OCD of geen OCD? Een onderzoek naar normale routines/rituelen en obsessief-compulsieve symptomen op jonge leeftijd
OCD of geen OCD? Een onderzoek naar normale routines/rituelen en obsessief-compulsieve symptomen op jonge leeftijd
Het slaapritueel van je kind: normaal gedrag of eerder obsessief?
Het leven van jonge kinderen bestaat uit heel wat routines en rituelen. Ouders weten dit maar al te goed. Sommige kinderen willen steeds een bepaald verhaaltje horen voor het slapengaan, om daarna met tien knuffeldieren bij zich in slaap te vallen. Andere maken van de maaltijden en het wassen een uitgebreid ritueel waar niet van mag afgeweken worden. Het komt dan ook regelmatig voor dat het onderbreken van een ritueel leidt tot woede- of huilbuien. Ook tieners en jongvolwassenen houden nog vast aan routines en rituelen. Zo besteden sommige jongeren veel tijd aan schoonheidsrituelen.Wat als het uit de hand loopt?Routines en rituelen zijn een normaal onderdeel van de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Ze geven hen een gevoel van voorspelbaarheid, stabiliteit en veiligheid. Maar in sommige gevallen gaan ze gepaard met gedachten die angst of last uitlokken en kan een kind of jongere helemaal ontregeld zijn als een ritueel onderbroken wordt. Daarnaast zijn er kinderen en jongeren die vreemde rituelen ontwikkelen, zoals het veelvuldig aanraken en ordenen van bepaalde objecten. Ouders vragen zich in deze gevallen vaak af of het nog wel om normaal gedrag gaat en hebben het gevoel dat er iets anders gaande is. Soms is hun bezorgdheid terecht: als rituelen leed en angst veroorzaken en de ontwikkeling van een kind of jongere in de weg staan, spreken we over OCS of obsessief-compulsieve stoornis.Maar wat zijn nu precies de grote verschillen tussen normale rituelen en OCS? En is er een verband tussen beide? Omdat er nog niet veel onderzoek gebeurd is naar dit thema, zitten we met veel vragen. Huidig artikel neemt een aantal van deze vragen onder de loep.OCS bij kinderen en jongeren: een moeilijke kwestieOCS is een stoornis die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies). Lange tijd werd gedacht dat deze stoornis enkel bij volwassenen voorkwam, maar ondertussen is het duidelijk dat ook kinderen en jongeren te maken krijgen met deze aandoening. Sommige studies vermelden dat OCS voorkomt bij 1 tot 3% van de kinderen en jongeren. Een diagnose stellen is echter niet eenvoudig. Obsessies en compulsies nemen namelijk veel verschillende vormen aan. Bovendien zijn er bij kinderen en jongeren sterke gelijkenissen tussen de symptomen van OCS en normale routines en rituelen. Dit maakt de diagnose bij deze leeftijdsgroepen nog moeilijker. Verder zijn er een aantal onderzoekers die stellen dat kinderen en jongeren die meer rituelen hebben in hun dagelijks leven ook meer obsessies en compulsies vertonen dan kinderen en jongeren die minder rituelen hebben. Er zou volgens hen dus een verband zijn tussen de twee.Hoewel het niet gemakkelijk is om zicht te krijgen op het verschil en het verband tussen normale rituelen en OCS, is dit toch erg belangrijk. Als we deze zaken begrijpen, kan er namelijk op tijd een diagnose gesteld worden en indien nodig ingegrepen worden. Kinderen en jongeren die al op jonge leeftijd aan OCS lijden en geen therapie krijgen, hebben immers een grote kans om deze stoornis hun leven lang mee te dragen.Toch is er nog maar weinig onderzoek gebeurd naar dit onderwerp. Om die reden bestudeerde de masterproef met als titel ‘OCD of geen OCD? Een onderzoek naar normale routines/rituelen en obsessief-compulsieve symptomen op jonge leeftijd’ zowel normale routines en rituelen als OCS bij een groep van kinderen en jongeren. Meer specifiek werd het verband tussen beide bestudeerd. Ook werd er aan de hand van eerder onderzoek uitgezocht wat de belangrijkste verschillen zijn.Cruciale verschillenHet is essentieel om bij kinderen en jongeren een onderscheid te kunnen maken tussen normale routines en rituelen enerzijds, en obsessies en compulsies als symptomen van OCS anderzijds. Uit vroeger onderzoek blijkt dat er een aantal belangrijke verschillen zijn tussen de twee. Zo komen obsessies en compulsies frequenter voor, nemen ze meer tijd in beslag dan normale rituelen, zijn ze intenser, veroorzaken ze meer stress en ongemak, en geven ze kinderen of jongeren het gevoel dat ze hun gedrag niet onder controle hebben. Bovendien gaat OCS vaak gepaard met angst en een negatieve stemming, en zorgt de stoornis ervoor dat normale, dagelijkse activiteiten gehinderd of onderbroken worden. Dit is niet het geval bij normale routines en rituelen.Weinig duidelijkheidHet verband tussen normale rituelen en OCS werd bestudeerd aan de hand van vragenlijsten die ingevuld werden door 135 kinderen en jongeren. De resultaten van het onderzoek lijken aan te tonen dat er geen algemeen verband is tussen normale rituelen en OCS, maar dat leeftijd hierbij wel een rol speelt: bij jongeren zou er geen verband zijn, bij kinderen dan weer wel. Omdat deze studie één van de eerste is die het verband tussen normale rituelen en OCS bestudeert, kunnen we voorlopig geen duidelijke conclusies trekken en is verder onderzoek nodig om dit beter te begrijpen.Aangezien lange tijd werd gedacht dat OCS enkel bij volwassenen voorkwam, zijn het aantal studies dat uitgevoerd werd bij kinderen en jongeren naar deze stoornis heel beperkt. We zitten dan ook nog met veel vragen die tot nu toe onbeantwoord blijven. Obsessies en compulsies verschillen duidelijk van normale rituelen en routines uit de kindertijd en puberteit, maar een diagnose stellen bij kinderen en jongeren blijft moeilijk. Ook het verband tussen de twee is voorlopig niet eenduidig.Ouders die met vragen of zorgen zitten, doen er dan ook goed aan om hun kind van dichtbij op te volgen: gaat het om vreemde of extreme rituelen die angst en last veroorzaken en je kind verhinderen van de dagelijkse activiteiten, dan is hulp inschakelen zeker niet overbodig.Met tien knuffeldieren bij zich in slaap vallen is op zich volledig normaal gedrag voor een jong kind. Maar als het een uur duurt om de knuffeldieren te ordenen en het kind angstig wordt als ze niet perfect gerangschikt staan, dan zou er wel eens iets anders aan de hand kunnen zijn.
1) Abramowitz, J. S., Olatunji, B. O., Timpano, K. R., Riemann, B. C., Adams, T., Storch, E. A., ... Hale, L. R. (2010). Assessment of obsessive-compulsive symptom dimensions: Development and evaluation of the dimensional obsessive-compulsive scale. Psychological Assessment, 22(1), 180-198. doi:10.1037/a0018260 2) Achenbach, T. M. (1991). Manual for the child behavior checklist/4-18 and 1991 profile. Burlington, VT: University of Vermont, Department of Psychiatry.3) Achenbach, T. M., McConaughy, S. H., & Howell, C. T. (1987). Child/adolescent behavioral and emotional problems: Implications of cross-informant correlations for situational specificity. Psychological Bulletin, 101(2), 213-232. doi:10.1037/0033-2909.101.2.2134) Aelterman, N., De Clercq, B., De Bolle, M., & De Fruyt, F. (2011). General and maladaptive personality dimensions in pediatric obsessive-compulsive symptoms. Child Psychiatry and Human Development, 42(1), 24-41. doi:10.1007/s10578-010-0199-95) American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: Author. 6) American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., text rev.). Washington, DC: Author.7) American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. 8) Bartz, J. A., & Hollander, E. (2006). Is obsessive-compulsive disorder an anxiety disorder? Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 30(3), 338-352. doi:10.1016/j.pnpbp.2005.11.003 9) Bloch, M. H., Landeros-Weisenberger, A., Rosario, M. C., Pittenger, C., & Leckman, J. F. (2008). Meta-analysis of the symptom structure of obsessive-compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 165(12), 1532-1542. doi:10.1176/appi.ajp.2008.0802032010) Boyer, P., & Liénard, P. (2006). Why ritualized behavior? Precaution systems and action parsing in developmental, pathological and cultural rituals. Behavioral and Brain Sciences, 29(6), 595-650. doi:10.1017/S0140525X06009332 11) Boyer, P., & Liénard, P. (2008). Ritual behavior in obsessive and normal individuals: Moderating anxiety and reorganizing the flow of action. Current Directions in Psychological Science, 17(4), 291-294. doi:10.1111/j.1467-8721.2008.00592.x12) Bolton, D., Rijsdijk, F., Eley, T. C., O’Connor, T. G., Briskman, J., & Perrin, S. (2009). Normative childhood repetitive routines and obsessive compulsive symptomatology in 6-year-old twins. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 50(9), 1139-1146. doi:10.1111/j.1469-7610.2009.02094.x 13) Cameron, C. L., & Region, C. H. (2007). Obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 14(7), 696-704. doi:10.1111/j.1365-2850.2007.01162.x 14) Cohen, J. (1977). Statistical power analysis for the behavioral sciences (Rev. ed.). New York: Academic Press. 15) Davis, E., Nicolas, C., Waters, E., Cook, K., Gibbs, L., Gosch, A., & Ravens-Sieberer, U. (2007). Parent-proxy and child self-reported health-related quality of life: Using qualitative methods to explain the discordance. Quality of Life Research, 16(5), 863-871. doi:10.1007/s11136-007-9187-3 16) De Caluwé, E., & De Clercq, B. (2014). Development and validation of the youth obsessive-compulsive symptoms scale (YOCSS). Child Psychiatry and Human Development, 45(6), 647-656. doi:10.1007/s10578-013-0433-3 17) De Caluwé, E., & De Clercq, B. (2015). Obsessive-compulsive symptoms in children and adolescents: Symptomatology, impairment and quality of life. European Child and Adolescent Psychiatry. Advance online publication. doi:10.1007/s00787-015-0691-718) De Caluwé, E., De Clercq, B., De Bolle, M., & De Wolf, T. (2014). A general and maladaptive personality perspective on youth obsessive-compulsive symptoms. Journal of Personality Assessment, 96(5), 495-502. doi:10.1080/00223891.2013.85631519) Evans, D. W. (2000). Rituals, compulsions, and other syncretic tools: Insights from Werner’s comparative psychology. Journal of Adult Development, 7(1), 49-61. doi:10.1023/A:100955510244720) Evans, D. W., & Gray, F. L. (2000). Compulsive-like behavior in individuals with Down Syndrome: Its relation to mental age level, adaptive and maladaptive behavior. Child Development, 71(2), 288-300. doi:10.1111/1467-8624.0014421) Evans, D. W., Gray, F. L., & Leckman, J. F. (1999). The rituals, fears and phobias of young children: Insights from development, psychopathology and neurobiology. Child Psychiatry and Human Development, 29(4), 261-276. doi:10.1023/A:1021392931450 22) Evans, D. W., Leckman, J. F., Carter, A., Reznick, J. S., Henshaw, D., King, R. A., & Pauls, D. (1997). Ritual, habit, and perfectionism: The Prevalence and development of compulsive-like behavior in normal young children. Child Development, 68(1), 58-68. doi:10.2307/1131925 23) Evans, D. W., Lewis, M. D., Iobst, E. (2004). The role of the orbitofrontal cortex in normally developing compulsive-like behaviors and obsessive-compulsive disorder. Brain and Cognition, 55(1), 220-234. doi:10.1016/S0278-2626(03)00274-424) Evans, D. W., & Maliken, A. (2011). Cortical activity and children’s rituals, habits and other repetitive behavior: A visual P300 study. Behavioural Brain Research, 224(1), 174-179. doi:10.1016/j.bbr.2011.05.025 25) Evans, D. W., Milanak, M. E., Medeiros, B., & Ross, J. L. (2002). Magical beliefs and rituals in young children. Child Psychiatry and Human Development, 33(1), 43-58. doi:10.1023/A:1016516205827 26) Farrell, L., Barrett, P., & Piacentini, J. (2006). Obsessive-compulsive disorder across the developmental trajectory: Clinical correlates in children, adolescents and adults. Behaviour Change, 23(2), 103-120. doi:10.1375/bech.23.2.103 27) Fiese, B. H. (2007). Routines and rituals: Opportunities for participation in family health. OTJR: Occupation, Participation, and Health, 27, 41S-49S. Retrieved from http://www.healio.com/journals/otjr 28) Fiese, B. H., Tomcho, T. J., Douglas, M., Josephs, K., Poltrock, S., & Baker, T. (2002). A review of 50 years of research on naturally occurring family routines and rituals: Cause for celebration? Journal of Family Psychology, 16(4), 381-390. doi:10.1037//0893-3200.16.4.38129) Foa, E. B., Coles, M., Huppert, J. D., Pasupuleti, R. V., Franklin, M. E., & March, J. (2010). Development and validation of a child version of the obsessive compulsive inventory. Behavior Therapy, 41(1), 121-132. doi:10.1016/j.beth.2009.02.00130) Geller, D. A. (2006). Obsessive-compulsive and spectrum disorders in children and adolescents. Psychiatric Clinics of North America, 29(2), 353-370. doi:10.1016/j.psc.2006.02.01231) Geller, D. A., Doyle, R., Shaw, D., Mullin, B., Coffey, B., Petty, C., ... Biederman, J. (2006). A quick and reliable screening measure for OCD in youth: Reliability and validity of the obsessive compulsive scale of the child behavior checklist. Comprehensive Psychiatry, 47(3), 234-240. doi:10.1016/j.comppsych.2005.08.005 32) Hollander, E., Friedberg, J. P., Wasserman, S., Yeh, C., & Iyengar, R. (2005). The case for the OCD spectrum. In J. S. Abramowitz & A. C. Houts (Eds.), Concepts and controversies in obsessive-compulsive disorder (pp. 95-118). Boston, MA, US: Springer. Retrieved from http://link.springer.com/ 33) Hollander, E., Kim, S., Braun, A., Simeon, D., & Zohar, J. (2009). Cross-cutting issues and future directions for the OCD spectrum. Psychiatry Research, 170(1), 3-6. doi:10.1016/j.psychres.2008.07.01534) Hudziak, J. J., Achenbach, T. M., Althoff, R. R., & Pine, D. S. (2007). A dimensional approach to developmental psychopathology. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 16(1), 16-23. doi:10.1002/mpr.217 35) Hudziak, J. J., Althoff, R. R., Stanger, C., van Beijsterveldt, C. E. M., Nelson, E. C., Hanna, G. L., … Todd, R. D. (2006). The obsessive compulsive scale of the child behavior checklist predicts obsessive-compulsive disorder: A receiver operating characteristic curve analysis. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(2), 160-166. doi:10.1111/j.1469-7610.2005.01465.x 36) Kiser, L. J., Bennett, L., Heston, J., & Paavola, M. (2005). Family ritual and routine: Comparison of clinical and non-clinical families. Journal of Child and Family Studies, 14(3), 357-372. doi:10.1007/s10826-005-6848-0 37) Laing, S. V., Fernyhough, C., Turner, M., & Freeston, M. H. (2009). Fear, worry, and ritualistic behaviour in childhood: Developmental trends and interrelations. Infant and Child Development, 18(4), 351-366. doi:10.1002/icd.627 38) Leckman, J. F., Bloch, M. H., & King, R. A. (2009). Symptom dimensions and subtypes of obsessive-compulsive disorder: A developmental perspective. Dialogues in Clinical Neuroscience, 11(1), 21-33. Retrieved from http://www.dialogues-cns.org/ 39) Leckman, J. F., Denys, D., Simpson, H. B., Mataix-Cols, D., Hollander, E., Saxena, S., ... Stein, D. J. (2010). Obsessive-compulsive disorder: A review of the diagnostic criteria and possible subtypes and dimensional specifiers for DSM-V. Depression and Anxiety, 27(6), 507-527. doi:10.1002/da.20669 40) Leckman, J. F., Goodman, W. K., North, W. G., Chappell, P. B., Price, L. H., Pauls, D. L., ... Cohen, D. J. (1994). The role of central oxytocin in obsessive compulsive disorder and related normal behavior. Psychoneuroendocrinology, 19(8), 723-749. doi:10.1016/0306-4530(94)90021-3 41) Leckman, J. F., Grice, D. E., Boardman, J., Zhang, H., Vitale, A., Bondi, C., ... Pauls, D. L. (1997). Symptoms of obsessive-compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 154(7), 911-917. doi:10.1176/ajp.154.7.911 42) Leonard, H. L., Goldberger, E. L., Rapoport, J. L., Cheslow, D. L., & Swedo, S. E. (1990). Childhood rituals: Normal development or obsessive-compulsive symptoms? Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 29(1), 17-23 doi:10.1097/00004583-199001000-00004 43) Maltby, N., & Tolin, D. F. (2003). Overview of treatments for obsessive-compulsive disorder and spectrum conditions: conceptualization, theory, and practice. Brief Treatment and Crisis Intervention, 3(2), 127-144. Retrieved from http://www.clockss.org/clockss/Brief_Treatment#CLOCKSS_Triggers_Brief_T…) March, J. S., & Leonard, H. L. (1996). Obsessive-compulsive disorder in children and adolescents: A review of the past 10 years. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 35(10), 1265-1273. doi:10.1097/00004583-199610000-00012 45) Markarian, Y., Larson, M. J., Aldea, M. A., Baldwin, S. A., Good, D., Berkeljon, A., ... McKay, D. (2010). Multiple pathways to functional impairment in obsessive compulsive disorder. Clinical Psychology Review, 30(1), 78-88. doi:10.1016/j.cpr.2009.09.00546) Mataix-Cols, D., do Rosario-Campos, M). C., & Leckman, J. F. (2005). A multidimensional model of obsessive-compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 162(2), 228-238. doi:10.1176/appi.ajp.162.2.228 47) Mataix-Cols, D., Pertusa, A., & Leckman, J. F. (2007). Issues for DSM-V: How should obsessive-compulsive and related disorders be classified? American Journal of Psychiatry, 164(9), 1313-1314. doi:10.1176/appi.ajp.2007.07040568 48) McKay, D., Abramowitz, J. S., Calamari, J. E., Kyrios, M., Radomsky, A., Sookman, D., ... Wilhelm, S. (2004). A critical evaluation of obsessive–compulsive disorder subtypes: Symptoms versus mechanisms. Clinical Psychology Review, 24(3), 283-313. doi:10.1016/j.cpr.2004.04.003 49) McKay, D., Piacentini, J., Greisberg, S., Graae, F., Jaffer, M., & Miller, J. (2006). The structure of childhood obsessions and compulsions: Dimensions in an outpatient sample. Behaviour Research and Therapy, 44(1), 137-146. doi:10.1016/j.brat.2005.02.00150) Merlo, L. J., & Storch, E. A. (2006). Obsessive-compulsive disorder: Tools for recognizing its many expressions. Journal of Family Practice, 55(3), 217-222. Retrieved from http://www.jfponline.com/ 51) Micali, N., Heyman, I., Perez, M., Hilton, K., Nakatani, E., Turner, C., & Mataix-Cols, D. (2010). Long-term outcomes of obsessive-compulsive disorder: Follow-up of 142 children and adolescents. The British Journal of Psychiatry, 197(2), 128-134. doi:10.1192/bjp.bp.109.075317 52) Miguel, E. C., Leckman, J. F., Rauch, S., do Rosario-Campos, M. C., Hounie, A. G., Mercadante, M. T., ... Pauls, D. L. (2005). Obsessive-compulsive disorder phenotypes: Implications for genetic studies. Molecular Psychiatry, 10(3), 258-275. doi:10.1038/sj.mp.4001617 53) Morris, M. (Producer), & Callner, J. (Director). (1993). The touching tree [DVD]. United States: Awareness Films. 54) Muris, P., Merckelbach, H., & Clavan, M. (1997). Abnormal and normal compulsions. Behaviour Research and Therapy, 35(3), 249-252. doi:10.1016/S0005-7967(96)00114-355) Nelson, E. C., Hanna, G. L., Hudziak, J. J., Botteron, K. N., Heath, A. C., & Todd, R. D. (2001). Obsessive-compulsive scale of the child behavior checklist: Specificity, sensitivity, and predictive power. Pediatrics, 108(1), e14. doi:10.1542/peds.108.1.e1456) Nikolajsen, K. H., Nissen, J. B., & Thomsen, P. H (2011). Obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Symptom dimensions in a naturalistic setting. Nordic Journal of Psychiatry, 65(4), 244-250. doi:10.3109/08039488.2010.53338657) Phillips, K. A., Stein, D. J., Rauch, S., Hollander, E., Fallon, B. A., Barsky, A., ... Leckman, J. (2010). Should an obsessive-compulsive spectrum grouping of disorders be included in DSM-V? Depression and Anxiety, 27(6), 528-555. doi:10.1002/da.20705 58) Pietrefesa, A. S., & Evans, D. W. (2007). Affective and neuropsychological correlates of children’s rituals and compulsive-like behaviors: Continuities and discontinuities with obsessive-compulsive disorder. Brain and Cognition, 65(1), 36-46. doi:10.1016/j.bandc.2006.02.007 59) Poland, J., Von Eckardt, B., & Spaulding, W. (1994). Problems with the DSM approach to classifying psychopathology. In G. Graham & G. L. Stephens (Eds.), Philosophical psychopathology (pp. 235-260). Cambridge, MA, US: The MIT Press. Retrieved from http://www.academia.edu/60) Rosario-Campos, M. C., Miguel, E. C., Quatrano, S., Chacon, P., Ferrao, Y., Findley, D., ... Leckman, J. F. (2006). The dimensional Yale-Brown obsessive-compulsive scale (DY-BOCS): An instrument for assessing obsessive-compulsive symptom dimensions. Molecular Psychiatry, 11(5), 495-504. doi:10.1038/sj.mp.4001798 61) Rassin, E., Merckelbach, H., Muris, P., & Stapert, S. (1999). Suppression and ritualistic behaviour in normal participants. British Journal of Clinical Psychology, 38(2), 195-201. doi:10.1348/014466599162746 62) Santesso, D. L., Segalowitz, S. J., & Schmidt, L. A. (2006). Error-related electrocortical responses are enhanced in children with obsessive-compulsive behaviors. Developmental Neuropsychology, 29(3), 431-445. doi:10.1207/s15326942dn2903_363) Spagnola, M., & Fiese, B. H. (2007). Family routines and rituals: A context for development in the lives of young children. Infants & Young Children, 20(4), 284-299. doi:10.1097/01.IYC.0000290352.32170.5a64) Stewart, S. E., Geller, D. A., Jenike, M., Pauls, D., Shaw, D., Mullin, B., & Faraone, S. V. (2004). Long-term outcome of pediatric obsessive-compulsive disorder: A meta-analysis and qualitative review of the literature. Acta Psychiatrica Scandinavica, 110(1), 4-13. doi:10.1111/j.1600-0447.2004.00302.x 65) Stewart, S. E., Rosario, M. C., Baer, L., Carter, A. S., Brown, T. A., Scharf, J. M., ... Pauls, D. L. (2008). Four-factor structure of obsessive-compulsive disorder symptoms in children, adolescents, and adults. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 47(7), 763-772. doi:10.1097/CHI.0b013e318172ef1e 66) Stewart, S. E., Rosario, M. C., Brown, T. A., Carter, A. S., Leckman, J. F., Sukhodolsky, D., ... Pauls, D. L. (2007). Principal components analysis of obsessive-compulsive disorder symptoms in children and adolescents. Biological Psychiatry, 61(3), 285-291. doi:10.1016/j.biopsych.2006.08.04067) Storch, E. A., Khanna, M., Merlo, L. J., Loew, B. A., Franklin, M., Reid, J. M., … Murphy, T. K. (2009). Children’s Florida obsessive compulsive inventory: Psychometric properties and feasibility of a self-report measure of obsessive-compulsive symptoms in youth. Child Psychiatry and Human Development, 40(3), 467-483. doi:10.1007/s10578-009-0138-9 68) Storch, E. A., Murphy, T. K., Bagner, D. M., Johns, N. B., Baumeister, A. L., Goodman, W. K., & Geffken, G. R. (2006). Reliability and validity of the child behavior checklist obsessive-compulsive scale. Anxiety Disorders, 20(4), 473-485. doi:10.1016/j.janxdis.2005.06.002 69) Sytsma, S. E., Kelley, M. L., & Wymer, J. H. (2001). Development and initial validation of the child routines inventory. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23(4), 241-251. doi:10.1023/A:1012727419873 70) Thomsen, P. H. (2013). Obsessive-compulsive disorders. European Child and Adolescent Psychiatry, 22(1), 23-28. doi:10.1007/s00787-012-0357-7 71) Tynes, L. L., White, K., & Steketee, G. S. (1990). Toward a new nosology of obsessive compulsive disorder. Comprehensive Psychiatry, 31(5), 465-480. doi:10.1016/0010-440X(90)90033-O72) van Balkom, A. J. L. M., Gabriëls, L., & van den Heuvel, O. A. (2014). Angst, obsessieve-compulsieve stoornis en trauma in de DSM-5. Tijdschrift voor Psychiatrie, 56(3), 177-181. Retrieved from http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/ 73) Walitza, S., Melfsen, S., Jans, T., Zellmann, H., Wewetzer, C., & Warnke, A. (2011). Obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Deutsches Ärzteblatt International, 108(11), 173-180. doi:10.3238/arztebl.2011.0173 74) Weitkamp, K., Daniels, J., Rosenthal, S., Romer, G., & Wiegand-Grefe, S. (2013). Health-related quality of life: Cross-informant agreement of father, mother, and self-report for children and adolescents in outpatient psychotherapy treatment. Child And Adolescent Mental Health, 18(2), 88-94. doi:10.1111/j.1475-3588.2012.00656.x 75) Widiger, T. A., & Samuel, D. B. (2005). Diagnostic categories or dimensions? A question for the diagnostic and statistical manual of mental disorders - fifth edition. Journal of Abnormal Psychology, 114(4), 494-504. doi:10.1037/0021-843X.114.4.494 76) Wildenger, L. K., McIntyre, L. L., Fiese, B. H., & Eckert, T. L. (2008). Children’s daily routines during kindergarten transition. Early Childhood Education Journal, 36(1), 69-74. doi:10.1007/s10643-008-0255-2 77) World Health Organisation. (1992). International statistical classification of diseases and related health problems (10th ed.). Geneva: Author. 78) Zohar, A. H., & Bruno, R. (1997). Normative and pathological obsessive-compulsive behavior and ideation in childhood: A question of timing. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 38(8), 993-999. doi:10.1111/j.1469-7610.1997.tb01616.x 79) Zohar, A. H., & Felz, L. (2001). Ritualistic behavior in young children. Journal of Abnormal Child Psychology, 29(2); 121-128. doi:10.1023/A:1005231912747