Language and translation in the medical field: The cases of people-first language and scientific versus lay terminology in Dutch

Freja Verachtert
Persbericht

Naar een meer inclusieve wereld

Er komt meer kijken bij een vertaling van de ene tekst naar de andere dan je zou denken. Recent onderzoek heeft enkele vertaaltendensen blootgelegd die spelen binnen de populairwetenschappelijke journalistiek, meer bepaald binnen de medische context. De woordkeuzes die vertalers maken, kunnen heel wat gevolgen hebben en daar is niet iedereen zich van bewust.

Idioot, kreupele, debiel, zwakzinnige. Het zijn allemaal woorden die unaniem als beledigend worden ervaren, zeker wanneer ze worden gebruikt om naar een persoon met een verstandelijke of lichamelijke handicap te verwijzen. Nochtans waren die woorden ooit neutrale termen waar helemaal geen negatieve bijklank aan te pas kwam. De gevoelswaarde van woorden en woordgroepen verandert met de tijd. Het woord kreupele werd vervangen door allerlei neutrale of zelfs eufemistische alternatieven en tot voor kort was gehandicapte daar een van. Autist, ADHD’er, borderliner, mongool, ooit waren het allemaal neutrale benamingen, tot ze steeds meer als een label werden ervaren die de personen in kwestie buitensluiten van de ‘normale’ maatschappij. Sommigen onder hen begonnen zich te verzetten en wilden op de eerste plaats als mensen worden behandeld. Dit leidde tot wat in het Engels people-first language wordt genoemd: in plaats van te spreken over een autist wordt het als respectvoller en inclusiever beschouwd om het te hebben over iemand met autisme of iemand met ASS (autismespectrumstoornis). De gevoelswaarde van woorden evolueert onophoudelijk en het lijkt erop dat we ons in het midden van zo’n overgang bevinden.

De impact van onze woorden

Onze woorden brengen veel teweeg. Ze kunnen iemand troosten en aanmoedigen, maar ook onterechte stigma’s creëren en versterken. Wanneer iemand een autist wordt genoemd, bijvoorbeeld, worden de vele andere eigenschappen van die persoon weggecijferd en wordt het wij-versus-zij-denken in de hand gewerkt, wat het zelfbeeld van de individuen kan onderuithalen.

Het is belangrijk dat we ons bewust zijn van de impact die woorden hebben, en niet alleen wanneer we naar mensen verwijzen. Denk bijvoorbeeld aan het verschil tussen de dokter die zegt dat je faryngitis hebt of de dokter die zegt dat je een keelontsteking hebt. Eerder onderzoek in het Engels heeft aangetoond dat ziektes of aandoeningen die met hun wetenschappelijke term worden benoemd, als ernstiger en uitzonderlijker worden ervaren dan wanneer hun niet-wetenschappelijke benaming wordt gebruikt, ook wel lekentermen genoemd. Dat kan gevolgen hebben voor hoe de patiënt omgaat met de diagnose.

Die impact van woorden bestaat ook in schriftelijke communicatie: de keuze van één woord boven een ander kan specifieke gevolgen hebben. Dat zorgt ervoor dat onder andere journalisten en schrijvers, maar ook vertalers heel veel verantwoordelijkheid dragen. Het zijn de taalstrategieën van die laatsten die hier onder de loep werden genomen. Een heel belangrijk gegeven binnen de vertaalwereld is dat vertalers trouw horen te zijn aan de brontekst en de keuzes van de auteur moeten respecteren. Maar hoe zit dat nu juist in de praktijk en is dat wel altijd de beste optie?

De relatieve vrijheid van vertalers

Wanneer het gaat over wetenschappelijke versus lekentermen, heeft de keuze van de ene term boven de andere meestal een reden. Soms krijgt de precisie en accuraatheid van een term voorrang op de begrijpelijkheid voor het grote publiek, terwijl het in andere contexten net omgekeerd is. De vertaler zou daarom die bewuste keuze van de auteur moeten respecteren. Het is echter een ander verhaal wanneer er wordt verwezen naar mensen met een aandoening. Het wel of niet gebruiken van people-first language heeft op zich geen functie in de tekst, waardoor vertalers vrij zijn om in te grijpen als de auteur gebruikmaakt van weinig inclusieve taal.

Die twee aspecten werden bestudeerd binnen de specifieke context van populairwetenschappelijke journalistiek om initiële inzichten te verwerven en een aanzet te geven tot verder onderzoek. Daarnaast werd ook een enquête opgesteld om onder andere na te gaan in welke mate het grote publiek van Vlaanderen gebruikmaakt van people-first language.

Onverwachte bevindingen

Data-analyse laat uitwijzen dat wanneer vertalers de vrijheid hebben om meer inclusieve taal te gebruiken, ze die kans aan zich laten voorbijgaan en toch voornamelijk trouw blijven aan de brontekst. Opmerkelijk is echter dat er over het algemeen wel meer people-first language te vinden is in vertaalde artikels dan in niet-vertaalde artikels in het Nederlands. Dit doet vermoeden dat het eerder vermelde proces waarin we ons lijken te bevinden, dat een verandering in gevoelswaarde van woorden inhoudt, verder gevorderd is in andere culturen. De enquête lijkt in elk geval te bevestigen dat people-first language nog niet erg verspreid is onder de Vlaamse taalgebruikers. Meer nog, er wordt beduidend veel aanstootgevende taal gebruikt om te verwijzen naar mensen met een aandoening, zoals debiel en achterlijke.

Wanneer ze de vrijheid hebben, komen vertalers dus niet tussen, maar uit verdere resultaten blijkt dat ze dat wel doen wanneer ze die vrijheid eigenlijk niet hebben, namelijk wanneer het gaat om wetenschappelijke en lekentermen. Er lijkt immers een tendens te bestaan onder vertalers om te vereenvoudigen: ze gebruiken doorgaans meer niet-wetenschappelijke alternatieven dan er te vinden zijn in de bronteksten en in Nederlandstalige artikels uit hetzelfde genre.

De pioniers van het proces

Het is een groot verschil om je woordkeuzes te baseren op hoe anderen die woorden ervaren dan die te baseren op hoe jij vindt dat je woorden moeten worden opgevat. Misschien bedoel je het helemaal niet slecht wanneer je iemand gehandicapte noemt en vind je dat die persoon je woorden maar moet relativeren, maar is dat wel hoe onze gevoelens in elkaar zitten?

In het veranderingsproces van de gevoelswaarde van woorden zijn vertalers en journalisten als het ware de pioniers die vooruitgang kunnen stimuleren of net tegenhouden. Als zij extra aandacht zouden besteden aan people-first language, zou dit inclusieve taalgebruik meer en meer doorsijpelen in het Nederlands van alle dag. En laat een meer inclusieve wereld nu net zijn waar we met z’n allen zo naar proberen te streven.

F.V.

Bibliografie

Abasia. (n.d.). In Oxford English dictionary. Retrieved from https://www-oed-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/view/Entry/109?redirec…

Allan, K. (2001). Natural Language Semantics. Oxford: Blackwell.

Allan, K. & Burridge, K. (2006). Forbidden words: Taboo and the censoring of language. Cambridge: Cambridge university press.

American Psychological Association. (n.d.). Avoiding Heterosexual Bias in Language. Retrieved from: https://www.apa.org/pi/lgbt/resources/language (Original work published 1991).

Aphagia. (n.d.). In Oxford English dictionary. Retrieved from https://www-oed-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/view/Entry/249035?redi…

Aphakia. (n.d.). In Oxford English dictionary. Retrieved from https://www-oed-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/view/Entry/9101?redire…

Aston, E. (2011). Editorial: On Censorship, Political Correctness, the Diagnostic and Community Building. Theatre Research International, 36(2), 99-101. doi:10.1017/S0307883311000186

Austin, J. L. (1962). How to do things with words: The William James Lectures delivered at Harvard University in 1955. Oxford: Clarendon.

Benedetti, F. (2002). How the Doctor’s Words Affect the Patient’s Brain. Evaluation & the Health Professions, 25(4), 369-386. doi:10.1177/0163278702238051

Birnbaum, L. M. (2014). The Influence of Medicalese on Patient Relevant Outcomes. (dissertation University of Illinois). Retrieved from https://dspace-prod.lib.uic.edu

Blaska, J. (1993). The power of language: Speak and write using ‘People First Language’. Perspectives on disability, 2, 25-32. Retrieved from https://www.lusd.org/cms/lib6/CA01001399/Centricity/Domain/855/PeopleFi…

Casas Gómez, M. (2009). Towards a new approach to the linguistic definition of euphemism. Language Sciences, 31(6), 725-739. doi:10.1016/j.langsci.2009.05.001

Conrad, P. (2007). The medicalization of society: On the transformation of human conditions into treatable disorders. Baltimore: Johns Hopkins university press.

Correct taalgebruik [Blog post]. (n.d.). Retrieved from: https://handicapenarbeid.be/dossiers-a-d/correct-taalgebruik/

D’Angelo, M. C., Humphreys, K. R., Li, T., & Young, M. E. (2017). The Impact of Medical Terminology in Self-Triage Decision-Making. Frontiers in Communication, 2(2), 1-9. doi:10.3389/fcomm.2017.00006

De Dijn, H. (2015). Politieke correctheid. Internationaal Katholiek Tijdschrift Communio, 40(2015), 322-332. Retrieved from http://communio.nl

Deresiewicz, W. (2017). On Political Correctness. The American Scholar, 30-42. Retrieved from https://search-proquest-com

Dickinson, J., & Maryniuk, M. (2017). Building Therapeutic Relationships: Choosing Words That Put People First. Clinical Diabetes : A Publication of the American Diabetes Association, 35(1), 51-54. doi:10.2337/cd16-0014

Dobrić, K. (2013). Creating medical terminology: from Latin and Greek influence to the influence of English as the current lingua franca of medical communication. JAHR, 4(1), 493-502. Retrieved from https://hrcak.srce.hr/110369

Erectile dysfunction [Draft additions]. (2016, June) In Oxford English dictionary. Retrieved from https://www-oed-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/view/Entry/63928?redir…

Feldman, D., Gordon, P., White, M., & Weber, C. (2002). The effects of people-first language and demographic variables on beliefs, attitudes and behavioral intentions toward people with disabilities. Journal of Applied Rehabilitation Counseling, 33(3), 18-25. Retrieved from https://search-proquest-com

Fischbach, H. (1986). Some Anatomical and Physiological Aspects of Medical Translation: Lexical equivalence, ubiquitous references and universality of subject minimize misunderstanding and maximize transfer of meaning. Meta, 31(1), 16-21. https://doi.org/10.7202/002743ar

Friedman, J. (2017). Political Correctness. Rhode Island Medical Journal, 100(3), 8-9. Retrieved from https://search-proquest-com

Goffman, E. (1974). Frame analysis: An essay on the organization of experience. Cambridge, MA, US: Harvard University Press.

Granello, D., & Gibbs, T. (2016). The Power of Language and Labels: “The Mentally Ill” Versus “People With Mental Illnesses”. Journal of Counseling & Development, 94(1), 31-40. doi:10.1002/jcad.12059

Guth, L., & Murphy, L. (1998). People First Language in Middle and High Schools: Usability and Readability. The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 72(2), 115-117. doi:10.1080/00098659809599607

Hahn, R. (1997). The Nocebo Phenomenon: Concept, Evidence, and Implications for Public Health. Preventive Medicine, 26(5), 607-611. doi:10.1006/pmed.1996.0124

Halmari, H. (2011). Political correctness, euphemism, and language change: The case of ‘people first’. Journal of Pragmatics, 43(3), 828-840. doi:10.1016/j.pragma.2010.09.016

Hollander, P. (2013). Peer Review, Political Correctness, and Human Nature. Academic Questions, 26(2), 148-156. doi:10.1007/s12129-013-9349-4

Hughes, G. (2010). Political correctness: A history of semantics and culture (The language library). Malden: Wiley-Blackwell.

Hunter, P. (2005). Is political correctness damaging science? EMBO Reports, 6(5), 405-407. doi:10.1038/sj.embor.7400395

Impotence. (n.d.). In Oxford English dictionary. Retrieved from https://www-oed-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/view/Entry/92644#eid88…

Jiménez-Crespo, M. Á. & Sánchez, M. T. (2017). Lexical variation, register and explicitation in medical translation: A comparable corpus study of medical terminology in US websites translated into Spanish. Translation & Interpreting Studies: The Journal of the American Translation & Interpreting Studies Association, 12(3), 405-426. https://doi-org.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/10.1075/tis.12.3.03jim

Kirszenbaum, J. (2015). Person First Planet: A Comprehensive Review of Person First Language. (dissertation Portland State University). Retrieved from https://pdxscholar.library.pdx.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://…

Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Conceptual Metaphor in Everyday Language. The Journal of Philosophy, 77(8), 453-486. doi:10.2307/2025464

Lang, E. V., Hatsiopoulou, O., Koch, T., Berbaum, K., Lutgendorf, S., Kettenmann, E., Logan, H. & Kaptchuk, T. J. (2005). Can words hurt? Patient–provider interactions during invasive procedures. Pain, 114(1-2), 303-309. https://doi.org/10.1016/j.pain.2004.12.028

Lewis, J. (1996). Political Correctness. The Family Journal, 4(1), 44-45. doi:10.1177/1066480796041007

Liénard, A., Merckaert, I., Libert, Y., Delvaux, N., Marchal, S., Boniver, J., Etienne, A. M., Klastersky, J., Reynaert, C., Scalliet, P., Slachmuylder, J. L. & Razavi, D. (2006). Factors that influence cancer patients' anxiety following a medical consultation: impact of a communication skills training programme for physicians. Annals of Oncology, 17(19), 1450-1458. https://doi.org/10.1093/annonc/mdl142

Long, T. (1993). Editorial: People-First Language. Pediatric Physical Therapy, 5(2), 53. Retrieved from https://oce-ovid-com

Martin, B. (1991). From Negro to Black to African American: The Power of Names and Naming. Political Science Quarterly, 106(1), 83-107. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/2152175

McGlade, L. M., Milot, B. A. & Scales, J. (1996). Eliminating jargon, or medicalese, from scientific writing. The American Journal of Clinical Nutrition, 64(2), 256-257. https://doi.org/10.1093/ajcn/64.2.256

Montalt, V. & González-Davies, M. (2007). Medical Translation Step by Step. London: Routledge.

Montalt, V. (2010). Medical translation and interpreting. In Y. Gambier & L. Van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies (pp. 134-140). Amsterdam: John Benjamins.

Muñoz-Miquel, A. (2018). Differences between linguists and subject-matter experts in the medical translation practice. Target, 30(1), 24-52. https://doi.org/10.1075/target.14130.mun

Nephritis. (n.d.). In Oxford English dictionary. Retrieved from https://www-oed-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/view/Entry/126129?redi…

Nordby, H. (2008). Medical explanations and lay conceptions of disease and illness in doctor–patient interaction. Theoretical Medicine and Bioethics, 29(6), 357-370. doi:10.1007/s11017-008-9080-2

Norman, G. R., Arfai, B., Gupta, A., Brooks, L. R. & Eva, K. W. (2004) The Privileged Status of Prestigious Terminology: Impact of “Medicalese” on Clinical Judgments. Academic Medicine, 78(10), S82-S84. Retrieved from https://journals.lww.com

Park, J. (2016, December 8). Is 'Homeless' The Right Word For Those Living On The Street? [Blog post]. Retrieved from: https://hoodline.com/2016/12/is-homeless-the-right-word-for-those-livin…

Perloff, R. M., Bonder, B., Ray, G. B., Ray, E. B., & Siminoff, L. A. (2006). Doctor-Patient Communication, Cultural Competence, and Minority Health: Theoretical and Empirical Perspectives. American Behavioral Scientist, 49(6), 835-852. doi:10.1177/0002764205283804

Prevel Katsanis, L. (1994). The Ideology of Political Correctness and Its Effect on Brand Strategy. Journal of Product & Brand Management, 3(2), 5-14. doi:10.1108/10610429410061861

Queer. (n.d.). In Oxford English dictionary. Retrieved from https://www-oed-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/view/Entry/156236?rske…

Rask, N. (2008). Analysis of a Medical Translation: Terminology and cultural aspects. (dissertation School of Humanities). Retrieved from http://www.diva-portal.org

Research and Training Center on Independent Living. (n.d.). Guidelines: How to write and report about people with disabilities, 9th edition. Retrieved from: http://rtcil.org/guidelines-9th-edition

Roach, T. (2017). Political Correctness. Rock Products, 120(7), 48. Retrieved from https://search-proquest-com

Sadegh-Zadeh, K. (2012). Handbook of Analytic Philosophy of Medicine. doi:10.1007/978-94-007-2260-6

Sand-Jecklin, K. (2007). The Impact of Medical Terminology on Readability of Patient Education Materials. Journal of Community Health Nursing, 24(2), 119-129. doi:10.1080/07370010701316254

Scholten, W., Simon, O., Maremmani, I., Wells, C., Kelly, J. F., Hämmig, R. & Radbruch, L. (2017). Access to treatment with controlled medicines rationale and recommendations for neutral, precise, and respectful language. Public Health, 153, 147-153. doi:10.1016/j.puhe.2017.08.021

Searle, J. R. (1975). A Taxonomy of Illocutionary Acts. Language, Mind and Knowledge, 344-369. Retrieved from https://scholar.google.be

Sieff, E. (2003). Media frames of mental illnesses: The potential impact of negative frames. Journal of Mental Health, 12(3), 259-269. doi:10.1080/0963823031000118249

Snow, K. (2007). People first language. Retrieved from https://scholar.google.be

Suhr, S., & Johnson, S. (2003). Re-visiting ‘PC’: Introduction to Special Issue on ‘Political Correctness’. Discourse & Society, 14(1), 5-16. doi:10.1177/0957926503014001926

Taalwijzer. (n.d.) Retrieved from: http://www.handiwatch.be/node/50

Thibodeau, P.H. & Boroditsky, L. (2011). Metaphors We Think With: The Role of Metaphor in Reasoning. PLoS ONE 6(2): e16782. doi:10.1371/journal.pone.0016782

Thomas, K. (1987). General practice consultations: Is there any point in being positive? British Medical Journal, 294(6581), 1200-1202. doi:10.1136/bmj.294.6581.1200

United Nations. (n.d.). Disability and the Media. Retrieved from: https://www.un.org/development/desa/disabilities/resources/disability-a…

Vranceanu, A. M., Elbon, M., Adams, M. & Ring, D. (2012). The Emotive Impact of Medical Language. HAND, 7(3), 293-296. https://doi.org/10.1007/s11552-012-9419-z

What are major life activities? (n.d.). Retrieved from: https://adata.org/faq/what-are-major-life-activities

What is the definition of disability under the ADA? (n.d.). Retrieved from: https://adata.org/faq/what-definition-disability-under-ada

Whorf, B.L. (1976) Language, thought, and reality: selected writings of Benjamin Lee Whorf. (Edited by John B. Carroll.). Cambridge, Massachusetts: the MIT press.

Willekens, S. (2016, January). Mindervalide, beperking of handicap? Wat is het nu? KVG roept op tot correct woordgebruik. Handiscoop, 18. Retrieved from: https://kvg.be/wp-content/uploads/2016/01/Handiscoop_2016.01-Mindervali…

World Bank. (2019, April 4). Disability inclusion. Retrieved from: https://www.worldbank.org/en/topic/disability

Young, M. E., Norman, G. R. & Humphreys, K. R. (2008). The Role of Medical Language in Changing Public Perceptions of Illness. PLoS ONE 3(12), e3875. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0003875