Alles staat op zijn KOPP

Chanah Iserman
Persbericht

Alles staat op zijn KOPP: kinderen van ouders met een psychotische problematiek.

Alles staat op zijn KOPP: kinderen van ouders met een psychotische problematiek.

Wat als jouw papa zich plots als een koning verkleedt en in het rond begint te dansen als een ballerina? Zou jij je schamen? Of zou je er met iemand over praten?

In Vlaanderen zijn er naar schatting 225.000 mensen met psychische problemen. 2 tot 3,5 procent van de bevolking komt er ooit in zijn leven mee in contact. In deze scriptie wordt dieper ingegaan op een psychotische problematiek.

 

PSYCHOSE

Een psychose is een complex gegeven dat verklaard kan worden aan de hand van het bio-psycho- sociaal model – met andere woorden op basis van genetische, geestelijke en sociale factoren. Iemand die lijdt aan een psychose heeft voornamelijk last van wanen en hallucinaties. Waanideeën zijn gedachten van de persoon die niet overeenkomen met de realiteit. Hallucineren houdt in dat iemand wakker loopt te dromen en zich zo in die droom laat meeslepen dat het voor deze persoon voelt alsof het allemaal werkelijkheid is.

Psychische problemen kunnen vanzelf overgaan, maar ze kunnen eveneens een langere periode aanslepen. Meestal is er een behandeling op maat, wat zowel ambulant (men gaat voor de zorg telkens op afspraak naar het zorgcentrum) als residentieel (men verblijft in het zorgcentrum) kan gebeuren. Geestelijke problemen hebben echter niet alleen een invloed op de patiënt, maar evenzeer op de personen in zijn omgeving.

 

KINDEREN

Een kwetsbare groep in de omgeving van de patiënt zijn kinderen. Ongeveer 577.000 jongeren onder de 18 jaar hadden in 2012 een ouder met een psychische en/of verslavingsproblematiek. Daarvan waren 423.000 kinderen 12 jaar of jonger – dat is bijna 3 op 4.

Psychische problemen bij de ouder(s) blijven niet onopgemerkt bij de kinderen. Sommige kinderen kunnen ernstig lijden onder het ziek zijn van vader of moeder. Zo ontwikkelt 30 tot 70% van KOPP (kinderen van ouders met psychische problemen) zelf een psychische stoornis.

Het ziek zijn van de ouder vergroot met andere woorden de kans tot het ontwikkelen van een ziekte bij het kind. Deze gegevens tonen aan dat het besteden van extra aandacht aan deze kwetsbare doelgroep niet overbodig is.

 

VERPLEEGKUNDIGE

Een verpleegkundige zou in de ideale positie kunnen staan om op de noden van KOPP te reageren en tegelijkertijd steun te bieden aan de ouders. Maar theorie is niet altijd gelijk aan praktijk, en zo blijkt dat KOPP vaak onzichtbaar blijven. Dit is niet onlogisch: de meerderheid van de verpleegkundigen is niet of in beperkte mate op de hoogte van de KOPP problematiek. Verpleegkundigen worden opgeleid met de focus op de patiënt, maar hebben te weinig kennis, educatie en materiaal ter beschikking om met doelgroepen in de omgeving van de patiënt aan de slag te kunnen gaan.

Wanneer een verpleegkundige erin slaagt deze kinderen toch te kunnen identificeren, bestaat de uitdaging erin (1) te zoeken naar hulpbronnen die de impact van de psychische problematiek op de ontwikkeling van het kind zoveel mogelijk te beperken en (2) de problemen die reeds veroorzaakt zijn (deels) te gaan herstellen.

 

AAN DE SLAG

Een belangrijk gegeven in de KOPP-problematiek blijkt het kennistekort bij deze kinderen – ze hebben geen inzicht in de problematiek van hun ouder(s). Daarom is in deze bachelorproef gezocht naar informatie die nodig is om bij 6 tot 12-jarige kinderen het kennistekort omtrent een psychotische stoornis weg te nemen.

Naast het vroegtijdig identificeren van KOPP, is het belangrijk om in te spelen op het wankele gezinssysteem. Een onderdeel hiervan is de ouder(s) ondersteunen in het terug opnemen van de ouderrol en een goede interactie tussen kind en ouder(s) stimuleren. Afhankelijk van de noden van het gezin, is het soms zinvol om door te verwijzen naar andere diensten en organisaties.

Vervolgens is het geven van psycho-educatie van groot belang in de preventie van psychische problemen bij KOPP. Zo blijkt het geven van psycho-educatie een universeel relevant interventiemiddel. Het leeftijdsadequaat informeren van het kind over de stoornis, de behandeling en mogelijke impact van de ziekte op het gezin is belangrijk om gevoelens van angst en onzekerheid bij het kind tegen te gaan. Het kind zal informatie krijgen over de echte oorzaak van de problemen. Dit zal ervoor zorgen dat gevoelens van schuld bij het kind gaan afnemen.

 

MATERIAAL

Psycho-educatie is essentieel, zoals reeds aangehaald, en het type materiaal dat daarbij gebruikt wordt evenzeer. In de uitwerking van deze bachelorproef werd er gekozen om psycho-educatie te geven aan de hand van een stripverhaal. Stripverhalen combineren geschreven tekst met afbeeldingen. De afbeeldingen ondersteunen de schriftelijke informatie. Het blijkt een krachtig hulpmiddel om het begrip van de lezer rond de inhoud te vergroten. Stripverhalen zijn nuttig en kinderen blijken er bovendien plezier uit te halen. Ze zijn dan ook uiterst geschikt voor het geven van educatie.

Het stripverhaal dat ontworpen is,  gaat over een meisje genaamd Sam. Sam neemt de lezer mee in haar leven – haar leven dat plots op zijn KOPP komt te staan, doordat haar papa te maken krijgt met een psychotische problematiek.

In het verhaal komen verschillende thema’s aan bod:

  • Het onder druk staan van gezinsrollen, wat hand in hand gaat met de term parentificatie.
  • Daarnaast wordt er stilgestaan bij de emoties die kunnen voorkomen bij deze kinderen, en het belang van niet met vragen te blijven zitten.
  • Eveneens  wordt duidelijk gemaakt dat men niet de enige is en dat het zoeken van steunbronnen helpend kan werken.

Al bij al helpt het stripverhaal de hulpverlener om een moeilijk thema zoals een psychose bespreekbaar te maken bij kinderen.

Het taboe rond psychische aandoeningen is zeker en vast nog niet weggewerkt. Er zullen ongetwijfeld nog heel veel kinderen in de schaduw blijven staan. Ik hoop alvast dat ik met het werk dat ik heb verricht, mijn steentje heb kunnen bijdragen, dat ik de noodzaak van hulpverlening voor KOPP heb kunnen aantonen en dat er op deze manier steeds minder KOPP onzichtbaar blijven.

Chanah Iserman

Bibliografie

feiten & cijfers. (2013). Opgeroepen op september 20, 2016, van geestelijkgezond vlaanderen: http://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/feiten-cijfers

Wat is een psychose? (2016). Opgeroepen op september 20, 2016, van ypsilon: https://www.ypsilon.org/psychose

Aan de slag! (2017). Opgeroepen op Februari 10, 2017, van Huishouden-vzw: https://www.huishouden-vzw.be/aan-de-slag

Hulp zoeken. (2017). Opgeroepen op Maart 20, 2017, van geestelijkgezondvlaanderen: http://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/

Oorzaken van psychose en hoe ermee om te gaan. (2017). Opgeroepen op februari 12, 2017, van Similes: http://nl.similes.be/page?orl=1&ssn=&lng=1&pge=36&searchlist=all&pge_ol… &zoek=psychose&are=124

Adriaenssens, P. (2009). Gids voor succesvol opvoeden. Tielt: Lannoo nv.
Amaresha, A. C., & Venkatasubramanian, G. (2012). Expressed Emotion in

Schizophrenia: An Overview. Indian Journal of Psychological Medicine, 12-21. Carpenito, L., bewerkt door Brinksma , A., van der Cingel , M., Hellema , F., Jansen, G., Kleve , R., et al. (2012). Excellent verplegen: zakboek verpleegkundige

diagnosen. Groningen: Wolters-Noordhoff.
Christiansen, H., Schrott, B., Anding, J., & Röhrle , B. (2015). Children of mentally ill

parents- a pilot study of a group intervention program. frontiers Psychology, 8.
De Ambrassade. (2012). psychische problemen bij ouders. Opgeroepen op november 11, 2016, van

http://media.wix.com/ugd/06065a_1d6e6f2017164d0881b4706a38bb0526.pdf
De Rycke, R., & Sabbe, B. (2014). Psychiatrie. Tielt: Lannoo.
Faber, M. (2015). succesvoorbeelden . Opgeroepen op maart 03, 2017, van koppkvo:

https://www.koppkvo.nl/succesvoorbeelden
Foster, K., O'Brien, L., & Korhonen, T. (2012). Developing resilient children and families

when parents have mental illness: A family-focused approach. International

Journal of Mental Health Nursing, 3-11.
Franken, I., Muris, P., & Denys, D. (2015). Psychopathologie oorzaken, diagnostiek en

behandeling. Utrecht: De Tijdstroom.
Gameren, S. v. (2006). Leven met een psychisch zieke ouder. Houten: Bon Stafleu van

Loghum.
Gladstone, B. M., Boydell, K. M., Seeman, M. V., & McKeever, P. D. (2011). Children's

experiences of parental mental illness: a literature review. Early intervention in

Psychiatry , 271-289.
Gladstone, M. B., Mckeever, P., Seeman, M., & Katherine, M. B. (2014). Analysis of a

Support Group for Children of Parents With Mental Illness: Managing Stressful

Situations. Qualitative Health Research, 1171-1182.
Grootens-Wiegers, P., de Vries, M. C., van Beusekom, M. M., van Dijck, L., & van den

Broek, J. M. (2014). Comic strips help children understand medical research

targeting the informed consent procedure to children's needs. Elsevier, 518-524. Houlihan, D., Sharek, D., & Higgins, A. (2012). Supporting children whose parent has a mental health problem: an assessment of the education, knowledge, confidence and practices of registered psychiatric nurses in Ireland. Journal of Psychiatric and

Mental Health Nursing, 287-295.
koppvlaanderen. (sd). Opgeroepen op september 20, 2016, van koppvlaanderen:

http://www.koppvlaanderen.be/
Magiels, G., Thys, E., De Hert, M., & Germeys, I. (2016). Al te gek. Tielt: Lannoo nv. Prins, P., & Braet, C. (2014). Handboek klinische ontwikkelingspsychologie. Houten: Bohn

Stafleu van Loghum.
Reupert, A. E., Mayberry, D. J., & Kowalenko, N. M. (2012). Children whose parents have

a mental illness: prevalence, need and treatment. Clinical focus, 7-9.
Schouten, B., Hindrikx, C., & Geebels, M. (2010). Onderzoek naar de impact van

preventie bij KOPP.

29

Tabak, I., Zabtocka-Zytka, L., Ryan , P., Poma, S. Z., Joronen, K., Vigano, G., et al. (2016). Needs, expactations and consequences for children growing up in a family where the parent has a mental illness. International Journal of Mental Health Nursing, 319-329.

Trimbos-instituut. (2012). kinderen van ouders met psychische en verslavingsproblemen (KOPP/KVO). Opgeroepen op november 11, 2016, van Trimbos: https://www.trimbos.nl/themas/kopp-kvo/feiten-en-cijfers-over-kopp-kvo

van der Gaag, M., Staring, T., & Valmaggia, L. (2012). Handboek psychose. Amsterdam: Boom.

van Santvoort, F., Hosman, C. M., van Doesum, K. T., & Janssens, J. M. (2014). Effectiveness of preventive support groups for children of mentally ill or addicted parents: a randomized controlled trial. Eur Child Adolesc Psychiatry, 473-484.

Vlaamse overheid. (sd). Opgeroepen op november 11, 2016, van koppvlaanderen: http://www.koppvlaanderen.be/

Wenselaar, L. (2015). Integrale hulpverlening aan ouders met psychiatrische en/of verslavingproblemen en hun kinderen. Houten: Bohn Stafleu van Loghu 

Universiteit of Hogeschool
Bachelor Verpleegkunde: Major psychiatrische verpleegkunde
Publicatiejaar
2017
Promotor(en)
Thomas More Lier
Kernwoorden
Share this on: