Phonological Awareness & Early Bilingualism
Phonological Awareness & Early Bilingualism
Fonologische bewustzijn en vroege tweetaligheid: een vergelijkende studie van het fonologische bewustzijn bij kinderen uit het reguliere en immersieonderwijs.
Een goed onderwijssysteem hoort representatief te zijn voor alle lagen en facetten van de gemeenschap. Gezien het meertalige en multiculturele klimaat van de hedendaagse maatschappij heeft tweetalig onderwijs de laatste decennia dan ook aan populariteit gewonnen, ook in België. In 1996 zorgde voormalig minister-president Laurette Onkelinx voor ophef met de uitspraak “Tous bilingues en 2001!” waarna ze de oprichting van immersiescholen binnen de Franstalige gemeenschap wettelijk goedkeurde in het decreet van 1998. Ook Vlaanderen heeft recentelijk een decreet doorgevoerd die de inrichting van tweetalige onderwijs vanaf het schooljaar 2014 mogelijk maakt.
De introductie van dergelijk onderwijs binnen het huidige educatieve landschap heeft de interesse in de effecten van tweedetaalverwerving op de cognitieve en linguïstische ontwikkeling exponentieel doen groeien. Om deze reden heb ik ervoor gekozen een steentje bij te dragen aan de bestaande kennis rond de cognitieve en linguïstische effecten van tweetalig onderwijs en tweetaligheid in het algemeen. Ik richt mijn aandacht op een tot nu toe weinig onderzocht en ambigue onderwerp, namelijk de invloed van tweetaligheid op de verwerving van het fonologisch bewustzijn. Vorig onderzoek rond dit onderwerp heeft zeer uiteenlopende resultaten bereikt die geleid hebben tot de bewering dat tweetaligheid op zich geen effect heeft op de ontwikkeling van fonologisch bewustzijn. De verschillen zouden eerder toe te wijzen zijn aan de specifiek beheerste talenkennis.
Het huidige onderzoek neemt de stelling dat tweetaligheid eerder taal specifieke dan wel universele effecten heeft op de ontwikkeling van fonologisch bewustzijn onder de loep door de presentaties van tweetalig Frans-Nederlandssprekende kinderen uit het immersieonderwijs te vergelijken met eentalig Franssprekende kinderen en eentalige Nederlandssprekende kinderen uit het reguliere onderwijs. Ten tweede wordt er nagegaan welke mechanismes een mogelijk differentiële ontwikkeling van fonologisch bewustzijn bij tweetaligen het best verklaren. De literatuur duidt op twee mogelijke oorzaken. Tweetaligen zouden kennis van de ene taal toepassen tijdens het leren van een andere taal. Dit proces wordt binnen taalwetenschap ook wel cross-linguïstische transfer genoemd. Daarnaast is het ook mogelijk dat tweetaligen door hun ervaring met twee taalsystemen zich bewust worden van de verschillen en gelijkenissen die bestaan tussen talen. Hierdoor verwerven ze sneller gemeenschappelijke structuren en ontwikkelen ze sneller het vermogen om op een abstracte manier naar taal te kijken. Dit fenomeen staat ook bekend als structurele gevoeligheid.
Om het onderzoeksdoel te verwezenlijken werd een testbaterij ontwikkeld die bestaat uit twee fonologisch bewustzijnstesten: (1) een initiële syllabe isolatie taak en (2) een initiële foneem isolatie taak. Deze taken bevatten elk drie reeksen test stimuli: (a) non-woorden met eigenschappen typisch voor het Frans (b) non-woorden met eigenschappen typisch voor het Nederlands en (c) non-woorden met eigenschappen gemeenschappelijk in het Frans en het Nederlands. Er werd verwacht dat de tweetalige kinderen een beter syllabe bewustzijn zouden ontwikkeld hebben in vergelijking met de Nederlandstalige kinderen alsook een beter onset-rime en foneem bewustzijn in vergelijking met de Franstalige kinderen. Hoewel de resultaten deze hypotheses niet bevestigden, werd er zowel bewijs geleverd voor een differentiële verwerving bij tweetaligen als voor een universeel ontwikkelingsverloop van fonologisch bewustzijn over taalbarrières heen.
Op de eerste plaats vertoonden de eentalig Franssprekende kinderen een hoger niveau van syllabisch bewustzijn in vergelijking met de andere twee groepen, maar uitsluitend voor de typische Franse test items. De foutanalyse gaf vervolgens aan dat het merendeel van de incorrecte antwoorden gegeven door de tweetaligen geïnterpreteerd konden worden als negatieve taaltransfer van het Nederlands naar het Frans. Op grond daarvan werd besloten dat de interactie tussen de twee taalsystemen de verwerving van niet-gedeelde klankstructuren verhinderden. De linguïstische kennis van de tweetaligen bevordert echter tegelijkertijd de verwerving van gedeelde klanken, waardoor de tweetaligen niet slechter presteerden dan de eentalige op de test items die gezamenlijke karakteristieken bevatten. Deze bevinding staaft de hybride hypothese dat het ontwikkelingsverloop van tweetaligen tegelijkertijd tekenen van cross-linguïstische transfer en structurele gevoeligheid kunnen vertonen.
Ten tweede werden er geen significante groepsverschillen in fonologisch bewustzijn op subsyllabisch niveau voor de initiële foneem isolatie taak. Een meer gedetailleerde verkenning liet echter blijken dat de eentalige Nederlandssprekende kinderen een superieur fonemisch bewustzijn hadden in vergelijking met de andere twee groepen. Deze bevinding kan verklaard worden door de transparante orthografie die eigen is aan het Nederlands. Wat betreft de presentaties van de tweetaligen viel op dat de gemiddelde scores aangeven dat zij beter presteerden dan de eentalig Franssprekende kinderen. Deze verschillen werden echter niet significant bevonden omwille van een grote individuele variatie.
Ten laatste wijzen de resultaten van de huidige studie op een universeel ontwikkelingspatroon. De kinderen lijken namelijk op hiërarchische wijze gewaar te worden van linguïstische structuren, d.w.z. van groot naar klein. Een dergelijke bevinding staaft de huidige conceptualisatie van fonologisch bewustzijn als een constructie van verschillende vaardigheden die in hiërarchische volgorde ontwikkelt.
Op basis van deze bevindingen concludeert het huidige onderzoek dat de onderzochte hoofdstelling standhoudt: tweetaligheid heeft eerder taal-specifieke dan universele effecten op de verwerving van het fonologisch bewustzijn. De grote variëteit aan uitkomsten die het onderzoek naar de invloed van tweetaligheid op fonologisch bewustzijn kenmerkt, is echter niet enkel te wijten zijn aan deze vaststelling. Ook de taalvaardigheid in de tweede taal bereikt door de tweetalige participanten en het moment binnen het ontwikkilingsverloop waarop de kinderen getest worden zijn invloedrijke factoren en bepalend voor de uitkomsten van het onderzoek.
Tweetaligheidsonderzoek heeft al talrijke voordelen in de ontwikkeling van cognitieve en linguïstische vaardigheden bij kinderen aangetoond, maar in het geval van het fonologisch bewustzijn lijken de voor- en/of nadelen moeilijker aan te duiden en gecompliceerder van aard. De invloed van tweetaligheid op de verwerving van het fonologisch bewustzijn is een complex proces, beïnvloed door verschillende factoren. Verder onderzoek is nodig om dit proces verder in kaart te brengen zodat tweetalige onderwijsprogramma’s een optimale ondersteuning kunnen voorzien.
BIBLIOGRAPHY
Ahad, N. A., Yin, T. S., Othman, A. R., & Yaacob, C. R. (2011). Sensitivity of normality tests to non-normal data. Sains Malaysiana, 40(6), 637-641.
Anthony, Jason L.; Lonigan, C.J.; Driscoll Bacon, K.; Phillips, B.M.; Burgess, S.R. (2003). Phonological sensitivity: A quasi-parallel progression of word structure units and cognitive operations. Reading Research Quarterly, 38, 470-487
Anthony, Jason L.; Lonigan, Christopher J. (2004). The nature of phonological awareness: converging evidence from four studies of preschool and early grade school children, Journal of Educational Psychology, 95(1), 43-55
Anthony, Jason L. & Francis, David J. (2005). Development of phonological awareness, American Psychological Society, 14 (5), 255-258
Bialystok, Ellen (2001). Metalinguistic aspects of bilingual processing, Annual Review of Applied Linguistics, 21, 169-181
Bialystok, Ellen; Majumder, Shilpi; Martin, Michelle M. (2003). Developing phonological awareness: Is there a bilingual advantage?, Applied Psycholinguistics Vol. 24, 27-44
Bialystok, Ellen & Bouchard Ryan, Ellen (1985). Toward a definition of metalinguistic skill, Merill-Palmer Quarterly, 31(3), 229-251
Bollen, K., & Baten, K. (2010). Bilingual Education in Flanders: Policy and Press Debate (1999–2006). The Modern Language Journal, 94(3), 412-433.
Booij, G. (1995). The phonology of Dutch. Oxford : Clarendon Press.
Boudreau, M., Giasson, J., & Saint-Laurent, L. (1999). Élaboration et validation d'un instrument de mesure de la conscience phonologique. Canadian Psychology/Psychologie canadienne, 40(3), 255.
Bradley, L. & Bryant, P.E. (1983) Categorising sounds and learning to read – A causal connection. Nature, 301, 419-421
Briquet, R. (2006). L’immersion linguistique. Tournai: Editions Labor.
Brisk, M. E. (2005). Bilingual education. In E. Hinkel (Ed.), Handbook of research in second language teaching and learning (pp. 7–24). Mahwah, NJ: Erlbaum.
Bruck, Maggie & Genesee, Fred. (1995). Phonological awareness in young second language learners. Journal of Child Language, 22(2), 307-324.
Brysbaert, M. (2010). Wuggy: A multilingual pseudoword generator. Behavior Research Methods 42(3), 627-633.
Bus, Adriana G. & Van Ijzendoorn, Marinus H. (1999). Phonological awareness and early reading: A meta-analysis of experimental training studies, Journal of Educational Psychology, 91 (3), 403-414
Candelier, M. (2005). Talensensibilisering – een Europese innovatie. In: Top, L., & De Smedt, H. (eds), Zin voor talen. Talensensibilisering en de taalportfolio in een meertalig onderwijs. (pp. 21-41). Antwerpen – Appeldoorn: Garant.
Castles, Anne & Coltheart, Max (2004). Is there a causal link from phonological awareness to success in learning to read? Cognition, 91, 77-111
Cisero, Cherl A. & Royer, James M. (1995). The development and cross-language transfer of Phonological Awareness, Contemporary Educational Psychology, 20, 275-303
Chomsky, N., & Halle, M. (1968). The sound pattern of English. the MIT Press: Cambridge, Massachusetts
CLB (2004). Diagnostiek van lees- en spellingproblemen en dyslexie. Intern document.
Coe, Robert (2002). It’s the Effect Size, Stupid: What effect size is and why it is important. Paper presented at the Annual Conference of the British Educational Research Association, University of Exeter, England, 2002
Conover, W. J. (2012). The rank transformation—an easy and intuitive way to connect many nonparametric methods to their parametric counterparts for seamless teaching introductory statistics courses. Wiley Interdisciplinary Reviews: Computational Statistics, 4(5), 432-438.
Conover, W. J., & Iman, R. L. (1981). Rank transformations as a bridge between parametric and nonparametric statistics. The American Statistician, 35(3), 124-129.
Cormier, P., Grandmaison, E., MacDonald, G. W., & Ouellette-Lebel, D. (1995). Développement d'un test d'analyse auditive en français: normes et validation de construit. Revue des sciences de l'éducation, 21(2), 223-240.
Cummins, J. (1979). Linguistic interdependence and the educational development of bilingual children. Review of educational research, 49(2), 222-251.
Cutler, A., Mehler, J., Norris, D., & Segui, J. (1986). The syllable's differing role in the segmentation of French and English. Journal of memory and language, 25(4), 385-400
Debrock, M. & Mertens, P. (1990) Phonetique Generale et Française: Une introduction. Leuven University Press : Leuven
Duncan, L. G., Colé, P., Seymour, P. H., & Magnan, A. (2006). Differing sequences of metaphonological development in French and English. Journal of Child Language, 33(2), 369-399
Durlak, J. A. (2009). How to select, calculate, and interpret effect sizes. Journal of pediatric psychology, jsp004.
Durgunoǧlu, A. Y., & Roediger III, H. L. (1987). Test differences in accessing bilingual memory. Journal of Memory and Language, 26(4), 377-391.
Ecalle, J., Magnan, A., & Bouchafa, H. (2002). Le développement des habiletés phonologiques avant et au cours de l'apprentissage de la lecture: de l'évaluation à la remédiation. Glossa, (82), 4-12.
Field, Andy (2005). Discovering Statistics, Using SPPS. Ed. Daniel R. Wright, Sage Publications: London
Fröhlich, L. P., Petermann, F., & Metz, D. (2013). Phonological awareness: factors of influence. European Early Childhood Education Research Journal, 21(1), 5-22.
Genesee, F. (2004). What do we know about bilingual education for majority language students? In: T. Bhatia & W. Ritchie (eds.), Handbook of Bilingualism and Multiculturalism (pp. 547-576.). New York: Academic Press
Geudens, A. (2003). “Breaking through the rime “/raim/”. An inquiry into the relevance of the onset-rime structure in children's phonological awareness and early reading development. Unpublished doctoral dissertation, University of Antwerp, Center for Psycholinguistics, Belgium. [Microfilm]
Geudens, A., & Sandra, D. (2003). Beyond implicit phonological knowledge: No support for an onset–rime structure in children’s explicit phonological awareness. Journal of Memory and Language, 49(2), 157-182.
Geva, E., & Siegel, L. S. (2000). Orthographic and cognitive factors in the concurrent development of basic reading skills in two languages. Reading and Writing, 12(1-2), 1-
30.
Gillis , S. & G. De Schutter (1996). Intuitive syllabification: universal and language specific constraints. Journal of Child Language, 23, 487-514.
Goetry, V., Kolinksy, R., & Mousty, P. (2002). Metaphonological awareness in monolingual and bilingual kindergartners. Precursors of functional literacy, 11, 89-108
Goldstein, Brain A.; Fabiano, Leah; Washington Patricia Swasey (2005). Phonological skills in predominantly English-speaking, predominantly Spanish-speaking and Spanish- English bilingual children. Language speech and hearing services in schools, 36, 201- 218Goldstein, Brain. A. & Fabiano-Smith, Leah (2010). Phonological acquisition in bilingual Spanish-English speaking children. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 53, 160-178
Goldstein, B.A. & Washington, P.S. (2001). An initial investigation of phonological patterns in typically developing 4-year old Spanish-English bilingual children. Language, Speech and Hearing Services in Schools, 32, 153-164
Gottardo, Alexandra; Yan, Bernice; Siegel, Linda S.; Wade-Woolley, Lesly (2001) Factors related to English reading performance in children with Chinese as a first language: More evidence of cross-language transfer of phonological processing, Journal of Educational Psychology, Vol. 93(3), 530-542.
Hogan, Tiffany P.; Catts, Hugh W.; Little, Todd D. (2005). The relationship between phonological awareness and reading: implications for the assessment of phonological awareness, Language, Speech and Hearing Services in Schools, 36, 285-293
Hoien, Torleiv; Lundberg; Ingvar; Stanovich, Keith E. & Bjaalid, Inger-Kristin (1995). The components of phonological awareness, Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 7, 171-188
Kuo & Anderson (2010). Beyond cross-language transfer: Reconceptualizing the impact of
early bilingualism on phonological awareness, Scientific Studies of Reading, 14 (4), 265-380
Laurent, A., & Martinot, C. (2010). Bilingualism and phonological awareness: the case of bilingual (French–Occitan) children. Reading and Writing, 23(3-4), 435-452.
Lecocq, K (2008). Acquisition d'une langue seconde en milieu scolaire. Evaluation longitudinale réalisée auprès d'enfants francophones immergés en néerlandais. Unpublished doctoral dissertation. Université Libre de Bruxelles. Laboratoire de Psychologie Expérimentale.
Lecocq, K., Mousty, P., Kolinsky, R., Goetry, V., Morais, J., & Alegria, J. (2005). Evaluation de programmes d’immersion en Communauté française: une étude longitudinale comparative du développement de compétences linguistiques d’enfants francophones immergés en néerlandais. Le point sur la recherche en Education, 30 ; pp. 27-64.
Lecocq, K., Kolinsky, R., Goetry, V., Morais, J., Alegria, J., & Mousty, P. (2009). Reading development in two alphabetic systems differing in orthographic consistency: A longitudinal study of French-speaking children enrolled in a Dutch immersion program. Psychologica belgica, 49(2-3), 111-156.
Lefebvre, P., Girard, C., Desrosiers, K., Trudeau, N., & Sutton, A. (2008). Phonological Awareness Tasks for French-Speaking Preschoolers Tâches de mesure de la conscience phonologique chez les enfants d’âge préscolaire francophones. Canadian Journal of Speech-Language Pathology and Audiology, 32(4), 158.
Léon, P., R. (1992). Phonétisme et prononciations du français. Paris: Nathan Université.
Mann, Virginia. A. (1986). Phonological awareness: The role of reading experience. Cognition, 24, 65 92. Also published under the same title in The Onset of Literacy, Ed. P. Bertelson, 1987. Cambridge, Mass.: MIT Press.
Martin, Andrea (2011). Critical review: Comparison of phonological awareness abilities of bilingual and monolingual Children, retrieved from
http://www.uwo.ca/fhs/csd/ebp/reviews/2010-11/Martin.pdf
McBride-Chang, Catherine (1995). What is phonological awareness?, Journal of Educational Psychology, 87(2), 179-92
McGrath, R. E., & Meyer, G. J. (2006). When effect sizes disagree: The case of r and d. Psychological methods, 11(4), 386.
Odlin, Terrence (1989) Language transfer: Cross-linguistic influence in language learning. Eds. Micheal H. Long and Jack C. Richards. Cambridge University Press: Cambrigde
Saiegh-Haddad, E. (2007). Epilinguistic and metalinguistic phonological awareness may be subject to different constraints: Evidence from Hebrew. First Language, 27(4), 385- 405.
Schaefer, B., Fricke, S., Szczerbinski, M., Fox-Boyer, A. V., Stackhouse, J., & Wells, B. (2009). Development of a test battery for assessing phonological awareness in German- speaking children. Clinical linguistics & phonetics, 23(6), 404-430.
Schmider, E., Ziegler, M., Danay, E., Beyer, L., & Bühner, M. (2010). Is it really robust? Reinvestigating the robustness of ANOVA against violations of the normal distribution assumption. Methodology: European Journal of Research Methods for the Behavioral and Social Sciences, 6(4), 147.
San Francisco, Andrea Rolla; Carlo, María; August, Diane; Snow, Catherine E. (2006). The role of language of instruction and vocabulary in the English phonological awareness of Spanish-English bilingual children, Applied Psycholinguistics, 27, 229-246
Secru, L. & Strobbe L. (2011). Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie van de CLIL- projecten in het secundair onderwijs in Vlaanderen. Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming.
Smith, Sylvia B.; Simmons, Deborah C.; Kameenui, Edward J. (1998). Phonological awareness: Research bases. In What reading research tells us about children with diverse learning needs: Bases and Basics, Eds. Simmons, Deborah & Kameenui, 61-127, Lawrence Erlbaum Associates Publishers: London
Stahl, Steven A.; Murray, Bruce A. (1994) Defining phonological awareness and its relationship to early reading, Journal of Educational Psychology, 86 (2), 221-234
Tedick, D. J. (1998). Review: Immersion Education, International Perspectives by Robert Keith Johnson and Merril. The Modern Language Journal, 82 (4), 585-587
Terrisse, B., D. Roberts, Palacio-Quintin, E. & MacDonald, B. E. (1998). “Effects of Parenting Practices and Socioeconomic Status on Child Development.” Swiss Journal of Psychology, 57, 114–123.
Tingley, P.A.; Dore, K.A.; Lopez A.; Parsons, H.; Campell, E.: Kay-Raining Bird, E.; Cleave, P. (2004). A comparison of phonological awareness in Early French Immersion and English Children. Journal of Psycholinguist Research, 33(3), 263-287
Treiman, R. & Bourassa, D.C. (2000). Children’s written and oral spelling. Applied Psycholinguistics, 21, 183-204
Treiman, R. & Bourassa, D.C. (2003). Spelling in children with dyslexia: Analyses from the Treiman-Bourassa Early spelling test. Scientific Studies of Reading, 7, 309-333
Treiman, R. (1983). The structure of spoken syllables: Evidence from novel word games, Cognition, 15, 49-74
Treiman, R. (1985). Onsets and rimes as units of spoken syllables: Evidence from children, Journal of Experimental Child Psychology, 39, 161-181
Troia, Gary A. (1999) Phonological awareness intervention research: A critical review of the experimental methodology, Reading Research Quarterly, 34 (1), 28-52
Tunmer, William; Herriman, Micheal; Nesdale, Andrew (1988) Metalinguistic abilities and beginning reading, Reading Research Quarterly, 23 (2), 134-158
Rothe, E., Grünling, C., Ligges, M., Fackelmann, J., & Blanz, B. (2004). “Erste Auswirkungen
eines Trainings der phonologischen Bewusstheit bei zwei unterschiedlichen Altersgruppen im Kindergarten [First effects of training phonological awareness in two age cohorts of kindergarten children].” Zeitschrift für Kinder- und Jugendpsychiatrie und Psychotherapie, 32, 167–176.
Rubin, H. & Turner, A. (1989). Linguistic awareness skills in grade one children in a French Immersion Setting. Reading and Writing: An interdisciplinary Journal, 1, 73-86
Ruscio, J. (2008). A probability-based measure of effect size: Robustness to base rates and other factors. Psychological Methods, 13(1), 19.
Sandra, D., Gillis, S., & De Schutter, G. (1997). Het effect van morfeemgrenzen op de intuïtieve syllabisering van kleuters en gealfabetiseerde kinderen. Gramma/TTT: tijdschrift voor taalwetenschap, 6(2-3), 243-253
Yelland, Gregory W.; Pollarda, Jacinta; Mercuria, Anthony (1993) The metalinguistic benefits of limited contact with a second language, Applied Psycholinguistics, 14, 423-444
Van Bon, W.H.J. & Van Leeuwe, J.F.J. (2003). Assessing phonemic awareness in kindergarten: the case for phoneme recognition task, , Applied Psycholinguistics, 24, 195-219
Van de Craen, P. (2002). Belgium. In M. Grenfell (Ed.), Modern languages across the curriculum (pp. 69–77). London: Routledge.
Vandenbroucke, F. (2004). Beleidsnota Onderwijs 2004-2009: Onderwijs en Vorming, Vandaag kampioen in wiskunde, morgen ook in gelijke kansen. Vlaams Parlement. Retrieved from <http://www.ond.vlaanderen.be/beleid/archief/2004-2009.pdf>
Verhagen, Wim G.M.; Aarnoutse Cor A.J.; Van Leeuwe, Jan F.J. (2010). Spelling and word recognition in grades 1 and 2: Relations to phonological awareness and naming speed in Dutch children, Applied Psycholinguistics 31, 59-80
Verhoeven, L. (2000). Components in early second language reading and spelling. Scientific studies of reading, 4(4), 313-330.
Verhoeven, L. (2007). Early bilingualism, language transfer, and phonological awareness, Applied Psycholinguistics, 28, 425-439
Vygotsky, L. S. (1962). Thought and language. MIT Press: Cambridge, MA
Wagner, R.K. (1988). Causal relations between the development of phonological processing abilities and the acquisition of reading skills: a meta-analysis. Merrill-Palmer Quarterly, 34, 261-279
Wagner, R.K. & Torgesen, J.K. (1987). The nature of phonological processing and its causal
role in the acquisition of reading skills. Psychological Bulletin, 101, 192-212
Walter, H. (1977). La phonologie du Français. University Press of France
Wepman, J. M. (1960). Auditory discrimination, speech and reading, The Elementary School Journal, 60 (6), 325-333
Wester, Fred; Renckstorf, Karsten; Scheepers, Peer (2006) Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap. Eds. Wester, Renckstorf & Karsten, Kluwer: Alpen aan den Rijn
Willemyns, R. (1998). Inleiding tot de variatielinguistiek. VUBpress: Brussel.
Wobbrock, J. O., Findlater, L., Gergle, D., & Higgins, J. J. (2011, May). The aligned rank transform for nonparametric factorial analyses using only anova procedures. In Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp. 143-146). ACM.
Yopp, H. K. (1998). The validity of reliability of phonemic awareness tests. Reading Research Quarterly, 23, 159-177
Zimmerman, D. W. and Zumbo, B. D. (1993). Relative power of the Wilcoxon test, the Friedman test, and repeated measures ANOVA on ranks. Journal of Experimental Education, 62(1), 75-86.
Zoccolotti, P., & Friedmann, N. (2010). From dyslexia to dyslexias, from dysgraphia to dysgraphias, from a cause to causes: A look at current research on developmental dyslexia and dysgraphia. Cortex, 46(10), 1211-1215.
Zwitserlood, P., Schriefers, H., Lahiri, A., & Van Donselaar, W. (1993). The role of syllables in the perception of spoken Dutch. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 19(2), 260.