"If you put effort in, you'll have it." Een onderzoek naar de invloed van e-inclusieprojecten op burgerschap bij nieuwkomers in Antwerpen.

Elien Diels
Persbericht

"If you put effort in, you'll have it". De eerste stapjes van niet-gedigitaliseerde nieuwkomers in de digitale wereld.

Inleiding

“Nog even Facebook checken, een mailtje sturen en een aantal documenten op USB zetten, dan ben ik klaar!”  In de hedendaagse samenleving kunnen we ons haast geen leven meer voorstellen zonder digitale media. Digitale technologie biedt toegang tot informatie, kennis en netwerken, maar ook tot jobmogelijkheden, vrijetijdsbesteding en ga zo maar door. Vaak staan we er echter niet bij stil dat er ook een groep mensen is die niet mee kan surfen op de digitaliseringsgolf.

In een poging om deze mensen toegang te geven tot de wereld van de computer en het internet, biedt de stad Antwerpen e-inclusielessen aan. Op een laagdrempelige manier worden de cursisten begeleid in het ontwikkelen van de basisvaardigheden die nodig zijn om de computer en het internet te kunnen hanteren. Het doelpubliek reikt van kansarmen en laagopgeleiden tot ouderen en nieuwkomers.

In deze masterproef werd de invloed van deelname aan e-inclusieprojecten op burgerschap nagegaan bij nieuwkomers in Antwerpen. Hierbij werd gefocust op drie onderscheiden praktijken van burgerschap: tewerkstelling, sociale netwerken en publieke participatie. Op basis van 22 interviews afgenomen bij zowel jongeren als volwassenen die als nieuwkomer in Antwerpen deelnamen aan e-inclusielessen, werden enkele conclusies geformuleerd.

Een vereenvoudigde zoektocht naar een job & een waaier aan jobmogelijkheden

Hoewel het vinden van een job voor de meeste mensen geen onoverkomelijke opdracht is, zijn er toch verschillende groepen die moeilijkheden ervaren in hun zoektocht. Met name voor niet-gedigitaliseerde mensen wordt het een steeds moeilijkere klus om enerzijds de zoektocht naar een job aan te vangen (aangezien recruitment in grote mate via internet verloopt) en anderzijds een job te vinden waarvoor ze niet over digitale vaardigheden moeten beschikken. Niet gedigitaliseerde nieuwkomers worden dan nog eens met een extra drempel geconfronteerd. Omwille van hun taal en herkomst ervaren zij bijkomende problemen bij het zoeken en vinden van werk.

Een grote meerderheid van de respondenten in dit onderzoek gaf dan ook aan bij aanvang van de e-inclusielessen niet tewerkgesteld te zijn geweest. Naar aanleiding van het volgen van de computerlessen blijken de cursist-nieuwkomers een tweevoudige invloed te hebben ervaren. Enerzijds wordt de zoektocht naar een job eenvoudiger aangezien er zich verschillende nieuwe mogelijkheden aanbieden voor het vinden van vacatures en online solliciteren, en anderzijds verschijnen er ook een heleboel nieuwe mogelijkheden qua jobs zelf.

Invloed op sociale netwerken als een tweesnijdend zwaard

In de huidige maatschappelijke context is ‘verbonden zijn’ een belangrijke voorwaarde om succesvol te zijn. Uit het feit dat verbondenheid vandaag de dag bijna onlosmakelijk verbonden is aan internetgebruik, blijkt het belang van digitale vaardigheden en bijgevolg het belang van e-inclusieprojecten.

Het volgen van de e-inclusielessen blijkt op basis van dit onderzoek een noemenswaardige invloed uit te oefenen op het sociale netwerk van de cursisten. Uit de data blijkt dat respondenten na het volgen van de computerlessen zowel meer in contact staan met mensen uit hun herkomstland, als met de Belgische bevolking.

Een paradoxale tendens? Zo lijkt het wel. Door het toenemend contact met mensen uit het herkomstland, worden cursisten immers voortdurend herinnerd aan hun roots, wat de veronderstelling doet ontstaan dat dit hun sociaal contact met de Belgische bevolking tegenwerkt. Echter blijkt de subjectieve beleving van de cursist-nieuwkomers een ander verhaal prijs te geven. Doordat nieuwkomers de banden met het herkomstland niet volledig hoeven door te knippen, voelen ze zich ook hier sneller thuis en kan de integratie sneller verlopen. Ook contact met mensen uit het herkomstland, blijkt dus bij te dragen tot een versterking van het sociaal contact in de nieuwe woonomgeving.

Publieke participatie

Tot slot werd in deze masterproef de invloed op publieke participatie onderzocht. Er werd zowel gekeken naar publieke participatie in het verenigingsleven, als naar de mogelijkheden die nieuwkomers ontwikkelen om zich te handhaven in ons complex bureaucratisch systeem.

De invloed op beide aspecten is uiteenlopend. Op vlak van het verenigingsleven hebben weinig respondenten een uitdrukkelijke invloed ervaren van het volgen van de computerlessen. Verschillende respondenten wisten na afloop van de lessen nog steeds niet wat een vereniging was, en zij die er wel van op de hoogte waren, namen er in de meeste gevallen niet aan deel. Wel ervoeren de respondenten een grote invloed op vlak van publieke participatie in het bureaucratisch systeem. De cursist-nieuwkomers krijgen door middel van internet toegang tot documenten, kunnen online afspraken maken, kunnen eenvoudiger communiceren met de school van de kinderen, kunnen online hotel en/of vliegtickets bestellen, en een aanzienlijk deel van de respondenten maakt zelfs gebruik van internetbankieren.

Conclusie

De verzamelde data en bijhorende resultaten laten toe dit onderzoek af te ronden met een positieve blik op de toekomst. De respondenten blijken effectief een invloed te hebben ervaren van de lessen, die zowel zichtbaar is op vlak van tewerkstelling, sociale contacten als publieke participatie in het bureaucratisch systeem. Iedere respondent geeft aan zich burger te voelen van de stad Antwerpen en een grote meerderheid heeft ook het idee dat het volgen van de computerlessen hiermee te maken heeft gehad. Bovendien blijven de cursist-nieuwkomers met een positieve ingesteldheid naar de toekomst kijken en hanteren ze hierbij het discours van actief burgerschap: Als je zelf de nodige moeite doet en actief participeert, zal integratie in de samenleving vanzelf volgen. 

“If you put effort in, you’ll have it”, zei één van de respondenten en met die zin kan de door actief burgerschap geïnspireerde mindset van de meerderheid van de bevraagde cursist-nieuwkomers beschreven worden.

Bibliografie

Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. (2012). Steeds meer Belgen hebben toegang tot internet. FOD Economie.  

Blommaert, J. (2011). De heruitvinding van de samenleving: uitgeverij EPO vzw.

Bryman, A. (2012). Social Research Methods (Vol. 4). Oxford: Oxford University Press.

Centers, R., & Bugental, D. E. (1966). Intrinsic and extrinsic job motivations among different segments of the working population. Journal of Applied Psychology, 50(3), 193.  

Deceulaer, H. (1995). Stadsbestuur en buurtbewoners in Gent. Interactie, participatie, en publieke opinie, 1658-1668. BMGN-Low Countries Historical Review, 110(1), 3-26.  

Eijk, T., Misdorp, P., & Reimerink, J. (1993). Etnische minderheden op de arbeidsmarkt. Instroommogelijkheden en inpassingsmethodieken. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 9(4), 357-371.  

Gerring, J. (2004). What is a case study and what is it good for? American Political Science Review, 98(2), 341-354.  

Granovetter, M. S. (1973). The strength of weak ties. American Journal of Sociology, 1360-1380.  

Helsper, E. (2008). Digital inclusion: an analysis of social disadvantage and the information society: Department for Communities and Local Government.

Hooghe, M., & Quintelier, E. (2007). Naar een vergrijzing van het verenigingsleven? Trends in de participatie aan het verenigingsleven in Vlaanderen, 1998-2006.  

Houten, D. v. (2009). Werken aan inclusie. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 17(3), 45-56.  

Kerstholt, J., & Paradies, G. (2014). Wat doen burgers in de participatiesamenleving? Openbaar bestuur(April), 8-11.  

Klaver, J., Mevissen, J., Odé, A., Mateman, S., & Weening, H. (2005). Etnische minderheden op de arbeidsmarkt. Beelden en feiten, belemmeringen en oplossingen. Eindrapport (Amsterdam),(on line), http://biodata. asp4all. nl/andreas/2007/09012f97802af04a/09012f97802af04a. pdf, gelezen op, 14(03), 2008.  

Livingstone, S., & Helsper, E. (2007). Gradations in digital inclusion: children, young people and the digital divide. New Media & Society, 9(4), 671-696.  

Mariën, I., Baelden, D., Bens, J., Schurmans, D., Van Audenhove, L., Smukste, K., . . . Goubin, E. (2013). Van digitale naar maatschappelijke participatie: opportuniteiten en uitdagingen. De sociale staat van Vlaanderen 2013, 227.  

