Authentiek leiderschap, authenticiteit en burnout bij ziekenhuisverpleegkundigen: een kwantitatief onderzoek

Shannen De Vos
Persbericht

Authentiek leiderschap, authenticiteit en burnout bij ziekenhuisverpleegkundigen: een kwantitatief onderzoek

Authentiek leiderschap: De sleutel tot minder burnout?

Heeft u al eens gehoord over een probleem met de naam burnout? U weet wel, dat moment waarop een persoon zich helemaal opgebrand voelt en het werk niet meer ziet zitten. Waarschijnlijk al meer dan eens en waarschijnlijk zal ook deze keer niet de laatste zijn. De hype over burnout is immers nog lang niet uitgestorven. Niet verwonderlijk natuurlijk, aangezien zo velen er mee te maken krijgen. Ook verpleegkundigen zijn daar geen uitzondering op. Zo lopen maar liefst één op vier Belgische verpleegkundigen risico op burnout.

Natuurlijk lijkt één op vier nog niet zo slecht. Dat zijn uiteindelijk wel drie op vier die er geen last van hebben. Maar beeld u eens in: 25% van alle verpleegkundigen die mogelijk kunnen uitvallen door langdurige afwezigheid. Dat zijn heel wat verpleegkundigen minder die u en uw naasten kunnen verzorgen. Bovendien blijkt uit onderzoek dat een lager aantal verpleegkundigen in verband staat met een slechtere patiëntveiligheid, minder zorgkwaliteit en zelfs een hoger sterftecijfer. Voldoet om te zeggen dat burnout, en de bijhorende afwezigheid op het werk, dus niet meteen ‘the way to go’ is voor de zorgsector en alle betrokkenen.

Maar wat kan hier dan aan gedaan worden? Burnout is een complex syndroom met meerdere dimensies, oorzaken en beïnvloedende factoren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er voor een complex probleem geen simpele oplossing bestaat. Vooral wanneer het probleem zelf nog steeds niet volledig uitgeklaard en doorgrond is. En dat is nu net waar wetenschappelijk onderzoek een cruciale rol kan spelen door niet alleen de gevolgen, maar ook mogelijke oorzakelijke en beïnvloedende factoren te bestuderen. De thesis ‘Authentiek leiderschap, authenticiteit en burnout bij ziekenhuisverpleegkundigen: een kwantitatief onderzoek’ poogde dat te doen door de invloed van omgevings- en persoonlijke factoren, respectievelijk authentiek leiderschap en authenticiteit van de persoon, op burnout te onderzoeken.
 

Authentiek leiderschap? Nog nooit van gehoord.

De naam zegt het eigenlijk zelf al. Authentiek leiderschap is een specifieke vorm van leiding geven. Deze wordt gekenmerkt door een gebalanceerde verwerking, relationele transparantie, geïnternaliseerd moreel perspectief en verhoogd zelfbewustzijn. Anders gezegd, een authentieke leider is zich bewust van zijn eigen capaciteiten, probeert objectieve beslissingen te nemen, maar laat zich ook leiden door eigen waarden en is daar bovenal open en transparant over naar zijn werknemers toe.

In eerdere studies werd deze leiderschapsstijl al in verband gebracht met minder burnout. Daarom lijkt authentiek leiderschap een mogelijke piste om burnout te proberen voorkomen. De vraag stelt zich dan echter waarom en hoe authentiek leiderschap zo’n invloed zou kunnen hebben op burnout. Het doel van de thesis was dan ook om één mogelijk verklarend mechanisme, namelijk authenticiteit, na te gaan.

Is authenticiteit dan niet hetzelfde?

Authenticiteit is het aanwenden van de ‘echte ik’ in dagelijkse bezigheden. Het houdt in dat een persoon trouw blijft aan de eigen waarden en normen en dat hij of zij hier ook naar handelt. Het gaat hierbij om de persoon zelf en niet om de leider.

Wanneer iemand trouw kan blijven aan zichzelf, doordat men overeenkomst ervaart met de werkomgeving, zorgt dit ervoor dat de persoon zich niet anders moet voordoen. De energie die hiervoor nodig zou zijn, wordt dan gespaard, wat buffert tegen het optreden van burnout. Dit is een mogelijke verklaring waarom studies een verband vinden tussen authenticiteit en minder burnout.
 

Hoe staat dit allemaal met elkaar in verband?

Authentiek leiderschap zou vermoedelijk aanleiding kunnen geven tot authenticiteit bij de verpleegkundigen doordat de waarden van de leider o.a. door observatie en spiegeling worden overgenomen door de verpleegkundigen. Op zijn beurt zou deze authenticiteit samengaan met minder burnout, zoals hierboven al werd aangehaald.

Het onderzoek

Hypotheses

Concreet werd in deze studie dan ook verwacht dat (1) er een negatieve relatie tussen authentiek leiderschap en burnout bij verpleegkundigen zou zijn en (2) dat de relatie tussen authentiek leiderschap en burnout gemedieerd werd door de mate van authenticiteit van de verpleegkundigen (zie figuur 1 in bijlage).

Methode

Deze studie gebruikte een vragenlijst, die ingevuld werd door 578 verpleegkundigen in twee Belgische ziekenhuizen. Er werden drie regressieanalyses uitgevoerd volgens de stappen van Baron en Kenny (1986). Concreet wordt er in deze analyses gekeken of de ene factor (authentiek leiderschap) de andere factor (burnout) voorspelt.

Resultaten

De resultaten gaven weer dat er een negatieve relatie was tussen authentiek leiderschap en burnout en dat deze relatie gedeeltelijk verklaard werd door authenticiteit van de persoon. Het lijkt er dus op dat wanneer er meer authentiek leiderschap waargenomen wordt bij de leidinggevenden, de verpleegkundigen minder burnout rapporteerden en dat dit effect zich deels voordoet via authenticiteit.

Beperkingen

Tijdens het onderzoek werden de data cross-sectioneel verzameld. Dit betekent dat er als het ware een momentopname gemaakt werd van de persoon en de gegevens die werden ingevuld. Het grote nadeel hiervan is dat er geen causaliteit kan worden besloten. Men kan dus niet met zekerheid stellen dat het wel degelijk authentiek leiderschap is die voor minder burnout zorgt, en bijvoorbeeld niet omgekeerd. Verder onderzoek is dan ook nodig om dit uit te klaren.

Wat betekent dit nu voor de praktijk?

Deze resultaten geven weer dat authentieke leiders door hun kenmerken wellicht een grote invloed kunnen hebben op het welzijn van verpleegkundigen door het ondersteunen van authenticiteit bij de verpleegkundigen zelf. Leiders kunnen en moeten dan ook een belangrijke rol spelen in het voorkomen van burnout. Daarvoor is het nodig dat authentiek leiderschap bij de hoofdverpleegkundigen ondersteund en aangemoedigd wordt. Veelbelovend hiervoor is dat Eigel en Kuhnert (2005) stellen dat authentiek leiderschap wel degelijk ontwikkeld en verbeterd kan worden.

Conclusie

Ondanks de beperkingen van het onderzoek, heeft de thesis een indicatie gegeven dat authentiek leiderschap aanleiding zou kunnen geven tot minder burnout via authenticiteit. Authentiek leiderschap lijkt daarom een veelbelovende piste te zijn voor het voorkomen van burnout en het verbeteren van het welzijn van verpleegkundigen. En wie weet, misschien kan binnenkort ook wel echt gesteld worden: ‘Authentiek leiderschap, de sleutel tot minder burnout’.

Bibliografie

Adriaenssens, J., De Gucht, V. & Maes, S. (2015) Determinants and prevalence of burnout in emergency nurses: A systematic review of 25 years of research. International Journal of Nursing Studies, 52(2), 649-661.

Aiken, L.H., Clarke, S.P. & Sloane, D.M. (2002) Hospital staffing, organization, and quality of care: cross-national findings. International Journal for Quality in Health Care, 14(1), 5-13.

Aiken, L.H., Sermeus, W., Van den Heede, K., Sloane, D.M., Busse, R., McKee, M., Bruyneel, L., Rafferty, A.M., Griffiths, P., Moreno-Casbas, M.T., Tishelman, C., Scott, A., Brzostek, T., Kinnunen, J., Schwendimann, R., Heinen, M., Zikos, D., Strømseng Sjetne, I., Smith, H.L. & Kutney-Lee, A. (2012) Patient safety, satisfaction, and quality of hospital care: cross sectional surveys of nurses and patients in 12 countries in Europe and the United States. BMJ, 344, e1717.

Avolio, B.J. & Gardner, W.L. (2005) Authentic leadership development: Getting to the root of positive forms of leadership. The Leadership Quarterly, 16(3), 315-338.

Avolio, B.J., Gardner, W.L., Walumbwa, F.O., Luthans, F. & May, D.R. (2004) Unlocking the mask: A look at the process by which authentic leaders impact follower attitudes and behaviors. The Leadership Quarterly, 15(6), 801-823.

Avolio, B.J., Walumbwa, F.O. & Weber, T.J. (2009) Leadership: Current theories, research, and future directions. Annual Review of Psychology, 60, 421-449.

Bandura, A. (1977) Social learning theory, Prentice-Hall, Oxford.

Baron, R.M. & Kenny, D.A. (1986) The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of personality and social psychology, 51(6), 1173-1182.

Bowen, N.K. & Guo, S. (2012) Structural equation modeling. In Pocket guides to social work research methodsOxford Scholarship Online.

Cummings, G.G., MacGregor, T., Davey, M., Lee, H., Wong, C.A., Lo, E., Muise, M. & Stafford, E. (2010) Leadership styles and outcome patterns for the nursing workforce and work environment: A systematic review. International Journal of Nursing Studies, 47(3), 363-385.

Davey, M.M., Cummings, G., Newburn-Cook, C.V. & Lo, E.A. (2009) Predictors of nurse absenteeism in hospitals: a systematic review. Journal of Nursing Management, 17(3), 312-330.

Dempster, A.P., Laird, N.M. & Rubin, D.B. (1977) Maximum likelihood from incomplete data via the EM algorithm. Journal of the Royal Statistical Society. Series B (Methodological), 39(1), 1-38.

Edwards, J.R., Caplan, R.D. & Van Harrison, R. (1998) Person-environment fit theory. Conceptual foundations, empirical evidence, and directions for future research. In Theories of organizational stress(Cooper, C. L. ed. Oxford University Press, Oxford, pp. 28-67.

Eigel, K.M. & Kuhnert, K.W. (2005) Authentic development: Leadership development level and executive effectiveness. Authentic leadership theory and practice: Origins, effects and development, 3, 357-385.

FOD Volksgezondheid, v.v.d.v.e.l. (2014) STADE Verpleegkunde 2004-2009. Eindrapport PlanCAD Verpleegkunde gegevenskoppeling. Brussel.

Ghasemi, A. & Zahediasl, S. (2012) Normality test for statistical analysis: A guide for non-statisticians. International Journal of Endocrinology Metabolism, 10(2), 486-489.

Giallonardo, L.M., Wong, C.A. & Iwasiw, C.L. (2010) Authentic leadership of preceptors: predictor of new graduate nurses' work engagement and job satisfaction. Journal of Nursing Management, 18(8), 993-1003.

Goldman, B.M. & Kernis, M.H. (2002) The role of authenticity in healthy psychological functioning and subjective well-being. Annals of the American Psychotherapy Association, 5(6), 18-20.

Grandey, A., Foo, S.C., Groth, M. & Goodwin, R.E. (2012) Free to be you and me: A climate of authenticity alleviates burnout from emotional labor. Journal of Occupational Health Psychology, 17(1), 1-14.

Hauge, L.J., Einarsen, S., Knardahl, S., Lau, B., Notelaers, G. & Skogstad, A. (2011) Leadership and role stressors as departmental level predictors of workplace bullying. International Journal of Stress Management, 18(4), 305-323.

Hayes, A.F. (2009) Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millennium. Communication monographs, 76(4), 408-420.

Hoekstra, H.A., Ormel, H. & de Fruyt, F. (1996) NEO PI-R NEO FFI: Big Five Persoonlijkheidsvragenlijsten; Handleiding, Swets Zeitlinger.

Ilies, R., Morgeson, F.P. & Nahrgang, J.D. (2005) Authentic leadership and eudaemonic well-being: Understanding leader–follower outcomes. The Leadership Quarterly, 16(3), 373-394.

Jensen, S.M. & Luthans, F. (2006) Relationship between entrepreneurs' psychological capital and their authentic leadership. Journal of Managerial Issues, 18(2), 254-273.

Jourdain, G. & Chênevert, D. (2010) Job demands–resources, burnout and intention to leave the nursing profession: A questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 47(6), 709-722.

Kane, R.L., Shamliyan, T.A., Mueller, C., Duval, S. & Wilt, T.J. (2007) The association of registered nurse staffing levels and patient outcomes: Systematic review and meta-analysis. Medical care, 45(12), 1195-1204.

Kim, H.-Y. (2013) Statistical notes for clinical researchers: assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis. Restorative dentistry & endodontics, 38(1), 52-54.

Laschinger, H.K.S. & Fida, R. (2014) A time-lagged analysis of the effect of authentic leadership on workplace bullying, burnout, and occupational turnover intentions. European Journal of Work and Organizational Psychology, 23(5), 739-753.

Laschinger, H.K.S., Finegan, J. & Wilk, P. (2011) Situational and dispositional influences on nurses' workplace well-being: The role of empowering unit leadership. Nursing research, 60(2), 124-131.

Laschinger, H.K.S., Grau, A.L., Finegan, J. & Wilk, P. (2010) New graduate nurses’ experiences of bullying and burnout in hospital settings. Journal of Advanced Nursing, 66(12), 2732-2742.

Laschinger, H.K.S., Wong, C.A. & Grau, A.L. (2012) The influence of authentic leadership on newly graduated nurses’ experiences of workplace bullying, burnout and retention outcomes: A cross-sectional study. International Journal of Nursing Studies, 49(10), 1266-1276.

Laschinger, H.K.S., Wong, C.A. & Grau, A.L. (2013) Authentic leadership, empowerment and burnout: a comparison in new graduates and experienced nurses. Journal of Nursing Management, 21(3), 541-552.

Leiter, M.P. & Maslach, C. (2009) Nurse turnover: the mediating role of burnout. Journal of Nursing Management, 17(3), 331-339.

Lester, D. (1969) The subject as a source of bias in psychological research. Journal of General Psychology, 81, 237.

Maslach, C. & Leiter, M.P. (2008) Early predictors of job burnout and engagement. Journal of Applied Psychology, 93(3), 498-512.

Maslach, C., Schaufeli, W.B. & Leiter, M.P. (2001) Job Burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397-422.

McHugh, M.D., Kutney-Lee, A., Cimiotti, J.P., Sloane, D.M. & Aiken, L.H. (2011) Nurses’ widespread job dissatisfaction, burnout, and frustration with health benefits signal problems for patient care. Health Affairs, 30(2), 202-210.

Ménard, J. & Brunet, L. (2011) Authenticity and well-being in the workplace: A mediation model. Journal of Managerial Psychology, 26(4), 331-346.

Mortier, A.V. & Vlerick, P. (submitted) Factorial validity of the Authentic Leadership Inventory - Measurement invariance across rating sources - Manuscript draft. European Journal of Psychological Assessment.

Neider, L.L. & Schriesheim, C.A. (2011) The authentic leadership inventory (ALI): Development and empirical tests. The Leadership Quarterly, 22(6), 1146-1164.

Nooney, J.G., Unruh, L. & Yore, M.M. (2010) Should I stay or should I go? Career change and labor force separation among registered nurses in the U.S. Social Science & Medicine, 70(12), 1874-1881.

Petrie, A. & Sabin, C. (2013) Medical statistics at a glance, John Wiley & Sons.

Polit, D.F. & Beck, C.T. (2012) Nursing research: Generating and assessing evidence for nursing practice, Wolters Kluwer Health; Lippincott Williams & Wilkins.

Preacher, K.J. & Hayes, A.F. (2004) SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 36(4), 717-731.

Schaufeli, W. & van Dierendonck, D. (2000) UBOS Utrechtse Burnout Schaal In HandleidingSwets & Zeitlinger B.V., Lisse, Nederland.

Schaufeli, W.B. & Bakker, A.B. (2004) Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi-sample study. Journal of Organizational Behavior, 25(3), 293-315.

Spector, P.E. (2006) Method variance in organizational research - Truth or urban legend? Organizational Research Methods, 9(2), 221-232.

Statan (2014) Jaarstatistieken met betrekking tot de beoefenaars van gezondheidszorgberoepen in België - Aantal beoefenaars op 31/12/2014 en instroom 2014. In Jaarstatistieken met betrekking tot de beoefenaars van gezondheidszorgberoepen in BelgiëFederale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, Brussel.

Toppinen-Tanner, S., Ojajärvi, A., Väänänen, A., Kalimo, R. & Jäppinen, P. (2005) Burnout as a Predictor of Medically Certified Sick-Leave Absences and Their Diagnosed Causes. Behavioral Medicine, 31(1), 18-32.

van den Bosch, R. & Taris, T.W. (2014) The Authentic Worker's Well-Being and Performance: The Relationship Between Authenticity at Work, Well-Being, and Work Outcomes. The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied, 148(6), 659-681.

van den Bosch, R. & Taris, T.W. (2014) Authenticity at Work: Development and validation of an Individual Authenticity Measure at work. Journal of Happiness Studies, 15(1), 1-18.

Vlerick, P. (2001) Personality correlates of burnout: a cross-validation study. Organizational Psychology and Health Care at the Start of a New Millennium, 139-155.

Wang, H., Sui, Y., Luthans, F., Wang, D. & Wu, Y. (2014) Impact of authentic leadership on performance: Role of followers' positive psychological capital and relational processes. Journal of Organizational Behavior, 35(1), 5-21.

Wong, C.A., Laschinger, H.K.S. & Cummings, G.G. (2010) Authentic leadership and nurses' voice behaviour and perceptions of care quality. Journal of Nursing Management, 18(8), 889-900.

Yagil, D. & Medler-Liraz, H. (2014) Feel Free, Be Yourself - Authentic Leadership, Emotional Expression, and Employee Authenticity. Journal of Leadership & Organizational Studies, 21(1), 59-70.

Universiteit of Hogeschool
Master of Science in de verpleegkunde en de vroedkunde
Publicatiejaar
2015
Promotor(en)
Prof. Dr. Peter Vlerick
Kernwoorden
Share this on: