Gaza©Jordan: Introduction and exploration of a spatial frame for Gaza camp, its community and context

Valentine Gruwez, Tom Lanclus, Jasper Aerts en Charlotte Dhollander Jasper Aerts Charlotte Dhollander Tom Lanclus
Persbericht

Gaza©Jordan: Introduction and exploration of a spatial frame for Gaza camp, its community and context

DESIGN IN EEN PALESTIJNS VLUCHTELINGENKAMP? 

We zien het allemaal dagelijks in de media: verwoeste woningen, vernielde steden, doodsbange vluchtelingen, … De laatste maanden laait het Israëlisch-Palestijnse conflict weer in alle felheid op. Een angstaanjagende déjà-vu die de wereld shockeert. Weldra echter, zal ook dit weer oud nieuws zijn en gaat het leven gewoon verder. Helaas, voor de 300.000 nieuwe Palestijnse vluchtelingen is dit geen optie. 

De problematiek van vluchtelingen, gedwongen hun thuis te verlaten voor een kamp, is er één van alle tijden, op alle continenten. Wat wij vaak niet weten is dat die kampen soms decennialang blijven bestaan. In het geval van de Palestijnse vluchtelingenkampen is dat reeds 66 jaar. Van generatie op generatie zijn deze, verspreid over het Midden-Oosten, uitgegroeid tot dichtbevolkte vluchtelingensteden. Helaas zijn deze kamp-steden verre van ontwikkeld en worden ze gekenmerkt door erbarmelijke levensomstandigheden. 

Architectuur voor vluchtelingenUNRWA, een dochterorganisatie van de VN, verleent vooral humanitaire hulp aan de vluchtelingen, wat bijvoorbeeld voedselpakketten en onderwijs omvat. Het belang van de leefomgeving en infrastructuur van het kamp was tot voor kort geen prioriteit. Daar begint nu verandering in te komen. Het Camp Improvement Program van de organisatie wil nu ook architecten en urbanisten inzetten in de kampen. Hiervoor wordt al sinds enkele jaren een samenwerking aangegaan met de KULeuven die masterstudenten Burgerlijk Ingenieur Architect ter plaatse stuurt om kampen te analyseren en ontwerpen voor te stellen.

Dit is echter geen vanzelfsprekende opgave, want hoe ontwerp je voor een plek waar men niet wil blijven? Welke architectuur past in het kader van armoede en politieke strijd? Design, is het überhaupt gerechtvaardigd in een vluchtelingenkamp?

Kamp zonder tentenDeze scriptie spitst zich specifiek toe op Gaza Camp, een vluchtelingenkamp in Jordanië. Hoewel het land 13 kampen telt, is dit kamp in vele opzichten uniek. 

Allereerst krijgen deze vluchtelingen niet het Jordaanse burgerschap omdat zij als enigen uit de Gazastrook afkomstig zijn. Geen recht op grondbezit, geen studietoelagen, beperkte gezondheidszorg en weinig werkgelegenheid zijn slechts enkele consequenties van hun apart statuut. 

Sinds 1968 hebben de vluchtelingen beetje bij beetje hun woningen en hun kamp opgebouwd, van eenvoudig tentenkamp tot stedelijk weefsel. Echter, zonder de volwaardige steun van de Jordaanse regering is deze kamp-stad verre van een gewone stad. Tot voor kort lagen rioleringen open in de straten, vele woningen zijn niet bereikbaar voor hulpdiensten en er zijn geen veilige plaatsen voor kinderen om te spelen. Zo raakte een jongetje van 9 onlangs nog zwaargewond door een val in een diepe put in de weg. 

Daarbovenop blijft Gaza Camp aan een hoog tempo verdichten omdat het niet toegestaan is buiten de officiële grenzen van het kamp te bouwen. Het resultaat: onveilige woningen met meerdere verdiepingen en een tekort aan licht, verluchting en hygiëne.

Dit alles maakt van Gaza Camp het meest problematische kamp in Jordanië. Desalniettemin bruist het kamp van het leven. Winkeltjes, beenhouwers en meubelmakers domineren het straatbeeld. Er heerst een drukte aan luidruchtige verkopers, bussen, vrouwen met boodschappen, en spelende kinderen. Van ver komt men naar het befaamde kamp voor de voordelige producten en uitstekende service. In dat opzicht heeft Gaza Camp troeven als geen ander. 

Right of ReturnHoe bruisend ook, een vluchtelingenkamp is en blijft een tijdelijke thuis. De Right of Return –de hoop op een terugkeer naar Palestina- wordt door jong en oud levendig gehouden. Valiezen staan letterlijk aan de deur klaar. “We moesten maar eens morgen kunnen vertrekken”, aldus een

kampbewoner. Hoewel men beter wil leven in het kamp, staat men ook kritisch tegenover nieuwe projecten. Elk nieuw huis, elke verbetering maakt dat de levensomstandigheden verbeteren en hierdoor vermindert ook de druk op de Right of Return. Als men goed leeft, waarom zou de rest van de wereld dan nog ingrijpen? Het is dus een uiterst delicate zaak, ontwerpen in een vluchtelingenkamp.

Een unieke studie Voor het eerst in 50 jaar wordt met deze scriptie een uitgebreide studie gemaakt over Gaza Camp. Naast de historiek van het kamp worden ook ligging, wegen en bereikbaarheid van scholen, ziekenboegen en moskee’s onderzocht. Verder worden ook marktplaatsen, buurten, bouwblokken en woningen en de verdichting en uitbreiding van het kamp onder de loop genomen. Bij deze studie was het van cruciaal belang te begrijpen hoe mannen en vrouwen, ouderen en kinderen deze private en publieke plekken anders gebruiken.

Aan de hand van wandelingen, interviews, focusgroepen en enquêtes werd het hele kamp gedurende 8 weken in kaart gebracht. Een eerste fase in de samenwerking met UNRWA. 

De tweede fase, een ruimere interpretatie van de gegevens, bracht meer verbanden aan het licht. Enkele voorbeelden van verbanden zijn: de invloed van het landschap op de groei van Gaza Camp, het belang van nabije bossen en open plekken aan de kampgrens en de cruciale rol van de hoofdweg als economisch centrum en connectie met de buitenwereld. Dit leidde tot een toekomststrategie voor Gaza Camp.

Deze strategie omvat 4 kaders genaamd Hoofdweg, Heuvelrug, Grenscondities en Weefsel. Het zijn grotere visies, algemene richtlijnen waarbinnen kleinere projecten -zoals een nieuwe markt- zullen passen. Zij werden opgesteld samen met UNRWA en de vluchtelingen-gemeenschap enzullen een leidraad vormen voor toekomstige projecten. 

Out-of-the-boxUiteindelijk werden binnen die kaders drie conceptuele ontwerpen voorgesteld. Wat was daarbij van cruciaal belang? Het out-of-the-box denken. In kampen wordt maar al te vaak binnen de lijntjes gekleurd. Een school, nieuwe woningen, … UNRWA heeft vaak moeite haar traditie te doorbreken. Veel vluchtelingenkampen zijn vandaag de dag meer dan gewoon kampen en hebben daarom nood aan innovatieve ideeën die verder durven kijken dan de officiële grenzen. De problematiek van de Right of Return recht in de ogen durven kijken en naar oplossingen op maat van de vluchtelingen zoeken, is wat Gaza Camp nodig heeft.

Vergeet dus het idee dat design enkel over de allernieuwste wolkenkrabber gaat. Architectuurontwerp is cruciaal in elke leefomgeving. Vluchtelingenkampen jong of oud, hebben dringend nood aan architecten en urbanisten die op maat van elk kamp de levensomstandigheden helpen verbeteren, zonder afbreuk te doen aan de Right of Return.

 

 

Bibliografie

Boeken en Artikels

ABRAMS, Jason Brandon, "Wayfinding in Architecture" In: Graduate School Theses and Dissertations, 2010, Retrieved from http://scholarcommons.usf.edu/etd/3541, on March 14, 2014.

AL-HUSSEINI, Jalal, "The Evolution of the Palestinian Refugee Camps in Jordan. -Between Logics od Exclusion and Integration." In: Cities, Urban Practices and Nation Building in Jordan, edited by Myriam Ababsa and Rami Daher, Presses de l'IFPO, Beirut, 2012, p. 181-204.

AL-QUTUB, Ishaq Y., "Refugee Camp cities in the middle east: A challenge for urban development policies", in: International Sociology 4, 1989, p. 91-108.

ARURI, Naseer Hasan, Jordan - A Study in Political Development (1921-1965), Springer, Den Haag, 1972.

BAROUD, Ramzy, The Second Palestinian Intifada - A chronicle of a people's struggle, Pluro Press, UK, 2006.

DE CAUTER, Lieven, Feast in a War Zone - A Palestinian Diary, SUN Architecture, Boom, 2009.

DIETVORST, Lotte; GROMMEN, Ciel; THEUNS, Marthe, VANDERMEULEN, Josefien; VANGRONSVELD, Anouk, Palestinian Refugee Camps in Jordan, a brief introduction, (unpublished paper), KU Leuven, Department of ASRO, 2012.

DIETVORST, Lotte; GROMMEN, Ciel; THEUNS, Marthe, VANDERMEULEN, Josefien; VANGRONSVELD, Anouk, Husn Camp Island, Extending the Identity of a Palestinian Presence (Volume I), (unpublished paper), KU Leuven, Department of ASRO, 2012.

DIETVORST, Lotte; GROMMEN, Ciel; THEUNS, Marthe, VANDERMEULEN, Josefien; VANGRONSVELD, Anouk, Husn Camp Island, Extending the Identity of a Palestinian Presence (Volume II), (unpublished paper), KU Leuven, Department of ASRO, 2012 DPA, Five Decades of Responsibility in the Refugee Camps of Jordan, Governement of Jordan, Amman, 2000. DPA, 60 years serving refugee camps - Department of Palestinian Affairs, United Media, Amman, 2008. EL ABED, Oroub, "Immobile Palestinians: ongoing plight of Gazans in Jordan", in: Forced Migration Review: Palestinian Displacement, Oxford, UK 2006, Vol26, p. 17-18. EL ABED, Oroub, "Palestinian refugees in Jordan", in: Forced Migration Online Research Guide, 2004, retrieved from http://www.forcedmigration.org on March 11, 2014. EL-SAID, Hamid; HARRIGAN, Jane, "You Reap What You Plant: Social Networks in the Arab Worls - The Hashemite Kingdom of Jordan", in: World Development, s.n., Elsevier, 2009, vol. 37, nr. 7, p. 1235-1249 FARAH, Randa, "Crossing Boundaries: Reconstruction of Palestinian identities in al-Baq'a Refugee Camp, Jordan", in: Palestine, Palestiniens - territoire national, espaces communautaires, Les cahiers du Cermoc, no. 17, Cermoc, Beirut, 1997. GANDOLFO, Luisa, Palestinian in Jordan: The Politics of Identity, I.B. Tauris & Co Ltd, London, 2012. HANDELMAN, Sapir, Conflict and Peacemaking in Israel-Palestine - Theory and application, Routledge, New York, 2011. JAMAER, Stefan; LANCELOT, Andreas; VERBRUGGEN, Jonas, Urban Embarkation of Husn Camp, A design On The Verge Between A Palestinian Refugee Camp and Jordanian Sprawl, (unpublished paper), KU Leuven, Department of ASRO, 2013. KASSIM Anis, "The Palestinians: From Hyphenated to Integrated Citizens", in: Palestine Year Book of International Las, s.n., 1987, vol. 4, p. 297. KHAWAJA, Marwan; TILTNES Age A. (ed.), On the margins, Migration and Living Conditions of Palestinian Camp Refugees in Jordan, FAFO report 357, Fafo, Centraltrykerriet AS, Oslo, 2002. LOCKMAN, Zachary, BEININ, Joel, Intifada - The Palestinian uprising against Israeli Occupation, South End Press, Cambridge, 1989. MILLS, Catherine, "Giorgio Agamben", in: Internet Encycolpedia of Philosophy, University of New South Wales, Retrieved from http://www.iep.utm.edu/agamben/, on March 22, 2014. MISSELWITZ, Philipp; HANAFI, Sari, "Testing a New Paradigm: UNRWA's Camp Improvement Programme", Refugee Survey Quarterly, in: UNRWA and the Palestinian refugees 60 years later, UNHCR, 2010, vol. 28, nr. 2 & 3. PAPPE, Ilan, The Ethnic Cleansing of Palestine, Oneworl Publications, London, 2006. PETEET, Julie, Landscape of Hope and Despair - Palestinian Refugee Camps, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 2005. PETTI, Alessandro, Architecture in Exile, retrieved from http:..www.campusincamps.ps/en/architecture-exile, las conson 22nd March, 2014. RAMADAN, Adam, "Spatialising the refugee camp", in: Transactions of the institute of Britisch Geographers, Royal Geographical Society, Cambridge, 2012. RUEFF, Henri; VIARO, Alain, "Palestinian refugee camps - From shelter to habitat", Refugee Survey Quarterly, in: UNRWA and the Palestinian refugees 60 years later, UNHCR, 2010, vol. 28, nr. 2&3. SABBAH, Rania; TWEIB, Maisa, "Assistance to ex-Gaza Refugees in Jerash Camp, Jordan", UNRWA Survey Report, May-June 2007. SHEIKH HASSAN, Ismae'l, "An introduction to the Urbanism of the Palestinian Camp", in: On Activism and Urbanism: Palestinian refugee camps and Nahr el Bard, unpublished paper. SHOGRY, Simon, A Domestic pad de deux - the Rise of the Muslim Brotherhood and Islamic Regime Relations in Jordan, (unpublished paper), Claremont McKenna College, department of Politics and Philosophy, 2008. SHOSHAN, Malkit, Atlas of the Conflict, 010 Publishers, Rotterdam, Nederland, 20120. TESSLER, Mark, A History of the Israeli-Palestinian Conflict, Indiana University Press, Bloomington, 1994. UNRWA, Space, Time, Dignity, Rights, Henrich, Frankfurt a.M., 2012. U.S. Department of State Country Reports on Human Rights Practices: 2010, Jordan, 2011, published on website: http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2010/nea/154464.htm, last conculted on March 12, 2014. VANDERMEULEN, Josefien; VANGRONSVELD, Anouk, Decampenizing Talbiyeh, Scaping a City, (unpublished paper), KU Leuven, Department of ASRO, 2012. VAN DER HEIJDEN, Chris, Israel, Een Onstelbare Vergissing, Contact, 2008. WEIZMAN, Eyal, Hollow Land: Israel's Architecture of Occupation, Verso, 2012. WORONIECKA, Dorota, "Identity and Place in Extended Exile: The Case of a Palestinian Refugee City-Camp", in: Studia Universitatis Babis-Bolyai - Sociologia, issue 1, 2013, p. 21-37. 

 

 

Universiteit of Hogeschool
Master in de Ingenieurswetenschappen: Architectuur
Publicatiejaar
2014
Kernwoorden
Share this on: