Kunnen gewervelde dieren, inheemse zwaluwen in het bijzonder, de natuurbeleving verhogen in de eerste graad?
Zwaluwen in de klas: top of flop?
Een onderzoek rond inheemse zwaluwen en natuurbeleving in de eerste graad – Lisa Van Rompaey
Kunnen gewervelde dieren, inheemse zwaluwen in het bijzonder, de natuurbeleving stimuleren in de eerste graad?
Merk jij ook op dat kinderen steeds minder in contact komen met de natuur? Wat voor onze grootouders en ouders de normaalste zaak was, is al lang niet zo vanzelfsprekend meer. Sinds het post-Dutroux tijdperk zijn kinderen een stukje vrijheid en onschuld kwijtgespeeld. Alleen onbezonnen rondhossen in de bossen kon plots niet meer.
Kinderen vervreemden ook steeds meer van het buitenleven door televisie, computer en sociale media. Ouders, vaak tweeverdieners, hebben minder tijd om hun kroost te begeleiden in de natuur. De sociale norm legt druk op de kinderen: zowel op school als tijdens hun naschoolse activiteiten moeten ze uitmuntend presteren.
Als kind had ik het geluk om op te groeien in een landelijk dorp, iets wat ook niet meer het geval is voor veel kinderen. Kampen bouwen, in de modder ploeteren, insecten vangen en tuinexcursies maken, zijn dierbare herinneringen uit mijn kindertijd. Als toekomstige leerkracht biologie besef ik dat natuurbeleving heel belangrijk is voor de ontwikkeling van het kind. Daarom ging ik de uitdaging aan om leerlingen uit de eerste graad te stimuleren om meer tijd door te brengen in de natuur. Dit door middel van het ongewone uitgangspunt: “de inheemse zwaluwen”. Zou dit me lukken?
Waarom zwaluwen
Mijn passie voor zwaluwen kreeg ik mee van mijn grootmoeder. Zij was steeds bekommerd over haar vijfendertig koppels huiszwaluwen. Al zeventig jaar lang nestelen er elk jaar huiszwaluwen aan haar huisgevel. Mijn grootmoeder was fier op haar vogels en ze gaf graag informatie aan gefascineerde voorbijgangers. Ze had talloze informatieboeken die ik voor deze bachelorproef kon gebruiken. Haar geliefde zwaluwen wou ik integreren in het secundair onderwijs.
Inheemse zwaluwen
In België zijn er drie echte inheemse zwaluwen te spotten: de huiszwaluw, de boerenzwaluw en de oeverzwaluw. Bij twijfel over de soort kan je de broedplaats observeren, indien het uiterlijk geen uitsluitsel geeft. Is dit aan de buitengevel van een gebouw, dan gaat het om een huiszwaluw. Is de broedplaats in een stal en is het nest komvormig, dan heb je met een boerenzwaluw te maken. Bevindt de kolonie zich in de nabijheid van een zandige oeverwand met nestgangen, dan is dit de woonst van oeverzwaluwen.
Werkwijze
Ik vertrok mijn onderzoek vanuit het internet, enkele boeken, artikels en brochures. Met deze kennis en het advies van ornitholoog René De Boom en mijn docent biologie Bart Hempen, kwam ik tot een goede onderzoeksvraag: “Kunnen gewervelde dieren, inheemse zwaluwen in het bijzonder, de natuurbeleving stimuleren in de eerste graad?” Er ontstonden vier grote hoofdstukken: de link met het onderwijs, inheemse zwaluwen, natuurbeleving en de praktische uitwerking.
Praktijk
Mijn groot doel was om de leerlingen de drie inheemse zwaluwsoorten te leren kennen en zo hun natuurbeleving te stimuleren. Deze bedreigde diersoort trok al vlug hun aandacht mede doordat ik de iPad bij mijn onderzoek betrok. Ik testte mijn bachelorproef uit op tweeënvijftig leerlingen en ik kwam tot volgende resultaten:
92% van de leerlingen hebben ingezien dat de natuur belangrijk is.
58% van de eerste graad voelde zich dichter bij de natuur tijdens de activiteit.
73% van de eerste graad wil de zwaluwen in het echt zien.
64% van de leerlingen wou meer tijd in de natuur doorbrengen na de activiteit.