Mariën, I., & Van Audenhove, L. (2010). Embedding e-inclusion initiatives in people’s daily reality: The role of social networks in tackling the digital divide. Paper presented at the Digitas Conference, Sibiu, Rumania.

Mariën, I., & Van Audenhove, L. (2013). Mediageletterdheid en digitale vaardigheden: naar een multidimensioneel model van digitale uitsluiting: Vrije Universiteit Brussel.

Mariën, I., Van Audenhove, L., Vleugels, C., Bannier, S., & Pierson, J. (2010). Digitale kloof van de tweede graad in Vlaanderen. Brussel: Onderzoeksrapport voor het Instituut Samenleving & Technologie (IST).  

Mariën, I., & Vleugels, C. (2011). Van digitale kloof naar digitale inclusie. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, 39(4), 104.  Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven, België: Acco.

Mossberger, K. (2008). Towards digital citizenship: addressing inequality in the information age. In A. Chadwick & P. N. Howard (Eds.), Routledge Handbook of Internet Politics (pp. 173-185). London: Routledge.  

Oorschot, L. (2014). Van Smart City naar Smart Citizens: Over het metabolisme van onze steden. ArchiNed, 14 juli 2014.  
76 
 
Paulussen, S., Courtois, C., Vanwynsberghe, H., & Verdegem, P. (2011). Profielen van mediageletterdheid: Een exploratie van de digitale vaardigheden van burgers in Vlaanderen. Mediageletterdheid in een digitale wereld, 1, 61-76.  

Putnam, R. (2001). Social capital: Measurement and consequences. Canadian Journal of Policy Research, 2(1), 41-51.

Rothmann, S. (2008). Job satisfaction, occupational stress, burnout and work engagement as components of work-related wellbeing. SA journal of industrial psychology, 34(3), 11-16.  

Salvador, A. C., Rojas, S., & Susinos, T. (2010). Weaving Networks: An Educational Project for Digital Inclusion. Information Society, 26(2), 137-143. doi: 10.1080/01972240903562795

Schaufeli, W., Taris, T., Le Blanc, P., Peeters, M., Bakker, A., & De Jonge, J. (2001). Maakt arbeid gezond? Op zoek naar de bevlogen werknemer. De Psycholoog, 422-428.  

Schinkel, W. (2007). Tegen'actief burgerschap'. Justitiële Verkenningen, 5(8), 6.  

Schinkel, W., & van Houdt, F. (2009). Aspecten van burgerschap. Een historische analyse van de transformaties van het burgerschapsconcept in Nederland. Beleid & maatschappij, 36(1), 5058.  

Stad Antwerpen. (2016). Inburgering Antwerpen: Wie kan het inburgeringstraject volgen?   , from http://www.inburgeringantwerpen.be/voorwie

Stevenson, S. (2009). Digital Divide: A Discursive Move Away from the Real Inequities. Information Society, 25(1), 1-22. doi: 10.1080/01972240802587539

Steyaert, J. (2010). Where the worlds of e-inclusion and evidence-based practice meet. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 19(4), 19-30.  

Steyaert, J., Bodd, J., & Linders, L. (2005). Actief burgerschap, het betere trek-en duwwerk rondom publieke dienstverlening: Fontys hogescholen.

Swanborn, P. (2010). Case study research: What, why and how? London: Sage. Tonkens, E. H. (2006). De bal bij de burger: Burgerschap en publieke moraal in een pluriforme, dynamische samenleving: Amsterdam University Press.

Van Dijk, J. (2003). De digitale kloof wordt dieper: van ongelijkheid in bezit naar ongelijkheid in vaardigheden en gebruik van ict: SQM en Infodrome.

Van Dijk, J. (2005). The deepening divide: Inequality in the information society: Sage Publications.

Van Dijk, J., & Hacker, K. (2003). The digital divide as a complex and dynamic phenomenon. The information society, 19(4), 315-326.  

Verdegem, P. (2011). Social Media for Digital and Social Inclusion: Challenges for Information Society 2.0 Research & Policies. TripleC (Cognition, Communication, Co-Operation): Open Access Journal for a Global Sustainable Information Society, 9(1), 28-38.  

Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor. (2015). Vlaamse Migratie-en Integratiemonitor 2015.  

Zemni, S., & Debruyne, P. (2013). Citizenship, community and social cohesion: A political science analysis. Paper presented at the DieGem Diversiteit en Gemeenschapsvorming, Brussels.  
 

Universiteit of Hogeschool
Master in de Sociologie
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Prof. Dr. Stijn Oosterlynck, Clemens de Olde
Kernwoorden
Share this on: