuters (versie september 2014)
Kinderrechtencommissariaat (2012) Kinderopvang als kwaliteitsvolle basisvoorziening, Advies naar aanleiding van de hoorzitting over het ontwerp van decreet houdende de organisatie van kinderopvang van baby’s en peuters
KOOP Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (2018) Actief openbaar – haalbaarheid ontsluiting overheidsinformatie, in opdracht van Ministerie van BZK
Kwan, T.C.T. (2019) Fears and tears of transparency and disclosure: controversies and politics of school profiles in Hong Kong Since 2000, Education and Urban Society, 51, 1106 –1126
Marshall, M.N., Shekelle, P.G., Davies, H.T.O. & Smith, P.C. (2003) Public reporting on quality in the United States and the United Kingdom, Health Affairs, 3 (22), 134-148
Matthews, P. & Sammons, P. (2004). Improvement through Inspection. London: Ofsted.
Meijer, A.J. (2004). Vreemde ogen dwingen. De betekenis van internet voor maatschappelijke controle in de publieke sector. Den Haag: Boom Juridische uitgevers.
Meijer, A.J. (2005a) Concurreren, leren en benchmarken. Eindrapportage van de deelevaluatie van informatie van Onderwijsinspectie op Internet: effecten op gedrag en besluiten van schoolbesturen, directies en docenten. In opdracht van de Inspectie van het Onderwijs
Meijer, A.J. (2005b). Vreemde ogen dwingen. Maatschappelijke controle in de publieke sector. Bestuurskunde, 14 (1), 25-31.
Meijer, A.J. (2007a) Publishing public performance results on the Internet Do stakeholders use the Internet to hold Dutch public service organizations to account? Government Information Quaterly, 24, 165 - 185.
Meijer, A.J. (2007b) Does Transparency lead to more Compliance? European Food and Feed Law Review, 5, 264 – 269.
Meijer, A. (2008) Openbaarmaking van handhavingsinformatie. Leren van de ervaringen van Deense en Limburgse toezichthouders, Boom Juridische uitgevers, Den Haag
Meijer, A. (2013) Understanding the complex dynamics of transparency, Public Administration Review, 73, 429–439
Meijer, A., Homburg, V. & Bekkers, V. (2007). Toezicht 2.0. Onderzoek naar toezicht, transparantie, burgers en compliance in het informatietijdperk. Den Haag: Alliantie ICT en Vitaal Bestuur
Meijer, A., ’t Hart, P. & Worthy B. (2015) Assessing Government Transparency: An Interpretive Framework, Administration & Society, 1–26
Mertens, F. (2006), Toezicht in een polycentrische samenleving, Inaugurale rede, Technische Universiteit Delft
Mertens, F. (2009) De regulerende staat, Ontwikkeling van het toezicht door inspecties, Den Haag: Nederlandse school voor Openbaar Bestuur
Michener, G. (2019) Gauging the impact of transparency policies, Public Administration Review, 79, 136-139
Michiels, F.M.C.A (2006) Houdbaar handhavingsrecht, Oratie Universiteit van Tilburg, Deventer: Kluwer
Michielsens, P. (2008) Kansen en risico’s van (actieve) openbaarheid van inspectieverslagen, 115-127, in Publieke informatie over scholen – een verkenning, Antwerpen: Garant
Mooijman, M., Van Dijk, W. W., Van Dijk, E., & Ellemers, N. (2017). On sanction-goal justifications: How and why deterrence justifications undermine rule complianc’, Journal of Personality and Social, Psychology, 112, 577-588.
Moore, S. (2018) Towards a sociology of institutional transparency: openness, deception and the problem of public trust, Sociology, 52, 416–430
Murphy K. (2017) Procedural justice and its role in promoting voluntary compliance, in ‘Regulatory Theory: Foundations and Applications’.
Navarro Galera, A., Ruiz Lozano, M., Tirado Valencia, P. & de los Ríos Berjillos, A. Promoting Sustainability Transparency in European Local Governments: An Empirical Analysis Based on Administrative Cultures, Sustainability,, 9, 432.
Onderwijsraad (2013) Publieke belangen dienen. Naar bestuurlijk evenwicht tussen overheid en onderwijsinstellingen, Den Haag.
OECD, Organization of Economic Cooperation and Development (2004), Principles of Corporate Governance,
Parella, K. (2018) Reputational Regulation, Duke Law Journal, 67, 907-979
Pawson, R. (2002) Evidence and Policy and Naming and Shaming, Policy Studies, 23, No 3/4, 211-230
Pieterson, W. (2010) Hoe centraal staat de burger op uw website? Universiteit Twente i.s.m. Sdu Uitgevers,
Piotrowski,S., Grimmelikhuijsen, S. & Deat, F. (2019), Numbers over Narratives? How Government Message Strategies Affect Citizens' Attitudes, Public performance and management review, 42/5, 1005-1028
Pope, C., Mays, N. & Popay, J., (2007) Synthesizing qualitative and quantitative health evidence. A guide to methods. McGlaw Hill
Put, J., Verdeyen, V. (2011) Overheidsinstrumentarium in de zorgsector. Steunpunt Welzijn, volksgezondheid en Gezin, rapport 22
Research voor beleid (2009) Openbaarmaking van controlegegevens van de NVWA – een evaluatie van de beleidsdoelstellingen. In opdracht van het Ministerie van VWS,
Reuveny, J.J. (2011) Naming and shaming en de Wet openbaarheid van bestuur, in: Genoemd en gedoemd? Over actieve openbaarmaking door bestuursorganen (Preadviezen Jonge VAR 2011), Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2, 13-51.
ROB, Raad voor het openbaar bestuur (2012) ,Gij zult openbaar maken, Naar een volwassen omgang met overheidsinformatie
SAR WGG, Strategische Advies Raad Welzijn Gezondheid Gezin (2014), Kwaliteitsborging en toezicht door derden, reflectienota in opdracht van Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen
Scholtes, E. (2007), Toezichthouders en transparantie, in: Leeuw, F., Kerseboom, J.S. & Elte, R. Turven, tellen, toetsen: Over toezicht, inspectie, handhaving en evaluatie en hun maatschappelijke betekenis in Nederland, Den Haag: Boom Juridische uitgevers
SEO Economisch Onderzoek (2019) Effecten openbaarmaking inspectiegegevens Inspectie SZW, SEO-rapport nr. 2019-05, In opdracht van Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Smith, P. (1995). On the unintended consequences of publishing performance data in the public sector, International Journal of Public Administration, 18, 277-310.
Taylor, C. (2004) Modern Social Imaginaries. Durham, Duke University Press.
Teppers, E., Schepers, W., & Van Regenmortel, T. (2019). Het gebruik van en de behoefte aan kinderopvang voor baby’s en peuters jonger dan 3 jaar In het Vlaamse Gewest, Steunpunt WVG, rapport 25, juli 2019
Thompson, S., De Burger, R., & Kadri, O. (2005). The Toronto food inspection and disclosure system: a case study. British Food Journal, 107(3), 140-149.
Tyler, T. (1990). Why people obey the law? New Haven CT: Yale University Press.
Vandenbroeck, M. & Laevers, F. , (2016). MeMoQ Deelrapport 15. Inhoud en opzet van een norm voor de pedagogische kwaliteit. Brussel – Gent – Leuven: Kind en Gezin – UGent – KU Leuven.
Vandenbroeck, M., Laevers, F., Hulpia, H., Daems, M., Declercq, B., Janssen, J., & Van Cleynenbreugel, C. (2016). MeMoQ Deelrapport 14. Samenvatting van de nulmeting. Brussel – Gent – Leuven: Kind en Gezin – UGent – KU Leuven.
Vandeurzen, J. (2009) Beleidsnota 2009-2014 Welzijn Volksgezondheid en Gezin
Vandeurzen, J. (2014) Beleidsnota 2014-2019 Welzijn Volksgezondheid en Gezin
Vandeurzen, J. (2018) Beleidsbrief 2018-2019 Welzijn Volksgezondheid en Gezin
Van de Walle, S. Roberts, A. (2008), Publishing performance information: an illusion of control? In: Van Dooren W. & van de Walle S., Performance Information in the public sector. London: Palgrave, 211-226.
Van Erp, J.G. (2008a) ‘Naming en shaming in het contractenrecht? Het reputatie-effect van schadevergoedingen tussen ondernemingen’, in Van Boom, W., Giesen. I. & Verheij, A. Gedrag en Privaatrecht. Over gedragspresumpties en gedragseffecten bij privaatrechtelijke vraagstukken, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers.
Van Erp, J.G. (2008b) Reputational Sanctions in Private and Public Regulation . Erasmus Law Review, Vol. 1, No. 5, 145-162
Van Erp, J.G. (2009) Naming en shaming in het markttoezicht: een onderzoek naar de openbaarmaking van sancties op de financiële markt, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers
Van Erp, J.G. & Mein, A.G. (2013) Evaluatie actieve openbaarmaking toezichtrapporten IGZ, Utrecht: Verwey-Jonker Instituut
Van Lancker, W. & Vandenbroeck, M (2019) De verdeling van de kinderopvang in Vlaanderen en in de centrumsteden: spanning tussen de economische en sociale functie van kinderopvang', Centrum voor Sociologisch Onderzoek: Leuven
Van Thiel, S. & Leeuw, F.L. (2002) The performance paradox in the public sector, Public Performance & Management Review, 25/3, 267-281
Van Wingerde, C.G. (2012) De afschrikking voorbij, Nijmegen: Wolf Legal Publishers,
Vlaamse Ombudsdienst (2017) Jaarverslag 2016
Vlaams Patiëntenplatform (2012) Standpunt Transparantie over kwaliteit van zorg
Vliek, M.L.W. (2017) ‘Schandpaal of schouderklop, handhaving door “naming en shaming” en “naming en faming”, Boomcrominologie, Den Haag
Vogels, R., (2002) Ouders bij de les. Betrokkenheid van ouders bij de school van hun kinderen, Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag.
Waring J. (2007) Adaptive regulation or governmentality: patient safety and the changing regulation of medicine. Sociology of Health and Illness, 29(2),163-179.
Weil, D., Fung, A., Graham, M., & Fagotto, E. (2006). The effectiveness of regulatory disclosure policies. Journal of Policy Analysis and Management: The Journal of the Association for Public Policy Analysis and Management, 25(1), 155-181.
Weil, D., Graham, M. & Fung, A. (2013) Targeting Transparency, Science , 340, 1410-1411
WRR, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2004), Bewijzen van goede dienstverlening, Amsterdan University Press
Zaslavsky (2001) in Damman, O.C., Hendriks, M., Rademakers, J., Spreeuwenberg, P., Delnoij, D.M., & Groenewegen, P.P. (2012). Consumers’ interpretation and use of comparative health information on the quality of health care: the effect of presentation approaches. Health Expectations, 15, 197-211