Primaire preventiestrategie voor overgewicht bij kinderen: uitwerking van een educatief lessenpakket

Michael Ternoot Michael Ternoot
Persbericht

Primaire preventiestrategie voor overgewicht bij kinderen: uitwerking van een educatief lessenpakket

Kinderobesitas is een fenomeen dat alsmaar meer voorkomt. Interventies gericht op kinderen zouden de oplossing kunnen bieden. Doordat kinderen een groot deel van hun tijd op school spenderen is dit een belangrijke plaats omdat er zo niet alleen ingespeeld wordt op het individu maar ook op zijn omgeving (peers, ouders, leerkrachten).

Doel: Kijken in welke mate kinderen bezig zijn met hun voeding. Wat zij kennen over de actieve voedingsdriehoek en welke aanbevelingen reeds behaald worden in de praktijk. Kan er op een leuke manier educatie rond gezonde voeding en lichaamsbeweging gegeven worden waarna de kinderen de basisvoorwaarden van een gezond leven gaan opvolgen eenmaal ze terecht komen in het secundair onderwijs?

Materiaal en methode: Voor de totstandkoming van dit pakket werd eerst gekeken naar de gebruikelijke eet- en leefgewoonten van de steekproef (43 leerlingen en 39 ouders) aan de hand van vragenlijsten. Werkpunten inzake een gezonde levensstijl werden verwerkt in het pakket. Vervolgens werd reeds bestaand educatiemateriaal bestudeerd en geanalyseerd waarbij de meest recente en bruikbare zaken herwerkt werden naar het niveau van de leerlingen.

Resultaat: Uit de vragenlijsten was gebleken dat 33% van de elfjarigen en 37% van de twaalfjarigen niet ontbijt. Vierenveertig procent van de kindersteekproef dronk elke dag frisdrank en maar liefst 89% van de twaalfjarigen koos soms nog snoep als tussendoortje. Slechts 13% van de leerlingen sportte elke dag. Bij de ouders was dit slechts 3%. Indien een kind een te hoog gewicht had voor zijn lengte beschouwde diens ouders hun gewicht toch als ‘normaal’.

Het resultaat van de enquêtes en al reeds bestaand educatiemateriaal rond gezonde voeding was uiteindelijk een educatieve les die honderd minuten in beslag nam waarbij kinderen aan de hand van verschillende lesvormen educatie kregen over een gezonde levensstijl zonder daarbij verplichtingen op te leggen. De verschillende lesvormen waren onder meer elke laag van de actieve voedingsdriehoek klassikaal bespreken, doe-opdrachten (bv.: verschillende drankjes ordenen in voorkeurs-, midden- en restgroep) alsook praktische skills aanleren (bv.: het analyseren van een koekjesverpakking en gezonde recepten uitwerken).

Conclusie: Ondanks het feit dat er al heel wat voorlichtingsmateriaal bestaat op zowel kinder- als volwassenniveau zoals ‘de Actieve Voedingsdriehoek’, opgesteld door het VIGeZ naar de gezondheidsrichtlijnen van de Hoge Gezondheidsraad, ‘het land van Calcimus’ en ‘123 aan tafel’, alsook campagnes met betrekking tot gezondheidsbevordering zoals ‘Fitte school’ en ‘Tutti Frutti’, blijft de meerderheid van de bevolking een ongezonde levensstijl aanhouden. Hoe vroeger er ingegrepen wordt, hoe beter. Maar de vraag is echter in hoeverre kinderen met hun voeding moeten bezig zijn. Kinderen moeten op een (on)bewuste manier een gezonde levensstijl aannemen die aanvoelt als een tweede huid. Voeding is geen vak zoals wiskunde dat je moet begrijpen of vanbuiten leren, het is een kwestie van interpretatie en dus ook van (algemene) kennis.

Na het afnemen van de vragenlijsten en het geven van dit lessenpakket kan er geconcludeerd worden dat kinderen op elf- en twaalfjarige leeftijd meer met voeding bezig kunnen zijn dan er gedacht wordt, maar daar vaak niet de kans toe krijgen. Kinderen actief laten deelnemen bij het kopen en bereiden van gezonde voedingsmiddelen én het topic ‘gezonde voeding en beweging’ centraal plaatsen binnen het dagelijkse leven is een must binnen elk gezin.

Bibliografie

American Academy of Pediatrics. (2003). Prevention of pediatric overweight and obesity. Geraadpleegd op 25 november 2013 via http://pediatrics.aappublications.org/content/112/2/424.full.pdf+html

 

Aranceta, J., et al. (2003). Sociodemographic and lifestyle determinants of food patterns in Spanish children and adolescents: the enKid study. Geraadpleegd op 1 december 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12947451

 

Baarda, D.B. & De Goede. (2006). Basisboek methoden en technieken. Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwantitatief onderzoek. Nederland: Wolters-Noordhoff.

 

Benton, D. (2004). Role of parents in the determination of the food preferences of children and the development of obesity. International Journal of Obesity.

 

Bergmann, K.E., Bergmann, R.L., Von Kries, R., Bo, O., Richter, R., Dudenhausen J.W. & Wahn, U. (2003). Early determinants of childhood overweight and adiposity in a birth cohort study: role of breast-feeding. Geraadpleegd op 14 februari  2014 via http://www.nature.com/ijo/journal/v27/n2/pdf/802200a.pdf

 

Birch, L.L. & Davison, K.K. (2001). Family environmental factors influencing the developing behavioural controls of food intake and childhood overweight. Geraadpleegd op 1 december 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11494642

 

Cole, T.J. Bellizzi, M.C., Flegal, K.M. & Dietz, W.H. (2002). Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: international survey. Geraadpleegd op 12 oktober 2013 via http://www.bmj.com/content/320/7244/1240.reprint

 

Cole, T.J., Faith, M.S., Pietrobelli, A., et al. (2005). What is the best measure of adiposity change in growing children: BMI, BMI%, BMI z-score or BMI centile? Geraadpleegd op 20 november 2013 via http://www.readcube.com/articles/10.1038/sj.ejcn.1602090

 

Conner Gorber, S. et al., (2007). A comparison of direct vs. self-report measures for assessing height, weight and body mass index: a systematic review. Obesity Reviews, 2007; 8: 307-326.

 

Coon, K.A., Goldberg, J., Rogers, B.L. & Tucker, K.L. (2001). Relationships between use of television during meals and children’s food consumption patterns. Geraadpleegd op 1 december 2013 via http://www.pediatricsdigest.mobi/content/107/1/e7.full

 

Deci, E.L. & Ryan, R.M. Overview of Self-Determination Theory: An Organismic Dialectical Perspective. Geraadpleegd op 28 november 2013 via http://www.selfdeterminationtheory.org/index.php?option=com_sdt&view=SearchPublications&task=domainSearch&domain=1

 

Dehghan, M. (2005). Childhood obesity, prevalence and prevention. Geraadpleegd op 10 september 2013 via http://www.nutritionj.com/content/4/1/24

 

Dietz, W.H., & Bellizzi, M.C. (1999). The Use of Body Mass Index to Assess Obesity in Children. Geraadpleegd op 28 november 2013 via http://ajcn.nutrition.org/content/70/1/123s.full

 

Drewnowski, A. & Darmon, N. (2005). Food Choices and Diet Costs: an Economic Analysis. Geraadpleegd op 16 november 2013 via http://jn.nutrition.org/content/135/4/900.full

 

Drewnowski, A. & Specter, S.E. (2004). Poverty and obesity: the role of energy density and energy costs. Geraadpleegd op 28 augustus 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14684391

 

www.eatwellproject.eu, geraadpleegd op 25 april 2014.

 

Frayling, T., Timpson, N., Weedon, M. et al. (2007). A common variant in the FTO-gene is associated with body mass index and presdisposes to childhood and adult obesity. Geraadpleegd op 15 november 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17434869

 

Freedman, D.S., Khan, L.K., Serdula, M.K., Dietz, W.H., Srinivasan, S.R. & Berenson, G.S. (2005). Racial differences in the tracking of childhood BMI to adulthood. Geraadpleegd op 16 oktober 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15919847

 

Freedman, D.S., Khan, L.K., Serdula, M.K., Dietz, W.H., Srinivasan, S.R. & Berenson, G.S. (2005). The relation of childhood BMI to adult adiposity. Pediatrics.

 

Freedman, D.S., Khan, L.K., Serdula, M.K., Dietz, W.H., Srinivasan, S.R. & Berenson, G.S.. (2009) Classification of body fatness by body mass index for age categories amon children. Geraadpleegd op 20 oktober 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2846460/

 

Gordon-Larsen, P., et al. (2004). Barriers to physical activity: qualitative data on caregiver-daughter perceptions and practices. Geraadpleegd op 2 september 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15450634

 

Hoefer, W.R., McKenzie, T.L., Sallis, J.F., Marshall, S.J. & Conway, J.L. (2002). Parental Provision of Transportation for Adolescent Physical Activity. American Journal of Preventive Medicine, 21, pp. 48–51.

 

Humphries M.C, Gutin, B., Barbeau, P., Vemulapalli, S., Allison, J. & Owens, S. (2002). Relations of adiposity and effects of training on the left ventricule in obese youths. Geraadpleegd op 16 oktober 2013 via https://www.ncbi.nlm.nih.gov/m/pubmed/12218734/?i=9&from=/16912551/related

 

ILIV. (2013). Dossier: aan tafel [pdf].

 

Kilpeläinen, T., Qi, L., Brage, S. et al. (2011). Physical activity attenuates the influence of FTO variants on obesity risk: a meta-analysis of 218 166 adults and 19 267 children. Geraadpleegd op 16 november 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22069379

 

Koplan, J.P., Liverman, C.T. & Kraak, V.A. (2005). Preventing Childhood Obesity: Health in the Balance. Washington: National Academies Press.

 

Larmuseau, C., Moens, O., Steenhuyzen, S., Bernaert, I. & Lambrechts, M.C. (2013). Verslag van de indicatorenmeting 2012 van het gezondheidsbeleid in Vlaamse scholen [pdf].

 

Law, C., Power, C., Graham, H. et al. (2007). Obesity and health inequalities. Geraadpleegd op 17 oktober 2013 via http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1467-789X.2007.00312.x/pdf

 

Li, C., Kaur, H., Choi, W.S., Huang, T.T., Lee, R.E. & Ahluwalia, J.S. (2005) Additive interactions of maternal prepregnancy BMI and breast-feeding on childhood overweight. Geraardpleegd op 20 oktober 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15800295

 

Lindsay, A.C., Sussner, K.M., Kim J., Gortmaker, S. (2006). The role of parents in preventing childhood obesity. The Future of Children.

 

Lobstein, T., Baur, L. & Uauy, R. (2004). Obesity in children and young people: a crisis in public health. Geraadpleegd op 16 oktober 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15096099

 

Lowe, M. R., & Butryn, M. L. (2007). Hedonic hunger: A new dimension of appetite? Physiology & Behavior, 91, 432 – 439.

Medisch Wetenschappelijke Raad van het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO (2007). Conceptrichtlijn Diagnostiek en Behandeling van Obesitas. Utrecht.

 

Maes, L. & Vereecken, C. Jongeren en gezondheid 2010: voeding. 2010 Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde: Gent.

 

Moens, O. & Vanhauwaert, E. (2008). Gezond eten op school: praktijkgids voor een evenwichtig voedings- en drankenaanbod op school. Brussel: Koning Boudewijnstichting.

 

Moriaux, S. (2003). Nieuwe aanpak in de bestrijding van kinderobesitas. De Eetbrief, 110, pp. 1-3.

 

Moss, M. (2013). Zout, suiker, vet: Hoe de voedselindustrie ons in zijn greep houdt. Amsterdam: Uitgeverij Carrera.

 

Mullie, P. (2011). Is dik in orde? Obesitas als norm. Tielt: Lannoo.

 

Must, A. Spadano, J., Coakley, E.H., Field A.E., Colditz, G. & Dietz, W.H. (1999). The disease burden associated with overweight and obesity. Geraadpleegd op 30 oktober 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10546691

 

Myers, M.G. Jr., Leibel, R.L., Seeley, R.J. & Schwartz, M.W. (2010). Obesity and leptin resistance: distinguishing cause from effect. Geraadpleegd op 10 mei 2014 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20846876

 

Nelson, M. (2000). Childhood nutrition and poverty. Geraadpleegd op 28 november 2013 via http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=796512

 

Neumark-Sztainer, D., Wall, M., Eisenberg, M.E., et al. (2006). Overweight status and weight control behaviors in adolescents: longitudinal and secular trends from 1999 to 2004. American Journal of Preventive Medicine.

 

Nutrition Information Center (2012). Goed gemutst de ochtend door. Tips en tricks voor een gezond ontbijt. Brussel.

 

O’Dougherty, M., Story, M. & Stang, J. (2006). Observations of parent-child co-shoppers in supermarkets: children’s involvement in food selections, parental yielding and refusal strategies. Geraadpleegd op 10 oktober 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16731454

 

Prise en charge de l’obésité de l’enfant et de l’adolescent. Agence Nationale d’Accréditation et d’Evaluation en Santé (ANAES), Service des recommandations professionnelles, septembre 2003.

 

Renders, C.M., Henneman, L., Timmermans, D.R.M. & Hirasing, R.A. (2004). Televisiekijken en enkele eetgewoonten bij Amsterdamse 6-14-jarigen; een transversaal onderzoek. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskdunde.

 

Rhee, K.E. Coleman, S.M., Appugliese, D.P., et al. (2009). Maternal feeding practices become more controlling after and before excessive rates of weight gain. Obesity journal.

 

Sallis, J.F., Prochaska, J.J. & Taylor, W.C. (2000). A Review of Correlates of Physical Activity of Children and Adolescents. Medicine and Science in Sports and Exercise.

 

Sallis, J.F., Glanz, K. (2006). The Role of Built Environments in Physical Activity, Eating, and Obesity in Childhood. The Future of Children.

 

Scaglioni, S., Arrizza, C., Vecchi, F. & Tedeschi, S. (2011). Determinants of children’s eating behaviour. Geraadpleegd op 2 augustus 2013 via http://ajcn.nutrition.org/content/94/6_Suppl/2006S.full

 

Seidel, J.C. et al., (2007). Conceptrichtlijn diagnostiek en behandeling van overgewicht bij volwassenen en kinderen. Utrecht.

 

Swinburn, B. & Egger, G. (2002). Preventive strategies against weight gain and obesity. Geraadpleegd op 25 november 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12458974

 

Thaler, R. & Sunstein, C. (2008). Nudge: Improving Decisions About Health, Wealth and  Happiness, Boston: Yale University Press.

 

 

Tijtgat, E. (2004). Eten bij kinderen: deel 1. De Eetbrief, 118, pp. 4-5.

 

Tijtgat, E. (2004). Eten bij kinderen: deel 2. De Eetbrief, 118, pp. 2-4.

 

Tschöp, M., Weyer, C., Tataranni ,P.A., Devanarayan, V., Ravussin, E. & Heiman, M.L. (2001). Circulating ghrelin levels are decreased in human obesity. Geraadpleegd op 10 mei 2014 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11289032

 

Van den Broecke, N. (2007). Dieetconsultaties in de praktijk. Cursus, Gent, KaHo Sint-Lieven, 128 p.

 

Vanhauwaert E. (2010). Handboek gezondheidspromotie. Evenwichtig eten en gezond bewegen. Leuven: LannooCampus.

 

Vansteenkiste, M. (2010). Hoe we kinderen en jongeren kunnen motiveren. Toepassingen van de zelfdeterminatietheorie. Caleidoscoop, 1, pp. 6-15.

 

http://www.vigez.be/rubrieken/themas/voeding_beweging?thema=8 , geraadpleegd op 13 december 2014

 

Vollebergh, C. (2007). Obesitas en inactiviteit bij kinderen. Sportgericht, 4-5, pp. 46-49.

 

Wang, Y. (2001). Cross-national comparison of childhood obesity: the epidemic and relationship between obesity and socioeconomic status. Geraadpleegd op 28 augustus 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11689534

 

Wang, Y. & Wang, J.Q. (2002). A comparison of international references for the assessment of child and adolescent overweight and obesity in different populations. Geraadpleegd op 19 oktober 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12373618

 

World Health Organization. (2009/2010). Social determinants of health and well-being among young people: health behavior in school-aged children (HBSC) study: international report from the 2009/2010 survey. Health Policy for Children and Adolescents.

 

Xie, B., Gilliland, F.D., Li, Y. & Rockett, H. (2003). Effects of ethnicity, family income, and education on dietary intake among adolescents. Geraadpleegd op 28 november 2013 via http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12473422

Universiteit of Hogeschool
Voedings- en dieetkunde
Publicatiejaar
2014
Kernwoorden
Share this on: