Creativiteit in de klas? Een checklist voor elke les!

joeri Jacobs Roy De Coninck
Persbericht

Zo meet je creativiteit in de klas

 

De maatschappij is steeds in verandering. Nieuwe technologie, trends, nieuwsberichten,… volgen elkaar steeds sneller op. We krijgen veel prikkels te verwerken: leerlingen staan dus ook voor een moeilijkere taak. Ze moeten de juiste vaardigheden ontwikkelen om al deze informatie te verwerken en bovendien moeten ze leren er creatief mee om te gaan. Maar hoe kan je hier als leerkracht aan werken? En kan je in beeld brengen hoe goed je les de creativiteit van je leerlingen bevorderde?

Hoe subjectief is creatief?

De meeste mensen linken creativiteit meteen aan kunst en kunstenaars. Maar het is meer dan dat: creatief zijn is een eigenschap die iedereen nodig heeft als je bijvoorbeeld met een probleem geconfronteerd wordt. Creatievelingen kunnen anderen inspireren en hun visie omzetten in realiteit. Ook op je werk is creativiteit een absolute troef. Wanneer je hier moet omgaan met een uitdaging of een lastige klant dan kan het helpen door meer buiten de lijntjes te denken om een gepaste oplossing te vinden.

Maar tegelijk is creatief zijn behoorlijk vaag. Van zodra je het concreet wil maken, ontstaan de verschillen. Is wat je ziet iets wel creatief of niet? En dan volgt een typische schoolse vraag: hoe kan je iets subjectief als creativiteit evalueren bij leerlingen en studenten? Deze uitdaging wilden we oplossen en tegelijk leerkrachten helpen bij het stimuleren van creativiteit. We ontwikkelden een tool die de creativiteit kan meten van leerlingen in alle vakken (dus niet alleen tijdens de ‘creatievere’ vakken zoals plastische opvoeding).

Meten is weten

“Creativiteit is een inzicht, idee of product dat nieuw en origineel is en een potentiële toepassingswaarde heeft.” Deze beschrijving komt uit het boek ‘Creativiteit krijg je niet voor niets’ van Carsten de Dreu en Daniel Slighte. Maar als we creativiteit willen meten dan moet het nog concreter. Wanneer wordt iets als origineel of nieuw beschouwd? En wanneer kan je spreken van potentiële toepassingswaarde? Om de creativiteit te meten, hebben ze rekening gehouden met volgende factoren: de leerling, het idee/creatie (evolutie), opdracht- en techniekregels en de leerkracht. Deze factoren hebben een invloed op creativiteit.

Niet iedereen is even creatief. Hoe hard je deze eigenschap hebt ontwikkeld of niet hangt onder andere af van opvoeding, opleiding, emoties, karakter, enz. Maar over deze factoren heeft de leerkracht in een schoolomgeving uiteraard geen controle. Dus daarom heeft men vooral gekeken naar de onderdelen waar de leerkracht wel controle op kan uitoefenen. Want door de juiste omgeving te creëren kan de leerling meer moed hebben om iets nieuw te proberen of een nieuw idee te bedenken. Deze onderdelen zijn: De leerling zelf, Idee/Creatie(evolutie), opdracht- en techniekregels en De leerkracht.

Met “de leerling zelf” wordt bedoeld hoe de leerling een probleem oplost. Gaat deze veel kleine oplossingen vinden, veel verschillende oplossingen, gaat hij proberen een origineel idee te vinden.

Met “het idee/creatie (evolutie)” wordt bedoel hoe ver het idee/creatie af staat van wat de leerkracht gegeven heeft. Maakt de leerling een kopie of maakt hij iets compleet nieuws?

Bij “de regels” wordt er twee soorten bedoeld. Ten eerste, verstaat de leerling wat hij moet doen om te slagen met de opdracht? Ten tweede, weet de leerling hoe hij bepaalde machines of voorwerpen moet gebruiken om een bepaalde techniek onder de knie te krijgen.