Mijn onderzoek resulteerde in gunstige resultaten door mijn passie voor zwaluwen die ik aanvulde met visueel materiaal en geluiden van deze drie zwaluwsoorten, doe-dozen en een vleugje technologie met de iPad® en de applicatie Kahoot!®
Besluit
Is uw nieuwsgierigheid gewekt door dit artikel? Wilt u wat meer weten over deze vogel en over mijn onderzoek naar natuurbeleving? Dan nodig ik u graag uit om mijn bachelorproef te lezen! Eén zwaluw maakt de lente niet, maar hoe meer mensen hun kennis verruimen over deze bedreigde diersoort, hoe beter het is voor hun voortbestaan!
Adams, Y. (sd). Vilda. Opgehaald van http://www.natuurpunt.be/pagina/gierzwaluw
Ahkâm. (sd). Black Tree Png. Black Tree Png. Free Icons PNG. Opgehaald van
http://www.freeiconspng.com/images/tree-png
Ahkâm. (sd). Leaf png. Leaf png. Free Icons PNG. Opgehaald van
http://www.freeiconspng.com/img/38624
Amersfoort, G. W. (sd). Gierzwaluw. Opgehaald van
http://gierzwaluw.com/beta/gierzwaluw-leeftijd/
Beel, V. (2017, april 19). Kinderopvang moet kinderen meer uitdagen. De Standaard.
Opgehaald van Kinderopvang moet kinderen meer uitdagen
Beilen, J. v. (2013). Natuur in beeld. Huiszwaluw. Natuur in beeld.
Berg, A. v. (2005, december 14). Stoomcursus natuurbeleving. Opgehaald van
agnesvandenberg.nl: www.agnesvandenberg.nl/stoomcursus.pps
Berg, A. v. (sd). Belevingsonderzoek. Opgeroepen op 2017, van agnesvandenberg.nl:
http://www.agnesvandenberg.nl/onderzoek1.html
Berg, A. v. (maart 2013). Waarom wij de natuur nodig hebben - Factsheet Natuur &
Gezondheid. Amsterdam: IVN.
Bijkerk, L., & van der Heide, W. (2016). Activerende didactiek. Bohn Stafleu van Loghum.
Both, K. (2004). Ruimte voor de jeugd en de natuur - een notitie ten behoeve van het netwerk
'Ruimte voor jeugd'. Ruimte voor de jeugd en de natuur en SPRINGZAAD Stichting
Oase. Opgehaald van http://www.springzaad.be/publicaties?p=literatuurlijsten
Brink, B. v. (2011). Boerenzwaluwen in Afrika. Het Vogeljaar, 59 (3), pp. 127-134.
Brugh, M. a. (2013, maart 19). Klifzwaluw wendbaar door kortere vleugels Drie andere
aanpassers. nrc.nl. Opgeroepen op januari 5, 2017, van
https://www.nrc.nl/nieuws/2013/03/19/klifzwaluw-wendbaar-door-korterevl…-
drie-andere-1224561-a1001893
Charlesjsharp. (sd). Boerenzwaluw (Hirundo rustica rustica). Boerenzwaluw (Hirundo
rustica rustica). Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0
Internationaal, Nederland. Opgehaald van
https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Barn_swallow_(Hirundo_rustica_rus…
out.png
De Boom, R. (2015, maart 27). Milieuproblematiek en biodiversiteit - het uitsterven van
een soort. (L. V. Rompaey, Interviewer) Grimbergen.
De Boom, R. (2016, september 22). interview bij ornitholoog René De Boom over
inheemse zwaluwen. (L. V. Rompaey, Interviewer) Grimbergen.
De Boom, R., & vogelwerkgroep Noordwest-Brabant. (2015). Broedkansen huis- en
boerenzwaluwen. Opgehaald van vogelwerkgroepnwb.be:
http://www.vogelwerkgroepnwb.be/
De Oeverzwaluw (Riparia riparia). (sd). Opgehaald van Zwaluwen.info:
http://www.zwaluwen.info/oeverzwaluw/
Debruyne, R. (2009). oeverzwaluw. Tuzla, Bosnië. Opgehaald van
http://www.rudidebruyne.be/Oeverzwaluw.htm
Deliège, G., & Martin, D. (2012). Botsende verhalen over de betekenis van de natuur.
Filosofie & Praktijk, 69-84.
Dijk, P. (2016, juni 10). Agnes van den Berg: Groen is gezond. National Geographic
Nederland - België, 20-21. Opgehaald van magazine National Geographic:
http://www.magazine.nationalgeographic.nl/artikel/agnes-van-den-berg-gr…
Drenthen, M. (2012, februari). Durf te verhalen over de betekenis van de natuur! Vakblad
natuur bos landschap, deel 9 nummer 2, 32-34. Opgehaald van
http://edepot.wur.nl/205882
Driessens, G. (2012). Vogels kijken en herkennen, deel 1: Topografie, de bouw van een
vogel. Natuur.oriolus, 63-69.
Driessens, G. (2017, maart 14). Eerste Boerenzwaluwen maken de lente. Opgehaald van
Natuurpunt: https://www.natuurpunt.be/nieuws/eerste-boerenzwaluwen-makende-
lente-20170314#.WNVI5fnhBdg
Duffhauss, M. (2003). Mijn eerste dierenboek. The House of Books.
Ecopedia. (sd). Nachtzwaluw - Caprimulgus europaeus (Caprimulgidae). Opgehaald van
Ecopedia: http://www.ecopedia.be/230/dieren/Nachtzwaluw
eduapp - Connecting teachers . (2016). Kahoot! Opgehaald van eduapp.nl:
https://eduapp.nl/apps/kahoot/reacties
Gezonde school. (2016). Cijfers - Hoeveel zitten onze jongeren? Opgehaald van
gezondeschool.be: http://www.gezondeschool.be/acties/sedentair-gedrag/cijfers/
Gieling, C. (sd). Dierentuin bezoeken? Dierentuin bezoeken? recreatief.nl. Opgehaald van
http://www.recreatief.nl/dierentuin-bezoeken/
gierzwaluwbescherming-Nederland, v. (sd). Een indrukwekkende vogel. Opgehaald van
http://www.gierzwaluw.com/gierzwaluw.htm
Groene Corridor vzw regionaal landschap et al.. (sd). Zwaluwen: zwierige acrobaten in de
lucht een praktische gids. Opgeroepen op juli 20, 2016, van rlgc.be/:
http://rlgc.be/wp-content/uploads/2014/03/brochure_zwaluwen_lowres.pdf
Heinen, F. (2014). Piepjonge nachtzwaluw. Opgehaald van http://dieren.blog.nl/natuur-innederland/
2014/06/19/piepjonge-nachtzwaluw
Helsen, K., & De Smedt, P. (2016, mei 24). Oeverwand haalt Oeverzwaluw terug naar Bos
van Aa. Opgehaald van Natuurpunt.be:
https://www.natuurpunt.be/nieuws/oeverwand-haalt-oeverzwaluw-terug-naar…-
van-aa-20160524#.WRcPUmiLRdg
Het Laatste Nieuws. (2007, juli 14). Huis telt 35 nesten van huiszwaluwen. Het Laatste
Nieuws, p. 41.
Heuvels, e. a.-V. (sd). Gezocht! Luchtacrobaten. Opgehaald van webshop.westvlaanderen.
be: https://webshop.west-vlaanderen.be/uploads/files/c11f86c2-96e7-
4519-809b-8ecd3ba5e15c.pdf
Howard, B. C. (2013). Natuurbelving stimuleert de creativiteit en de gezondheid. National
Geographic.
Instituur natuur- en bosonderzoek. (sd). Rode Lijsten in Vlaanderen. Opgeroepen op
december 18, 2017, van inbio.be: http://www.inbo.be/nl/rode-lijsten-vlaanderen
IUCN Rode Lijst Vlaanderen. (sd). Rode Lijst broedvogels 2017. Opgeroepen op januari 31,
2017, van www.inbo.be:
https://docs.google.com/spreadsheets/d/1ZNiHkOBqOBGY4Sf_5dJTVY1U3GzK6J
ZXAB3gEKI51oU/edit#gid=849149627
jetskefotografie.nl. (sd). Fochteloërveen.
Kahn, P. H., & Kellert (eds.), S. R. (2002). Children and Nature. Psychological,
Sociocultural and Evolutionary. Children and Nature. Cambridge (MA): MIT Press.
(sd).Kattenbos. Kattenbos, verborgen heideparel in het bos. Lommel, congresstad,
Lommel. Opgehaald van
http://www.congresstadlommel.be/arrangementen/ontspanning/kattenbosverb…-
heideparel-in-het-bos/
Kemme, V. (2010, juni 30). Theologie van het Lichaam. Opgehaald van biofides.eu:
http://www.biofides.eu/2010/06/
Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. (sd). 366 tips voor de
biodiversiteit. Vautierstraat 29 1000 Brussel: Koninklijk Belgisch Instituut voor
Natuurwetenschappen.
Laet, J. (2010). Zwaluwen, dapper, frivool en bedreigd. Brussel: VUBPRESS.
Laet, J. D. (2001). Zwaluwen dapper frivool en bedreigd (3e ed.). Brussel: VUBPRESS.
Opgeroepen op januari 29, 2017
Lohmann, M. (2004). Vogels in de nesten - nestbouw - eieren - broedzorg - jongen. Tirion
Natuur.
Lohmann, M. (2014). Vogels in de tuin. Deltas.
Louv, R. (2007). Het laatste kind in het bos (tweede druk ed.). (C. Verheij, & J. van Boeckel,
Vert.) Utrecht: Jan van Arkel.
Louv, R. (2013). The nature principle. Algonquin Books (Division Of Workman).
Megens, L. (sd). Nachtzwaluw. Opgehaald van Belangenbehartiging Europese
Cultuurvogel (B.E.C.): https://www.bec111
info.com/Leden/Artikel/PageRender?PageName=LMNachtzwaluw&PageControlle
r=a1f97ea1-392d-43fe-ad20-96243cd20640
Megens, L. (sd). Nachtzwaluw. Opgehaald van https://www.becinfo.
com/Leden/Artikel/PageRender?PageName=LMNachtzwaluw&PageControlle
r=a1f97ea1-392d-43fe-ad20-96243cd20640
Molwijzer - Inspirerend leren en beleven. (2011). Wat is natuurbeleving? Opgehaald van
Molwijzer.nl: http://www.molwijzer.nl/Natuurbeleving.html
munseyj. (sd). Daisy png. Daisy png. photobucket. Opgehaald van
http://s370.photobucket.com/user/munseyj/media/daisy.png.html
Munsey's, J. (sd). Daisy png. Daisy png. photobucket. Opgehaald van
http://s370.photobucket.com/user/munseyj/media/daisy.png.html
Natura 2000 - Europese natuurdoelen. (sd). nachtzwaluw. Opgehaald van Vlaanderen:
https://www.natura2000.vlaanderen.be/soort/nachtzwaluw
Natuur en bos. (sd). Huiszwaluw - delichon urbica. Opgehaald van Natuur en bos:
https://www.natuurenbos.be/sites/default/files/inserted-files/huiszwalu…
Natuurpunt. (sd). Boerenzwaluw. Opgehaald van Natuurpunt:
https://www.natuurpunt.be/pagina/boerenzwaluw
Natuurpunt. (sd). Giezwaluw (apus apus). Opgehaald van Natuurpunt:
https://www.natuurpunt.be/pagina/gierzwaluw
Natuurpunt. (sd). huiszwaluw. Opgeroepen op januari 29, 2017, van Natuurpunt.be:
https://www.natuurpunt.be/node/11777
Natuurpunt. (sd). oeverzwaluw. Opgehaald van Natuurpunt:
https://www.natuurpunt.be/pagina/oeverzwaluw
Natuurpunt WAL ( Linkeroever, Beveren, Kruibeke, Temse en Zwijndrecht). (2010, april).
Zwijndrecht - actualiteit, Bescherm de Zwaluw in Zwijndrecht! (april 2010).
Opgeroepen op februari 2, 2017, van natuurpuntwal.be:
http://www.natuurpuntwal.be/index.php?page=zwijndrecht
Neijts, F. (2012). huiszwaluw. Welschap, Antwerpen, De Kempen. Opgehaald van
http://www.vogelsindekempen.nl/Multimedia/HuiszwaluwBWelschap050512.jpg
Pechristener. (sd). Map of Africa showing the Sahel highlighted in orange. Map of Africa
showing the Sahel highlighted in orange.
Poorter, P. d. (2011). Zeeland, Nederland. Opgehaald van
http://pietdepoortervogelfotografie.weebly.com/boerenzwaluw.html
Provinciaal Natuurcentrum. (sd). Actieplan Lummen. Opgehaald van Provinciaal
Natuurcentrum:
http://www.provinciaalnatuurcentrum.be/webfiles/pnc/gals/actieplannen/g…
waluw_20121213_actieplannen.pdf
red list. (sd). apus apus. Opgehaald van red list:
http://www.iucnredlist.org/details/22686800/0
red list. (sd). Caprimulgus europaeus. Opgehaald van red list:
http://www.iucnredlist.org/details/22689887/0
red list. (sd). delichon urbicum. Opgehaald van red list:
http://www.iucnredlist.org/details/103811886/0
red list. (sd). Delichon urbicum . Opgehaald van red list:
http://www.iucnredlist.org/details/summary/103811886/0
red list. (sd). Hirundo rustica. Opgeroepen op maart 22, 2017, van iucnredlist:
http://www.iucnredlist.org/details/22712252/0
Red list. (sd). Homo sapiens. Opgehaald van Ret list:
http://www.iucnredlist.org/details/136584/0
red list. (sd). riparia riparia. Opgehaald van red list:
http://www.iucnredlist.org/details/103815961/0
Redactie, D. (2014, augustus 5). Huiszwaluwen in regio . arena lokaal. Opgehaald van
https://www.arenalokaal.nl/arena-1/nieuws/regio-oss-uden/huiszwaluwen-i…-
vangen-miljard-muggen
Regionaal Landschap Noord-Hageland. (sd). presentatie zwaluw. Opgehaald van rld:
www.rld.be/images/stories/.../Zwaluwen/PowerPoint%20presentatie%20zwaluw.
Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw. (sd). zwaluwenbrochure. Opgehaald van rlnh:
http://www.rlnh.be/sites/default/files/zwaluwenbrochure.pdf
Roos, J., & Roos, G. (sd). Boerenzwaluw. http://www.jaapengertjanroos.nl/,
Oostvaarderplassen (Nederland).
Savage, S. (2005). Dieren om ons heen - zwaluw. Etten-Leur: Ars Scribendi.
Savage, S. (2005). Een mannetje zoeken. In S. Savage, Dieren om ons heen - zwaluw (p.
23). Etten-Leur: Ars Scribendi.
Savage, S. (2005). Trek. In S. Savage, Dieren - zwaluwen om ons heen (p. 17). Etten-Leur:
Ars Scribendi.
Ševeík, J. (sd). www.naturephoto-cz.
Sovon Nederland. (2012, december 3). Chip onthult trekgeheimen Nederlandse
boerenzwaluw. Opgehaald van Sovon: https://www.sovon.nl/nl/content/chiponthult-
trekgeheimen-nederlandse-boerenzwaluw
Sovon Vogelonderzoek Nederland. (2015, september 15). zwaluwentrek. Opgeroepen op
juli 16, 2016, van sovon.nl:
https://www.sovon.nl/nl/actueel/nieuws/huiszwaluwentrek
Sovon Vogelonderzoek Nederland. (sd). boerenzwaluw. Opgeroepen op januari 29, 2017,
van sovon.nl: https://www.sovon.nl/nl/soort/9920
Sovon Vogelonderzoek Nederland. (sd). Cursus: Meetnet Urbane Soorten (MUS) - Uitleg
zang/roep. Opgeroepen op december 20, 2016, van sovon.nl:
https//www.sovon.nl/nl/content/cursus-meetnet-urbane-soorten-mus-uitlegzangroep
Sovon Vogelonderzoek Nederland. (sd). huiszwaluw. Opgeroepen op juli 16, 2016, van
sovon.nl: https://www.sovon.nl/nl/soort/10010
University, I. e. (sd). Tutorial: Motion Chart on African Nations. UN Subregions of Africa.
Industrial engineering students at Auburn University blog.
utahbirds.org. (2009). A swallow story. Opgehaald van utahbirds.org:
https://www.utahbirds.org/featarts/2009/SwallowStory.htm
Van Rompaey, L. (28 augustus 2016). oeverzwaluwen. broedplaats oeverzwaluwen. Het
Bos van Aa, Zemst-Laar, België.
Van Rompaey, L. (sd). Huiszwaluwen in de Linthoutstraat. Huiszwaluwen in de
Linthoutstraat. Merchtem, België.
Verkoelen, L. (sd). oeverzwaluw. Leo Verkoelen fotografie.
Vesters, R. (2013). Nachtzwaluw. Rian Vesters natuurfotografie, schaijk, Noord-Brabant,
Nederland. Opgehaald van
http://rianvestersnatuurfotografie.nl/zangers/Nachtzwaluw.htm
VIGez. (sd). Cijfers over sedentair gedrag. Opgehaald van vigez.be:
http://www.vigez.be/themas/voeding-en-beweging/cijfers/sedentair-gedrag
Vlaamse Codex. (2016). — Besluit van de Vlaamse Regering. staatsblad.
Vlaamse Codex. (2016). Besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot
soortenbescherming en soortenbeheer (citeeropschrift: "het Soortenbesluit").
Staatsblad. Opgehaald van
http://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?DID=1018227¶m=inhoud
Vlaamse Overheid Leefmilieu, Natuur en Energie. (2011). 16 MAART 2011. Ministerieel
besluit tot vaststelling van zes rode lijsten in uitvoering van artikel 5 van het
soortenbesluit. Belgisch Staatsblad. Opgeroepen op januari 2, 2017, van
http://reflex.raadvst-consetat.be/reflex/pdf/Mbbs/2011/07/13/119231.pdf
Vlaanderen.be. (2016, oktober 12). Vlaams onderwijs in cijfers 2015-2016. Opgehaald van
Vlaanderen.be: https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/vlaams-onderwijsin-
cijfers-2015-2016
Vliet, M. V. (sd). huiszwaluw. huiszwaluw. Copyright ©2010 m.a.van vliet. Opgehaald van
http://mavanvliet.nl/natuursite2010/pagina105.html
Vogelbescherming Nederland. (2016, oktober 6). Najaarsjacht Malta in volle gang.
Opgeroepen op januari 30, 2017, van vogelbescherming.nl:
http://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/?bericht=1992
Vogelbescherming Nederland. (sd). boerenzwaluw. Opgeroepen op september 12, 2016,
van vogelbescherming.nl: https://www.vogelbescherming.nl/ontdekvogels/
kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/?vogel=11
Vogelbescherming Nederland. (sd). Boerenzwaluw. Opgehaald van Vogelbescherming
Nederland: https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-overvogels/
vogelgids/vogel/?vogel=11
Vogelbescherming Nederland. (sd). Huiszwaluw. Opgehaald van Vogelbescherming
Nederland: https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-overvogels/
vogelgids/vogel/?vogel=93
Vogelbescherming Nederland. (sd). oeverzwaluw. Opgehaald van Vogelbescherming
Nederland: https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-overvogels/
vogelgids/vogel/?vogel=157
vogelgeluid.nl. (sd). Opgehaald van Vogelgeluid.nl: http://www.vogelgeluid.nl/
waarnemingen.be. (sd). boerenzwaluw hirundo rustica - statistieken. Opgehaald van
waarnemingen.be: https://waarnemingen.be/soort/stats/65
waarnemingen.be. (sd). Huiszwaluw delichon urbicum - statistieken. Opgehaald van
waarnemingen.be: https://waarnemingen.be/soort/stats/123
waarnemingen.be. (sd). Oeverzwaluw riparia riparia - statistieken. Opgehaald van
waarnemingen.be: https://waarnemingen.be/soort/stats/155
Wikipedia. (2015, augustus 15). Boerenzwaluw. Opgeroepen op maart 22, 2017, van
Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Boerenzwaluw
Wikipedia. (2016, december 29). Huiszwaluw. Opgehaald van Wikipedia:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Huiszwaluw
zwaluwen, adviesbureau op non profit basis. (2010). Huiszwaluw. Opgeroepen op
november 2, 2016, van Zwaluwen.info: http://www.zwaluwen.info/huiszwaluw/
zwaluwen.info. (sd). Boerenzwaluw. Opgeroepen op september 17, 2016, van
zwaluwen.info: http://www.zwaluwen.info/boerenzwaluw/
zwaluwen.info. (sd). De gierzwaluw (apus apus). Opgehaald van zwaluwen.info:
http://www.zwaluwen.info/gierzwaluw/
zwaluwen.info. (sd). De Huiszwaluw (Delichon urbica). Opgehaald van zwaluwen.info:
http://www.zwaluwen.info/huiszwaluw/
