Zijn punten passé?

“Mevrouw, staat dat op punten?”: een uitspraak die we vaak horen in het secundair onderwijs. Leerlingen leren vooral om de punten en minder vanuit de bezorgdheid om hun eigen leerproces. Maar, zijn punten dan niet passé?

Vernieuwingen worden tegengehouden
“Ligt de druk om te presteren bij kinderen té hoog?”, “Steeds meer scholen willen examens afschaffen!”, “Het onderwijs van de toekomst: scholen zonder punten!”: het zijn maar enkele recente krantenkoppen én toch merken we weinig veranderingen op het vlak van evalueren in secundaire scholen. Ten eerste worden vernieuwingen tegengehouden door het idee dat het evalueren met punten verplicht wordt door de onderwijsinspectie. Dit klopt niet: scholen beschikken over de (pedagogische) vrijheid om te evalueren zoals ze willen. Ten tweede zijn er weinig praktijkvoorbeelden van evaluatiemethoden zonder punten die leerkrachten kunnen gebruiken als voorbeeld. Het gebrek aan vernieuwend materiaal maakt de stap voor leerkrachten groot en moeilijk. En tot slot is er sprake van een jarenlange traditie: punten geven zit zo ingebakken in het onderwijs dat weinigen erbij stilstaan dat het anders kan.

Niet noodzakelijk conservatief
Ook ouders en leerlingen kennen niet beter dan punten en hechten veel belang. Toch wil dit niet zeggen dat ze conservatief zijn. In figuur 1 en 2 ziet u de resultaten van de vragenlijsten die ik heb afgenomen in het Sint-Franciscuscollege in Heusden-Zolder.

Figuur 1: Grafiek uit vragenlijst leerlingen

Figuur 1 laat zien dat 42,1 % van de leerlingen het puntensysteem wil behouden. Maar 57,9 % van de leerlingen staat open voor nieuwigheden op het vlak van evalueren. Ze zijn benieuwd naar het verloop van een alternatieve evaluatie. Hoe verloopt bijvoorbeeld een persoonlijk gesprek met de leerkracht? Of wat doen we met een briefje met persoonlijk advies?

Figuur 2: Grafiek uit vragenlijst ouders

Figuur 2 focust op een vraag die gesteld werd aan de ouders: “Stel dat de school beslist om geen punten meer te geven, maar schriftelijke en mondelinge feedback over het leren van uw kind, bent u dan voorstander of tegenstander?”. Het resultaat mag gerust verrassend genoemd worden. 61,5 % van de ouders is voorstander van een systeem met schriftelijke en mondelinge feedback over het functioneren van hun kind.

Conclusie: ouders en leerlingen zijn niet conservatief en staan klaar voor een nieuwe manier van evalueren, waarbij punten vervangen worden door een constructiever alternatief: schriftelijke en mondelinge feedback. Helaas laat deze vernieuwing op zich wachten in vele secundaire scholen.

Een woordelijke beoordelingsschaal
Voor mijn bachelorproef organiseerde ik vijf lessen schrijfvaardigheid in het Sint-Franciscuscollege waarin de leerlingen op hun eigen tempo werkten aan een leerdoel. Met de nodige feed up, feedback, feed forward streefden de leerlingen de vooropgestelde doelstellingen na. Als leerkracht had ik oog voor de manier waarop zij dit deden en deed ik aan procesevaluatie in de klas. De verschillende kladversies van de schrijfopdrachten werden goed bijgehouden en vergeleken met elkaar. Deze werking verschilt volledig van een klassieke schrijfles waarin de leerlingen de taak krijgen en thuis maken. Verder ontwierp ik voor deze opdracht een nieuw evaluatiemiddel, waarin een puntenschaal gecombineerd werd met woordelijke feedback. De resultaten van de schrijfopdracht waren zeer goed. Acht leerlingen zijn expert, zes leerlingen hebben het leerdoel bereikt, vijf leerlingen zijn goed op weg. Er is maar één leerling die het leerdoel nog niet heeft bereikt.

Stapsgewijs een nieuwe evaluatiecultuur installeren
Een nieuwe manier van evalueren vraagt tijd. Eerst en vooral hebben leerkrachten tijd nodig om een alternatief evaluatiemiddel uit te dokteren en hier veelvuldig overleg over te plegen.  Ten tweede vraagt het gebruik van een alternatief evaluatiemiddel meer tijd omdat er woordelijke feedback gegeven dient te worden per succescriterium. Ten derde vraagt het tijd om een nieuwe gewoonte te kweken. Leerkrachten, leerlingen en ouders moeten wennen aan het evalueren op een andere manier.

Punten zijn passé
Ik ervaar dat het evalueren met woordelijke feedback positieve resultaten opbrengt voor motivatie en leren. Leerlingen krijgen zin in leren, ze tonen inzet en er is sprake van welbevinden. Leerkrachten moeten durven om de uitdaging aan te gaan om de illusie van “correcte punten” te doorbreken. Het is de moeite waard om stapsgewijs een nieuwe evaluatiecultuur te installeren, want woorden zeggen immers meer dan een punt. Niet?