Als laatste hebben we “de leerkracht”. Hier is het belangrijk om na te gaan wat voor soort sfeer hij creëert in de klas? Is het meer een rumoerige sfeer of werkt iedereen goed samen? Als de klas een meer open sfeer heeft zullen de leerlingen ook meer bereid zijn om creatiever uit de hoek te komen.

Hiermee willen we ook zeggen dat we niet uitdrukkelijk creativiteit meten, maar hoe je kan zien of je les creativiteit uitdaagt. Al deze onderdelen zijn om te zien of de leerling niet alleen zich goed voelt om zich meer te durven uiten, maar ook om te zien of hij de juiste technieken heeft om juist creatiever te denken.

 

Check, check én check

laatste versie van de checklist

Zoals het begin van dit artikel al op wees is er iets gecreëerd dat die creativiteit zou meten. Wat het uiteindelijk resultaat was van dit onderzoek is een checklist. Deze bevat verticaal de vier elementen, enkel “regels” is nog eens opgesplitst, die al eerder vernoemd zijn. Elk element is dan nog eens horizontaal verdeeld elks over vier vakken die een kleine beschrijving bevat van de gradaties om een goed beeld te vormen van wanneer een bepaalde gradatie is bereikt. Deze checklist kan gebruikt worden tijdens de lessen zelf als evaluatie van andere leerkrachten of als zelfevaluatie. De resultaten van de checklist kunnen dan gebruikt worden om jezelf en lessen bij te sturen. Het is meer een tool om te bekijken hoe je als leerkracht zelf verder kan gaan en hoe je je leerlingen nog meer kan stimuleren. Maar, deze checklist staat nog zeker in zijn kinderschoenen. Het dilemma ligt erin dat de checklist nog niet in het werkveld zelf is getest. Maar de resultaten van de testen tijdens het onderzoek zijn zeker veelbelovend om verdere testen erop uit te voeren. Er waren ook al docenten van de Artevelde hogeschool die interesse hadden in de checklist zelf. Er zou dus op lange termijn nog meer onderzoek moeten gebeuren in het werkveld zelf, maar er is ook al sprake van deze checklist om te vormen zodat ook leerlingen deze kunnen gebruiken. Zo kunnen de leerkrachten de visie van de leerlingen over de lessen.

 

21th century skills

Onze scholen zijn druk bezig om de noden van de leerlingen aan te kaarten en leren hiervoor de 21th century skills aan. Maar als de leerlingen nu net dat tikkeltje extra creativiteit kunnen meekregen van de leerkrachten via de lessen naar de echte wereld, waarbij hopelijk de checklist kan helpen. Wie weet wat voor waanzinnige dingen de volwassenen van de toekomst kunnen teweegbrengen als ze creativiteit kunnen toevoegen bij al die andere 21th century skills. Wie weet…..

Bibliografie

Beals, G. (1996). Thomas Edison "quotes". Geraadpleegd op 30 mei 2018 via  http://www.thomasedison.com/quotes.html

Berns, G. S., Chappelow, J., Zink, C. F., Pagnoni, G., Martin-Skurski, M. E., & Richards, J. (2005, 01 augustus). In Neurobiological Correlates of Social Conformity and Independence During Mental Rotation. Geraadpleegd op 16 november 2017 via http://www.ccnl.emory.edu/greg/Berns%20Conformity%20final%20printed.pdf

Boden, M. A. (2009, september). In Creativity in a nutshell. Geraadpleegd op 19 november 2017 via https://www.researchgate.net/profile/Margaret_Boden/publication/2094361…

Brinkman, J. (2000). De vragenlijst. Groningen: Wolters-Noordhoff.

Csikszentmihalyi, M. (1999). Implications of a systems perspective for the study of creativity. In R. Sternberg (Ed.), Handbook of creativity. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

De Bruyckere, P., Kirschner, P., & Hulshof, C. (2016). Jongens zijn slimme dan meisjes: 35 mythes over leren en onderwijs. Lannoo: Tielt.

De Dreu, C., & Slighte, D. (2016). Creativitieit krijg je niet voor niks. koninklijke van Gorcum.

De Groot, A. D. (1994).  Methodologie. Assen: Van Gorcum.

Dresden , S. (1987). Wat is creativiteit? Amsterdam: Uitgeverij Meulenhoff.

Fulton, J. (2013, 05 mei). Tilling the field in journalism education: implications of a systems model approach for journalism education. Geraadpleegd op 15 november 2017 via http://journalism-education.org/2013/05/tilling-the-field-in-journalism…

Furnham, A. (2000). The Brainstorming Myth. Business Strategy Review, Volume 11 Issue 4, 21-28  Geraadpleegd op 16 november 2017 via https://pdfs.semanticscholar.org/a2f4/5b4a13c822f1710338670693bcd233aef…

Klasse. (2009, 15 september). Meesterlijk! 4: Creatief in de les Nederlands [Videobestand]. Geraadpleegd op 20 November 2017 via https://www.youtube.com/watch?v=MwwbjsZTzBI

Klasse. (2014, 30 januari). Filmpjes maken in de klas, hoe begin je eraan? [Videobestand]. Geraadpleegd op 20 November 2017 via https://www.youtube.com/watch?v=pBxYZN-znkU

Koor&stem. (2015, 11 augustus). Lied aanleren door beweging  [Videobestand]. Geraadpleegd op 20 november 2017 via https://www.youtube.com/watch?v=zqkNm09C4XM

Marzano, R. J., & Heflebower, T. (2013) Klaar voor de 21e eeuw: vaardigheden voor een veranderende wereld. Rotterdam: Bazalt Educatieve Uitgaven.

Nijstad, B. A., Stroebe, W., & Lodewijkx, H. F. (1999). Persistence of Brainstorming Groups: How Do People Know When to Stop? Journal of Experimental Social Psychology, 35, 165-185. Geraadpleegd op 16 november 2018. doi: 10.1006/jesp.1998.1374

Nijstad, B. A., De Dreu, C. K. W., Rietzschel, E. F. & Baas, M. (2010). The dual pathway to creativity model: Creative ideation as a function of flexibility and persistence. European Review of Social Psychology, 21, 31-77, 44. Geraadpleegd op 17 november 2017. doi: 10.1080/10463281003765323

Nilsson, P. (2012, 24 maart). Four Ways to Measure Creativity. Geraadpleegd op 14 november 2017 via http://www.senseandsensation.com/2012/03/assessing-creativity.html

Peters, R. S. (2012). Methoden & techniek van onderzoek (3de druk). Den Haag: Sdu uitgevers vb.

Sawyer, K. R. (2012, 19 Januari). Explaining Creativity. Oxford: Oxford University Press.

Scheepers , P., Tobi, H., & Boeije, H. (2016). Onderzoeksmethoden (9de druk). Den Haag: Textcetera.

Stubbe, H., Jetten, A., Paradies, G., & Veldhuis, G. (2015, 01 november). Creatief Vermogen - de ontwikkeling van een meetinstrument voor leerlingen op school. Geraadpleegd op 04 november 2017 via https://publications.tno.nl/publication/34618881/0HESOy/TNO-2015-R11421…

Swaen, B. (2017, 03 augustus). Validiteit in je scriptie. Geraadpleegd op 25 mei 2018 via https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/validiteit-van-scriptieonderz…

Ted. (2007, 06 januari). Do schools kill creativity? | Sir Ken Robinson [Videobestand]. Geraadpleegd op 25 mei 2018 via https://www.youtube.com/watch?v=iG9CE55wbtY&t=264s

Williams, K. D., Karau, S. J. (1991, Oktober). Social loafing and social compensation: The effects of expectations of co-worker performance. Journal of Personality and Social Psychology, 61(4), 570-581. Geraadpleegd op 17 november 2017. doi: 10.1037/0022-3514.61.4.570

Universiteit of Hogeschool
Bachelor Leraar secundair onderwijs
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Pedro De Bruyckere
Kernwoorden
Share this on: