Therapietrouw aan methotrexaat bij reumatoïde artritis patiënten

Ellen De Cuyper
Persbericht

Therapietrouw aan methotrexaat bij reumatoïde artritis patiënten

Therapietrouw bij reumatoïde artritispatiënten behandeld met methotrexaat

Reumatoïde artritis, de meest voorkomende vorm van ontstekingsreuma, treft 1% van de bevolking. Door aanhoudende ontstekingen in hand-, voet- en andere gewrichten worden deze met de tijd zodanig beschadigd dat de gewrichten hun functie verliezen. Het is bijgevolg een erg invaliderende ziekte. Een behandeling met methotrexaat onderdrukt het afweersysteem waardoor de ontstekingen sterk verminderen of uitblijven en waardoor ook de progressie van de ziekte tegengegaan wordt. Deze medicatie is dus van groot belang voor deze patiënten. De effecten kunnen echter enkel behaald worden indien deze medicatie via tabletten of een inspuiting wekelijks in de juiste dosis genomen wordt, met andere woorden als patiënten therapietrouw zijn.

In dit onderzoek werd nagaan of reumatoïde artritispatiënten de methotrexaatbehandeling op correcte wijze nemen zoals overeengekomen met de reumatoloog en welke factoren het innamegedrag beïnvloeden.

Het nemen van de medicatie werd gemeten met een medicatiepotje waarvan het deksel een chip bevat die het openen van het potje registreert. De 140 patiënten namen gedurende 4 maanden de tabletten uit dit potje. Bij patiënten die inspuitingen kregen, werd de gebruikte naald in het potje gedeponeerd. Indien het potje 1 keer per week geopend werd, waren de patiënten therapietrouw voor die week. Na 16 weken werden de resultaten met behulp van de computer uitgelezen.

Een zeer hoge therapietrouw werd bij deze reumatoïde artritispatiënten gemeten. Bijna twee derde van de deelnemers had iedere week de methotrexaat trouw genomen. Een vierde van de patiënten had meer dan 1 week het nemen van de medicatie overgeslagen en bijna 10 percent had meer dan 3 weken het nemen van de medicatie achterwege gelaten. Een mogelijke verklaring voor de hoge therapietrouw kan liggen in het feit dat de reumatoloog en de reumaverpleegkundige uitgebreid aandacht besteedt aan educatie bij het instellen van de medicatie.

Voor het zoeken naar beïnvloedende factoren werden alle patiënten die geen enkele dosis oversloegen als therapietrouw beschouwd. Alleen wonen beïnvloedde de therapietrouw negatief. Deze patiënten ervaren vaak minder steun met betrekking tot hun ziekte en behandeling vanuit hun directe omgeving. Ook het lijden aan depressie had een negatieve invloed op het nemen van de medicatie. Het lijden aan andere actieve aandoeningen, een leeftijd van meer dan 65 jaar en het nemen van methotrexaat onder de vorm van tabletten beïnvloedden de therapietrouw positief. Deze determinanten verklaarden 36% van de variatie in therapietrouw.

Daarnaast werden er ook andere relaties met therapietrouw blootgelegd. Het ervaren van nevenwerkingen heeft een negatieve invloed op het trouw innemen van de medicatie. Patiënten die minder klachten hebben zullen de medicatie correcter innemen. Wanneer de ziekteactiviteit volledig onder controle is en er dus sprake is van remissie, was men ook therapietrouwer. Daar stelt zich de vraag van de kip of het ei: Is de lage ziekteactiviteit een gevolg van het correct nemen van de medicatie of is het correct nemen van methotrexaat de oorzaak van de remissietoestand?

Het feit dat er een hoge therapietrouw gemeten is, is erg positief. Toch blijft er een kleine groep patiënten die te vaak het nemen van de medicatie overslaat. Deze groep is gebaat bij een verdere opvolging door de reumaverpleegkundige waar de redenen voor het missen van de medicatie verder onder de loep worden genomen en hiervoor samen naar oplossingen worden gezocht. De gevonden determinanten uit dit onderzoek kunnen in de dagelijkse praktijk gebruikt worden om patiënten te selecteren op basis van aanwezige risicofactoren.

Bibliografie

 

1.       Prevoo ML, van 't Hof MA, Kuper HH, van Leeuwen MA, van de Putte LB, van Riel PL: Modified disease activity scores that include twenty-eight-joint counts. Development and validation in a prospective longitudinal study of patients with rheumatoid arthritis. Arthritis and rheumatism 1995, 38(1):44-48.

2.       Songsiridej N, Furst DE: Methotrexate - the rapidly acting drug. Bailliere's clinical rheumatology 1990, 4(3):575-593.

3.       Lehmann A, Aslani P, Ahmed R, Celio J, Gauchet A, Bedouch P, Bugnon O, Allenet B, Schneider M: Assessing medication adherence: options to consider. International Journal of Clinical Pharmacy 2013:1-15.

4.       Clark S, Farrington K, Chilcot J: Nonadherence in dialysis patients: prevalence, measurement, outcome, and psychological determinants. Seminars in dialysis 2014, 27(1):42-49.

5.       Haynes RB, Ackloo E, Sahota N, McDonald HP, Yao X: Interventions for enhancing medication adherence. The Cochrane database of systematic reviews 2008(2):CD000011.

6.       Maes S, Van Elderen T: Health psychology and stress. In: Psychology an integral approach. edn. Edited by Eysenck M. London/New York: Prentice Hall; 2000: 590-623.

7.       Aletaha D, Neogi T, Silman AJ, Funovits J, Felson DT, Bingham CO, 3rd, Birnbaum NS, Burmester GR, Bykerk VP, Cohen MD et al: 2010 Rheumatoid arthritis classification criteria: an American College of Rheumatology/European League Against Rheumatism collaborative initiative. Arthritis and rheumatism 2010, 62(9):2569-2581.

8.       Sutton S, Kinmonth AL, Hardeman W, Hughes D, Boase S, Prevost AT, Kellar I, Graffy J, Griffin S, Farmer A: Does Electronic Monitoring Influence Adherence to Medication? Randomized Controlled Trial of Measurement Reactivity. Annals of behavioral medicine : a publication of the Society of Behavioral Medicine 2014.

9.       Bruce B, Fries JF: The Stanford Health Assessment Questionnaire: dimensions and practical applications. Health and quality of life outcomes 2003, 1:20-26.

10.     Aaronson NK, Muller M, Cohen PD, Essink-Bot ML, Fekkes M, Sanderman R, Sprangers MA, te Velde A, Verrips E: Translation, validation, and norming of the Dutch language version of the SF-36 Health Survey in community and chronic disease populations. Journal of clinical epidemiology 1998, 51(11):1055-1068.

11.     First MB, Spitzer RL, Gibbon M, Williams JBW: Structured Clinical Interview for DSM-IV-TR Axis I Disorders, Research Version, Patient Edition. (SCID-I/P) New York: Biometrics Research, New York State Psychiatric Institute; 2002.

12.     Van Camp YP, Vrijens B, Abraham I, Van Rompaey B, Elseviers MM: Adherence to phosphate binders in hemodialysis patients: prevalence and determinants. Journal of nephrology 2014.

13.     Hurkmans EJ, Maes S, de Gucht V, Knittle K, Peeters AJ, Ronday HK, Vlieland TP: Motivation as a determinant of physical activity in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis care & research 2010, 62(3):371-377.

14.     Levesque CS, Williams GC, Elliot D, Pickering MA, Bodenhamer B, Finley PJ: Validating the theoretical structure of the Treatment Self-Regulation Questionnaire (TSRQ) across three different health behaviors. Health education research 2007, 22(5):691-702.

15.     de Raaij EJ, Schroder C, Maissan FJ, Pool JJ, Wittink H: Cross-cultural adaptation and measurement properties of the Brief Illness Perception Questionnaire-Dutch Language Version. Manual therapy 2012, 17(4):330-335.

16.     Harrold LR, Andrade SE: Medication adherence of patients with selected rheumatic conditions: a systematic review of the literature. Seminars in arthritis and rheumatism 2009, 38(5):396-402.

17.     Waimann CA, Marengo MF, de Achaval S, Cox VL, Garcia-Gonzalez A, Reveille JD, Richardson MN, Suarez-Almazor ME: Electronic monitoring of oral therapies in ethnically diverse and economically disadvantaged patients with rheumatoid arthritis: consequences of low adherence. Arthritis and rheumatism 2013, 65(6):1421-1429.

18.     de Klerk E, van der Heijde D, Landewe R, van der Tempel H, Urquhart J, van der Linden S: Patient compliance in rheumatoid arthritis, polymyalgia rheumatica, and gout. The Journal of rheumatology 2003, 30(1):44-54.

19.     Harley CR, Frytak JR, Tandon N: Treatment compliance and dosage administration among rheumatoid arthritis patients receiving infliximab, etanercept, or methotrexate. The American journal of managed care 2003, 9(6 Suppl):S136-143.

20.     Cannon GW, Mikuls TR, Hayden CL, Ying J, Curtis JR, Reimold AM, Caplan L, Kerr GS, Richards JS, Johnson DS et al: Merging Veterans Affairs rheumatoid arthritis registry and pharmacy data to assess methotrexate adherence and disease activity in clinical practice. Arthritis care & research 2011, 63(12):1680-1690.

21.     Pasma A, van't Spijker A, Hazes JM, Busschbach JJ, Luime JJ: Factors associated with adherence to pharmaceutical treatment for rheumatoid arthritis patients: a systematic review. Seminars in arthritis and rheumatism 2013, 43(1):18-28.

22.     Albrecht K, Muller-Ladner U: Side effects and management of side effects of methotrexate in rheumatoid arthritis. Clinical and experimental rheumatology 2010, 28(5 Suppl 61):S95-101.

23.     Nikiphorou E, Negoescu A, Fitzpatrick JD, Goudie CT, Badcock A, Ostor AJ, Malaviya AP: Indispensable or intolerable? Methotrexate in patients with rheumatoid and psoriatic arthritis: a retrospective review of discontinuation rates from a large UK cohort. Clinical rheumatology 2014, 33(5):609-614.

24.     Kucukarslan SN: A review of published studies of patients' illness perceptions and medication adherence: lessons learned and future directions. Research in social & administrative pharmacy 2012, 8(5):371-382.

25.     Scheurer D, Choudhry N, Swanton KA, Matlin O, Shrank W: Association between different types of social support and medication adherence. The American journal of managed care 2012, 18(12):e461-467.

26.     Lynam I, Catley D, Goggin K, Rabinowitz JL, Gerkovich MM, Williams K, Wright J: Autonomous regulation and locus of control as predictors of antiretroviral medication adherence. Journal of health psychology 2009, 14(4):578-586.

27.     Williams GC, Rodin GC, Ryan RM, Grolnick WS, Deci EL: Autonomous regulation and long-term medication adherence in adult outpatients. Health psychology : official journal of the Division of Health Psychology, American Psychological Association 1998, 17(3):269-276.

28.     Marks JR, Schectman JM, Groninger H, Plews-Ogan ML: The association of health literacy and socio-demographic factors with medication knowledge. Patient education and counseling 2010, 78(3):372-376.

29.     Muller R, Kallikorm R, Polluste K, Lember M: Compliance with treatment of rheumatoid arthritis. Rheumatology international 2012, 32(10):3131-3135.

30.     De Cuyper E: Motiverende gespreksvoering "motivational interviewing" ter verbetering van medicatietrouw bij chronisch zieken: een systematische literatuurstudie (ongepubliceerde examenopdracht). Universiteit Antwerpen; 2014.

Universiteit of Hogeschool
Master in de verpleegkunde en vroedkunde
Publicatiejaar
2014
Promotor(en)
Prof dr Luc De Clerck, Prof dr Monique Elseviers
Kernwoorden
Share this on: