Een aanzet tot een beschut wonen 2.0 - Bouwstenen

Lotte Verhelst
Persbericht

Een eigen huis een plek onder de zon

 

Een eigen huis een plek onder de zon

Een (t)huis is voor de meesten onder ons iets vanzelfsprekend. Voor kwetsbare groepen is dit niet altijd zo wat ik kon ervaren tijdens mijn stage in Beschut Wonen De Vlaamse Ardennen. Voor sommigen is het een doortocht, een springplank, een herwonnen vrijheid of een nieuwe start. Anderen zijn nog steeds zoekende of onderweg. De bewoners vormen een bonte mix van persoonlijkheden elk met hun eigen mogelijkheden, talenten en krachten. Zoals elk samenleven is ook dit samenleven niet evident.

Een aanzet

De kernopdracht van beschut wonen is de ondersteuning, begeleiding en activering van personen met een psychische kwetsbaarheid. Bewoners wonen in kleine groep of alleen in de samenleving en worden ambulant begeleid. De begeleiding richt zich op de kwaliteit van leven van de persoon en het sociaal netwerk op de levensdomeinen werken, wonen, leren, recreëren en op de persoonlijke domeinen zelfzorg, gezondheid, zingeving en sociale relaties. Beschut wonen is gericht op doorstroming naar zelfstandig wonen. Voor sommige bewoners wordt dit evenwel een definitieve woonvorm. Hierbij kunnen een aantal kanttekeningen worden geplaatst: Wordt in beschut wonen het accent niet te veel op huisvesting gelegd? Hebben bepaalde bewoners op sommige momenten niet meer nood aan zorg? Blijven bewoners niet te lang hangen in beschut wonen? Zou er geen snellere doorloop moeten zijn naar zelfstandig wonen? Hoe wordt omgegaan met de steeds jonger wordende doelgroep? Is het trouwens wel een goeie zaak om mensen met een psychische kwetsbaarheid samen in één huis onder te brengen?

Bouwplan

De bachelorproef is geconcipieerd als een bouwplan en is bijgevolg het resultaat van een intensief bouwproces. Vijf logisch op elkaar volgende werven geven in vijf fases het bouwplan vorm. Ik fungeer hierbij als ontwerper en architect. De initiële opdracht die ik me in deze functie heb toevertrouwd, was om na te gaan hoe beschut wonen kan geactualiseerd worden. Aanleiding voor deze opdracht is de sterk gewijzigde context waarbinnen de initiatieven beschut wonen gedijen door evoluerende visies op zorg en wonen en de dynamische noden van een zeer heterogene doelgroep.

Van meet af aan heb ik er bewust voor gekozen om het concept en de methodiek van beschut wonen niet in vraag te stellen. De solide fundamenten ervan wens ik niet te ondergraven omdat ik overtuigd ben van de geëigende plaats en de meerwaarde van de initiatieven beschut wonen in een flexibel continuüm van zorg- en woonondersteuning. De solide woning probeer ik juist te actualiseren door op zoek te gaan naar bouwstenen. Dit zijn voor mij waardevolle componenten en uitdagingen die inspireren voor een beschut wonen 2.0.

Bouwfases

Actuele tendensen inzake zorg en wonen dagen de initiatieven beschut wonen uit. Ze worden mede aangewakkerd door de zesde staatshervorming. Als gevolg van de zesde staatshervorming is er een nieuw regelgevend kader voor de erkenning van de initiatieven beschut wonen op komst. Het is reikhalzend uitkijken hoe de regelgever zal inpikken op een aantal ontwikkelingen op het terrein. Op het beleidsdomein wonen werden bijkomende bevoegdheden overgeheveld naar de regio’s. De grote uitdaging blijft hoe via een woonbeleid een inclusieve samenleving kan gerealiseerd worden en de maatschappelijke positie van kwetsbare groepen kan worden verbeterd.  

Bij de evoluerende visie op zorg en wonen worden een aantal kritische kanttekeningen geplaatst en aanbevelingen gemaakt die ter hoogte van die werven uitvoerig worden belicht. In dit artikel worden ze niet integraal hernomen omdat ik het volle gewicht ervan wil laten spelen in de aangehaalde context. Op twee aspecten ga ik wel even in.

Ik ben een grote voorstander van samenwerking, het bundelen van krachten en expertises over alle muurtjes heen. Daarom wil ik mijn aanbeveling voor de nood aan een expertisecentrum wonen nog eens extra in de verf zetten om de rijkdom van de vele projecten en experimenten efficiënt te kunnen benutten. Bouwen moet gebeuren met een open mind, niet door overal muurtjes om heen te bouwen.

De moeilijke toegankelijkheid van de reguliere woningmarkt voor de meest kwetsbaren ligt me nauw aan het hart. Ondanks allerlei inspanningen wordt dit voor een grotere groep mensen meer en meer een probleem. Het bemoeilijkt ook de uitstroom van bewoners uit beschut wonen. Om dit te kunnen oplossen, ben ik een grote voorstander van een afdwingbaar recht op wonen zoals uit de bacherlorproef blijkt. 

Naar een modulair beschut wonen

De brede verkenning van het terrein heeft me heel wat bouwstenen aangereikt. Dit resulteert in een aanzet tot een beschut wonen 2.0. Dit houdt in essentie een modulair beschut wonen in op het niveau van het netwerk (Het PAKT). Het PAKT is het netwerk van zorgverleners en zorgverlenende voorzieningen in de regio Gent - Eeklo - Vlaamse Ardennen. Het aanbod bestaat uit een basismodule, een versterkt beschut wonen, eventueel aangevuld met specifieke modules al naargelang de noden.

Onder een versterkt beschut wonen begrijp ik een klassiek beschut wonen met meer accent op de woonvaardigheden, een sterke personeelsomkadering met aanwezigheid van een psycholoog en de mogelijkheid om vrij te kunnen schakelen in intensiteit van de begeleiding op maat van de bewoner. Tevens zou ik sterker inzetten op de betrokkenheid van de naastbestaanden en nog meer inzetten op externe samenwerking. Een coördinerende rol op casusniveau zie ik weggelegd voor beschut wonen in functie van bijvoorbeeld zorgafstemming. Specifieke modules kunnen worden voorzien voor bijzondere groepen. Dit zijn twee belangrijke pijlers van een groter concept dat pas ten volle tot zijn waarde komt als het wordt belicht als totaalproject.

Een uitdagende vraag is bijvoorbeeld om na te gaan of/en welke mogelijkheden en kansen de specifieke woonvormen en –formules, die uitvoerig worden doorgelicht in de bachelorproef,  bieden voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Hier ligt een braakliggend terrein om samenwerkingsverbanden te realiseren. Er is momenteel op het terrein een enorme dynamiek en beweging waar het een uitdaging is om door het bos nog de bomen te kunnen zien. Persoonlijk denk ik dat hier mogelijkheden liggen voor het versterkte beschut wonen om in te schuiven in bepaalde woonvormen en -formules.

Wie neemt de handschoen op?

Met dit uitdagend project probeer ik te inspireren en een eerste aanzet te geven. Onderzoek en denkwerk zal nodig zijn om het project verder te verfijnen en concreter uit te tekenen, de betaalbaarheid indachtig.  

Lotte Verhelst

Bibliografie

Zie scriptiebestand

Universiteit of Hogeschool
Sociaal werk afstudeerrichting Maatschappelijk werk
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Bettina Top
Kernwoorden
Share this on: