3D printen van een hoornvlies: vooronderzoek gelatine

Laurien Van den Broeck Leszek Liksza
Persbericht

3D printen van een hoornvlies: vooronderzoek gelatine

3D printen van een hoornvlies

‘Tissue engineering’ (TE) is vandaag de dag een van de meest prikkelende onderzoeksdomeinen in de medische wereld. Bovendien veroorzaken de via deze weg geleverde donorweefsels een ethische discussie, wat van TE een veelbesproken onderwerp maakt bij zowel specialisten als leken. Deze studie onderzoekt de mogelijkheid naar het 3D printen van een hoornvlies. Het hoornvlies is de buitenste laag van het oog en is samen met de pupil en de lens verantwoordelijk voor lichttransmissie naar het netvlies. Indien het hoornvlies beschadigd of geïnfecteerd is, is het vormen van een zuiver beeld op het netvlies, omwille van ongecontroleerde lichtstralen,  uitgesloten. In de hele wereld lijden ongeveer 10 miljoen mensen aan verminderd zicht door schade aan het hoornvlies [1][3]. Aangezien er een groot tekort is aan donorweefsel van goede kwaliteit, is het niet mogelijk de grote vraag naar donorweefsel tegemoet te kunnen komen [1][2][3]. Bovendien komen aandoeningen zoals auto-immuunziekten[1] en hoornvliezen met chemische brandwonden niet in aanmerking voor vervanging met donorweefsel. Hierbij komt kijken dat donorweefsels vaak door het lichaam worden afgestoten, vandaar de nood aan hoornvliessubstituten [1]. Momenteel zijn er reeds geteste hoornvliessubstituten om minimale functie voor het oog te herstellen, maar door gebrek aan integratie van gastheercellen zijn deze niet geschikt voor donorweefsel transplantatie [2]. Bovendien worden deze momenteel allen gevormd d.m.v. een mal, wat het productieproces minder rendabel en flexibel maakt. Het uiteindelijke doel van dit onderzoek is om de 3D geprinte hoornvliessubstituten het zicht te laten herstellen op een vergelijkbare manier als met donor transplantaties.

Image removed.

Figuur 1- Het oog en het hoornvlies

Voor het opbouwen van deze 3D structuur is gekozen voor het gebruik van een Aerosol Jet Printer (AJP). Het gebruik van deze AJP in combinatie met het hoornvlies als toepassing maakt deze masterproef uniek. De grote resolutie van de AJP, waardoor materiaal zorgvuldiger gedeponeerd kan worden, de mogelijkheid van gebruik van inkten met wijd bereik aan viscositeit en de aanpasbare afstand van de printkop tot het substraatoppervlak maakt het printen op een 3D oppervlakte met hydrogels[2] mogelijk. Bovendien kan een hoornvliesgeometrie worden ingeladen via CAD[3]-files, deze zijn meestal afkomstig van medische scans. Dit maakt het eenvoudiger om het printen te verwezenlijken. Een bijkomend voordeel is dat de structuren van deze CAD-files geoptimaliseerd kunnen worden. Een ingescand, beschadigd hoornvlies kan dus ‘hersteld’ en aangepast worden, zodat er uiteindelijk een geschikt hoornvlies kan worden geprint en ingeplant.

Image removed.

Figuur 2- Afbeelding van de Aerosol Jet Printer

Het ideale hoornvliessubstituut is biodegradeerbaar en bevordert de weefselregeneratie na een transplantatie [1]. Bovendien mag het printmateriaal na de opsplitsing naar een aerosol[4] in de atomizer[5] niet beschadigd raken en moet ‘overspray’[6] bij de printbaantjes worden geminimaliseerd. Het drooggewicht van de extracellulaire matrix[7] van het hoornvlies bestaat voor 71% uit collageen, dit maakt van collageen het biochemische hoofdbestanddeel van het hoornvlies [2]. Collageen vormt hierom dus het ideale basismateriaal om uiteindelijk een hoornvlies te printen. Omdat collageen een dure stof is en er vele testen zullen moeten worden uitgevoerd naar de parameters en het gedrag van het materiaal in de AJP, is er gezocht naar een alternatief printmateriaal. Dit is gelatine geworden, een andere, gedenatureerde vorm van dezelfde macromolecule [4]. In dit onderzoek heeft men voedingsgelatine, gelatine type A (specifiek aangepast voor celcultuur) en gelatine type B monsters geprint met de AJP.

Deze studie heeft uitgewezen dat de AJP geschikt is voor het printen van kleine 3D structuren.

Voedingsgelatine en gelatine type A gaven bijkomende problemen zoals schuimvorming. Deze schuimvorming voorkwam een goede vorming van een aerosol en gaf bijgevolg een minder goede substraatdekking. Het aanpassen van de temperatuur kon deze schuimvorming niet verminderen. Een ander, belangrijk probleem was condensatie. Deze vernietigde de printresultaten eens het de printkop en bijgevolg het substraat bereikte. Condensatie kon deels verholpen worden door het toevoegen van een warmtebron. Gezien deze echter niet het volledige toevoerbuisje op temperatuur kon brengen, verschoof de condensatie naar de niet verwarmde delen. Een oplossing hiervoor kan de ‘Freeflex Heated tubing[8]’ zijn of men kan rond het toevoerbuisje een weerstandsdraadje wikkelen en deze met gecontroleerde stroomtoevoer verwarmen. Een meer drastische oplossing qua ontwerp zou zijn om ook het draaggas[9] en ‘sheath[10]’ gas verwarmd toe te voeren en de AJP te ‘downsizen’. Dit laatste zou niet alleen voordelig zijn voor de benodigde hoeveelheid hydrogel, maar ook voor de condensatie indien men het toevoerbuisje naar de printkop zou verkorten.

De hydrogel met 5% gelatine type B bleek de beste resultaten te geven bij de printtesten. Hiervoor is dus een specifiek, circulair printpatroon ontworpen.

Het bleek mogelijk om deze monsters na het printen te steriliseren en een protocol op te stellen voor het crosslinken[11] met Genipin[12], zonder dat deze oplosten. Vervolgens konden ze getest worden op biocompatibiliteit. Voor deze biocompatibiliteitstesten werden cellen van het type ATDC 5 ‘mouse cell lines’ in de gelatine monsters uitgezaaid. Een belangrijke conclusie is dat de geprinte gelatine niet toxisch bleek voor de cellen en dat de ingeplante cellen hierin konden prolifereren en zelf collageen startten aan te maken, wat wijst op het hernemen van normale celactiviteit. Hieruit blijkt dat het printen van biologisch materiaal d.m.v. de AJP een beloftevolle techniek is om weefsels te printen, meer bepaald met oog op het leveren van hoornvlies substituten met hoge resolutie.

Referenties

[1] Chao Deng, Fengfu Li, Joanne M. Hackett, Shazia H. ChaudhryBaldwin Toye, William Hodge, May Griffith, Floyd N. Toll, 2008, Collagen and glycopolymer based hydrogel for potential corneal application

[2] Wenguang Liu, Chao Deng, Christopher R. McLaughlin, Per Fagerholm, Belinda Heyne, Juan C. Scaiano, Mitchell A. Watsky, Yasuhiro Kato, Neil S. Lagali, Rejean Munger, Naoshi Shinozaki, Fengfu Li, May Griffith, 2008, Collagen–phosphorylcholine interpenetrating network hydrogels as corneal substitutes

[3] Yang Liu, Li Ren, Yingjun Wang, 2012, Crosslinked collagen–gelatin–Hyaluronic Acid biomimetic film for cornea tissue engineering applications

[4] M.C. Gómez-Guillén, B. Giménez, M.E. López-Caballero, M.P. Montero, 2011, Functional and bioactive properties of collagen and gelatin from alternative sources: A review

Figurenlijst

Figuur 1: Opbouw van het hoornvlies: http://www.google.be/imgres?q=cornea&um=1&hl=nl&sa=N&tbo=d&biw=1366&bih=591&tbm=isch&tbnid=thzwUXkIlHSqMM:&imgrefurl=http://www.laramyk.com/resources/education/occular-anatomy/major-ocular-structures/&docid=55B8HASTJ8m51M&imgurl=http://static.laramyk.com/wp-content/uploads/2010/05/cornea_magnified.jpg&w=500&h=352&ei=uDXHUPXjNs2q0AXnkICACw&zoom=1&iact=hc&vpx=4&vpy=206&dur=2873&hovh=188&hovw=268&tx=111&ty=98&sig=110064335841504881477&page=1&tbnh=146&tbnw=222&start=0&ndsp=22&ved=1t:429,r:15,s:0,i:128 Verworven op 11/12/2012

 

 

 

[1] Aandoening, waarbij het lichaam antistoffen maakt tegen lichaamseigen eiwitten

[2] Water absorberende gel van natuurlijke of synthetische polymeren

[3] Computer Aided Design

[4] Verneveling van het printmateriaal d.m.v. een gasstroom

[5] Reservoir in AJP waarin aerosol gevormd wordt

[6] Ongecontroleerde depositie van printmateriaal rond het printbaantje, zorgt voor afname van resolutie

[7] Door weefsels en organen uitgescheiden bij ontwikkeling en voorziet een template waarmee organogenese en wondheling wordt geregeld [2]

[8] Op maat gemaakt verwarmingselement/omhulsel voor kanaalstructuren en buizen

[9] Gas dat de kleine druppeltjes van de aerosol naar de printkop voert

[10] Toegevoegd in printkop om beschadiging van het biologisch materiaal, door botsen met de wand, te vermijden

[11] Maken van bindingen tussen polymeerketens, maakt structuur sterker en stabieler

[12] Chemische crosslinker van plantaardige oorsprong

Bibliografie

1.Figurenlijst

[a1] Opbouw van het hoornvlies: http://www.google.be/imgres?q=cornea&um=1&hl=nl&sa=N&tbo=d&biw=1366&bih=591&tbm=isch&tbnid=thzwUXkIlHSqMM:&imgrefurl=http://www.laramyk.com/resources/education/occular-anatomy/major-ocular-structures/&docid=55B8HASTJ8m51M&imgurl=http://static.laramyk.com/wp-content/uploads/2010/05/cornea_magnified.jpg&w=500&h=352&ei=uDXHUPXjNs2q0AXnkICACw&zoom=1&iact=hc&vpx=4&vpy=206&dur=2873&hovh=188&hovw=268&tx=111&ty=98&sig=110064335841504881477&page=1&tbnh=146&tbnw=222&start=0&ndsp=22&ved=1t:429,r:15,s:0,i:128 Verworven op 11/12/2012

[a2] Uitvoering hoornvliestransplantatie: http://www.oogheelkundemaastricht.nl/mijn_aandoening_en_behandeling/hoornvliesdystrofie/hoornvliestransplantatie_fuchs Verworven op 22/12/12

[a3] Vasthechten van hoornvliessubstituut: http://www.youtube.com/watch?v=iZbRnt8xjGw screenshot op min 6, Verworven op 22/12/2012

[a4] Inbrengen luchtbel die donorhoornvlies tegen hoornvlies gastheer perst, http://www.oogartsen.nl/oogartsen/hoornvlies_slijmvlies/cornea_transplantatie_PKP_PLK/ Verworven op 22/12/2012.

[a5] Geslaagde hoornvlies transplantatie met gebruik van hechtingen, http://www.corneabankberlin.com/nl/main_nl.htm Verworven op 23/12/12

[a6] Volledige winding van een collageen type I helix, L.C. Junqueira en J. Carneiro, tiende geheel herziende druk 2006, Functionele histologie, p120

[a7] Ontwikkeld hoornvlies substituut en implantatie methode, Per Fagerholm, Yuwen Liu, Neil S. Lagali, James W. Polarek, Kimberley Merrett, Monica Söderqvist, W. Bruce Jackson, May Griffith, Rejean Munger, 2010, A Biosynthetic Alternative to Human Donor Tissue for Inducing Corneal Regeneration: 24-Month Follow-Up of a Phase 1 Clinical Study

[a8] Het chemische reactiemechanisme tussen collageen, gelatine en hyaluronzuur, Yang Liu, Li Ren, Yingjun Wang, 2012, Crosslinked collagen–gelatin–Hyaluronic Acid biomimetic film for cornea tissue engineering applications

[a9] Illustratie van de IPN structuur van het collageen-poly-MG Hydrogel. De dikke lijnen zijn het collageen netwerk, de dunne lijnen de poly MG netwerken, Chao Deng, Fengfu Li, Joanne M. Hackett, Shazia H. ChaudhryBaldwin Toye, William Hodge, May Griffith, Floyd N. Toll, 2008, Collagen and glycopolymer based hydrogel for potential corneal application

[a10] De proliferatie van menselijke, corneale epitheelcellen op polysterine (PS) en het Col-Gel-HA hydrogel, Yang Liu, Li Ren, Yingjun Wang, 2012, Crosslinked collagen–gelatin–Hyaluronic Acid biomimetic film for cornea tissue engineering applications

[a11] De gelijkaardige opbouw van collageen en gelatine, M.I. GERRITS, W.F. LEMS, J.W.J. BIJLSMA, J.H.H. THIJSSEN, H.J.M. van RIJN, Tijdschrift: Klin Chem 1996; 21: 184-192, Botmetabolisme: een overzicht van de klinisch-chemische markers

[a12] Conversie van collageen naar het eiwit gelatine door verwarming en afkoeling, Silvia Nijhuis, Gelatine en dierlijke lijm, http://www.fenomenala.eu/?wpdmact=process&did=MzYuaG90bGluaw Verworven op 24/11/2012

[a13] Label Acros organics, http://www.acros.com/DesktopModules/Acros_Search_Results/Acros_Search_Results.aspx?search_type=CatalogSearch&SearchString=gelatin Verworven op 25/11/2012

[a14] Scannen van het hoornvlies, http://www.isaacs-optom.com/ortho_proce.html Verworven op 27/12/2012

[a16] Atomizer, PDF Optomec- Proces optimization, Verworven op 15/09/2012

[a17] Thomas Billiet, Mieke Vandenhaute, Jorg Schelfhout, Sandra Van Vlierberghe en Peter Dubruel; A review of trends and limitations in hydrogel-rapid prototyping for tissue engineering, 2012

[a18] Laser Fabrication of Three-Dimensional CAD Scaffolds from Photosensitive Gelatin for Applications in Tissue Engineering

Aleksandr Ovsianikov, Gerald Dräger, Andrea Deiwick, Boris Chichkov, Van Vlierberghe, Peter Dubruel, Lena Möller

[a19] W. Hutmacher, Thorsten Schantz, Iwan Zein, Kee Woei Ng, Swee Hin Teoh, Kim Cheng Tan - Mechanical properties and cell cultural response of polycaprolactone scaffolds designed and fabricated via fused deposition modeling- Dietmar - Laboratory for Biomedical Engineering, National University of Singapore- 2000

[a20] Darrel H Reneker and Alexander L Yarin- Electrospinning jets and polymer nanofibres - 2002

[a21] AerosolJet Datasheet, Aerosol Jet 300P and 300CE Systems

[a22] Invitrogen, PrestoBlue Cell Viability Reagent Protocol - 2010

[a23] Q800 DMA, http://www.tainstruments.com/product.aspx?siteid=11&id=25&n=1, Verworven op 20/2/2013

[a24] Fysiologische eigenschappen gelatine, Gelatin technological info, http://www.pbgelatins.com/binaries/Gelatin%20uk_tcm11-12472.pdf  - Verworven op 1/06/2013

2.Referenties

[1] Dimitri Willems, Glenn Goysens en Seppe Sells 2011-2012, Beheersing van aerosol jet printing proces

[2] Ingo Grunwald, Esther Groth, Ingo Wirth, Julian Schumacher, Marcus Maiwald, Volker Zoellmer and Matthias Busse, 2010, Surface biofunctionalization and production of minimaturized sensor structures using aerosol printing technologies

[3] Chao Deng, Fengfu Li, Joanne M. Hackett, Shazia H. ChaudhryBaldwin Toye, William Hodge, May Griffith, Floyd N. Toll, 2008, Collagen and glycopolymer based hydrogel for potential corneal application

[4] Wenguang Liu, Chao Deng, Christopher R. McLaughlin, Per Fagerholm, Belinda Heyne, Juan C. Scaiano, Mitchell A. Watsky, Yasuhiro Kato, Neil S. Lagali, Rejean Munger, Naoshi Shinozaki, Fengfu Li, May Griffith, 2008, Collagen–phosphorylcholine interpenetrating network hydrogels as corneal substitutes

[5] Yang Liu, Li Ren, Yingjun Wang, 2012, Crosslinked collagen–gelatin–Hyaluronic Acid biomimetic film for cornea tissue engineering applications

[6] M.C. Gómez-Guillén, B. Giménez, M.E. López-Caballero, M.P. Montero, 2011, Functional and bioactive properties of collagen and gelatin from alternative sources: A review

[7] Z.A. Nur Hanani, Y.H. Roos, Joe P. Kerry, 2012, Use of beef, pork and fish gelatin sources in the manufacture of films and assessment of their composition and mechanical properties

[8] Chloe N. Grover, Ruth E. Cameron, Serena M. Best, 2012, Investigating the morphological, mechanical and degradation properties of scaffolds comprising collagen, gelatin and elastin for use in soft tissue engineering

[9] Per Fagerholm, Yuwen Liu, Neil S. Lagali, James W. Polarek, Kimberley Merrett, Monica Söderqvist, W. Bruce Jackson, May Griffith, Rejean Munger, 2010, A Biosynthetic Alternative to Human Donor Tissue for Inducing Corneal Regeneration: 24-Month Follow-Up of a Phase 1 Clinical Study

[10] R. LANDERS, A. PFISTER, H. UBNER, H. JOHN, R. SCHMELZEISEN, R. M ULHAUPT,2002, Fabrication of soft tissue engineering scaffolds by means of rapid prototyping techniques

[11] Universiteit voor oogheelkunde, Hoornvlies transplantatie, http://www.oogheelkundemaastricht.nl/mijn_aandoening_en_behandeling/hoo… - Verworven op 18/12/2012

[12] Oogartsen.nl, anatomie en functie van het hoornvlies en slijmvlies, http://www.oogartsen.nl/oogartsen/hoornvlies_slijmvlies/bouw_functie_co… Verworven op 18/12/2012

[13] M.J. Tassignon, academie jaar 2008-2009, Oog en zien uitgeverij Acco p.7

[14] Gedeeltelijke hoornvliestransplantatie volgens de DSAEK-methode, DSAEK = Descemet stripping automated endothelial keratoplasty, http://www.elkerliek.nl/Elkerliek/Patientenfolders/Hoornvliestransplant… - Verworven op 18/12/2012

[15] Astronova, Lichtbreking,  www.astronova.nl/l.html - Verworven op 11/12/2012

[16] Oogartsen.nl, Lens implantatie, http://www.oogartsen.nl/oogartsen/refractie_chirurgie/lens_implantatie_…, Verworven op 18/12/2012

[17] Chokshi & Coluccelli Eye institute, The cornea and corneal disease, http://www.seeclearjax.com/index.php/Eye-Diseases/Corneal-Disorders/ Verworven op 18/12/2012

[18] Nederlands woordenboek, plaveiselcelepitheel,  http://www.nederlands-woordenboek.com/plaveiselcelepitheel/,  Verworven op 18/12/2012

[19] Hoornvliestransplantaties met innovatieve lasertechnieken, http://www.oogvooru.nl/documents/Nuijts/Hoornvliestransplantaties%20%20…. Verworven op 11/12/2012

[20] Medical dictionary, corneal keratocyte, http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/corneal+keratocyte , Verworven op 11/12/2012

[21] Donor weefsel voor hoornvliestransplantatie, Samenvatting en conclusies, http://dare.ubvu.vu.nl/bitstream/handle/1871/21523/cover.pdf;jsessionid…  Verworven op 10/12/2012

[22] The British Journal of Ophthalmology, Eduard Zirm,   http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1857444/, Verworven op 18/12/2012

[23] The future of keratoprostheses (artificial corneae),Fook Chang Lam, Christopher Liu, http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CEQQ…, Verworven op 22/12/12

[24] Oogartsen.nl, Hoornvliestransplantaties (PKP, LKP, PLK, DSEK),

http://www.oogartsen.nl/oogartsen/hoornvlies_slijmvlies/cornea_transpla…,  Verworven op 8/10/2012

[25] Cornea bank Berlin, wie komt voor donordonatie in aanmerking? http://www.corneabankberlin.com/nl/main_nl.htm, Verworven op 23/12/2012

[26] Academisch ziekenhuis Maastricht, hoornvliestransplantaties met innovatieve lasertechnieken, DR. R.M.M.A. NUIJTS, DRS. Y.Y.Y. CHENG, http://www.bislife.org/cms/mediaobject.php?id=357 -  Verworven op 18/12/2012

[27] Hanze kliniek, hoornvliestransplantaties, http://www.hanzekliniek.nl/nieuws/hoornvliestransplantatie/ - Verworven op 18/12/2012

[28] Nederlandse Federatie van universitair medisch centra, Hoornvliestransplantatie- en refractiechirurgie met hightech lasertechnologie (azM),

http://www.nfu.nl/trf/index.php?id=9&hoofdstuk=7&trf=337 - Verworven op 18/12/2012

[29] British Journal of Ophthalmoloy, Slit‐lamp technique of draining interface fluid following Descemet's stripping endothelial keratoplasty,

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1954917/ - Verworven op 22/12/2012

[30] Ophthalmology management, Discover the Advantages of Endothelial Keratoplasty

http://www.ophthalmologymanagement.com/articleviewer.aspx?articleid=106… - Verworven op 22/12/2012

[31] Ophtalmology and visual science, Keratoprosthesis  http://webeye.ophth.uiowa.edu/eyeforum/cases/94-Boston-Keratoprosthesis… - Verworven op 11/12/2012

[32] Steadyhealth.com, Prosthetic membrane, http://terms.steadyhealth.com/Prosthetic_membrane - Verworven op 23/12/2012

[33] Encyclo, online woordenboek, Epithelialisatie, http://www.encyclo.nl/begrip/Epithelialisatie Verworven op 10/11/2012

[34] Chitosan-based Biomaterials, http://www.sigmaaldrich.com/technical-documents/articles/material-matte… - Verworven op 5/12/2012

[35] Eyewiki, Amniotic membrane transplatation, http://eyewiki.aao.org/Amniotic_Membrane_Transplant  - Verworven op 20/12/2012

[36] Silvia Nijhuis, Gelatine en dierlijke lijm, http://www.fenomenala.eu/?wpdmact=process&did=MzYuaG90bGluaw - Verworven op 24/11/2012

[37] L.C. Junqueira en J. Carneiro, tiende geheel herziende druk 2006, Functionele histologie p.113-115

[38] L.C. Junqueira en J. Carneiro, tiende geheel herziende druk 2006, Functionele histologie, p120

[39] Biology Reference, Extracellulaire matrix http://www.biologyreference.com/Ep-Fl/Extracellular-Matrix.html  - Verworven op 10/10/2012

[40] Kennislink, biosynthetisch hoornvlies vervangt donorweefsel http://www.kennislink.nl/publicaties/biosynthetisch-hoornvlies-vervangt… - Verworven op 18/12/2012

[41] Dominique Hellio and Madeleine Djabourov, Chemically and Physically Cross-linked Gelatin Gels, Laboratoire de Physique et Mecanique des Milieux Heterogenes, Ecole de Physique et Chimie (ESPCI), 2002

[42] Oogartsenpraktijk, refractieafwijkingen, http://www.oogartsenpraktijk.be/html/refractieafwijkingen.htm verworven op 22/12/2012

[43] Het AMC, oogheelkunde, http://www.amc.nl/web/Het-AMC/Afdelingen/Medische-afdelingen/Oogheelkun… Verworven op 22/12/2012

[44] Oogartsen, Stoornissen in de waarneming, http://www.oogartsen.nl/oogartsen/het_oog/stoornissen_waarneming Verworven op 22/12/2012

[45] WebMD, find a vitamin or supplement, Hyaluronic Acid http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-1062-HYALURONI…  - Verworven op 24/12/2012

[46] D.O. Riese-‘Fluid dynamics in charge stabilized colloidal suspensions’-2000

[47] Boith edible gelatin, http://www.boith.com/food%20and%20feed%20product.files/Edible%20Gelatin… - Verworven op 24/11/2012

[48] M.I. GERRITS, W.F. LEMS, J.W.J. BIJLSMA, J.H.H. THIJSSEN, H.J.M. van RIJN, Tijdschrift: Klin Chem 1996; 21: 184-192, Botmetabolisme: een overzicht van de klinisch-chemische markers

[49] Food info, gommen en zetmeel als alternatief voor gelatine, http://www.food-info.net/nl/national/verslag-gelatine.htm - Verworven op 24/11/2012

[50] David M. Knapp, Victor H. Barocas, and Alice G. Moon, Kyeongah Yoo and Linda R. Petzold, Robert T. Tranquillo 1997, Rheology of reconstituted type I collagen gel in confined Compression

[51] Acros organics, gelatin, http://www.acros.com/DesktopModules/Acros_Search_Results/Acros_Search_R… - Verworven op 25/11/2012

[52] Wikipedia, collagenase, http://en.wikipedia.org/wiki/Collagenase, Verworven op 8/10/2012

[53] Aleksandr Ovsianikov, Gerald Dräger, Andrea Deiwick, and Boris Chichkov, Van Vlierberghe, Peter Dubruel, Lena Möller- ‘Laser Fabrication of Three-Dimensional CAD Scaffolds from Photosensitive Gelatin for Applications in Tissue Engineering’

 [54] [Marina Czemer, Laura A. Fasce & Patricia M. Frontini- ‘Deformation and fracture of mammalian protein based gels’ ‘Instituto de Ciencia y Tecnologia de Materiales (INTEMA)-CONICET-UNMdP, Mar del Plata, Argentina’

[55] Varun Bahrdwaj- ‘Quantification of intervertebral disc collagen cross-links using an enzymatic degradation tecnique’ – 2007

[56] Thomas Billiet, Mieke Vandenhaute, Jorg Schelfhout, Sandra Van Vlierberghe en Peter Dubruel; A review of trends and limiations in hydrogel-rapid prototyping for tissue engineering, 2012

[57] Huang-Chien Liang, Wen-Hsiang Chang, Ko-Jung Lin, Hsing-Wen Sung-‘Genipin-crosslinked gelatin microspheres as a drug carrier for intramuscular administration: In vitro and in vivo studies’-2002

[58] Sigma-Aldrich gelatine type A: http://www.sigmaaldrich.com/catalog/product/sigma/g2500?lang=en&region=… - Verworven op 15/05/2013

[59] Sigma-Aldrich gelatine type B: http://www.sigmaaldrich.com/catalog/product/sigma/g9391?lang=en&region=… - verworven op 15/05/2013

[60] Varun Bahrdwaj- ‘Quantification of intervertebral disc collagen cross-links using an enzymatic degradation tecnique’ p.14– 2007

[61] Maria H. L. Ribeiro and Marco Rabaça-‘Cross-Linked Enzyme Aggregates of Naringinase: Novel Biocatalysts for Naringin Hydrolysis’-2011

[62] Yachen Zhang, Yong Tang, Ying Wang, Liying Zhang ‘Nanomaterials for Cardiac Tissue Engineering application’ 2011

[63] Vunjak-Novakovic G, Tandon N, Godier A, Maidhof R, Marsano A, Martens TP, Radisic M ‘Challenges in cardiac tissue engineering’ 2009 - Department of Biomedical Engineering, Columbia University, New York, New York 10032, USA

[64] Gelfoam, http://www.pfizer.com/files/products/uspi_gelfoam_plus.pdf - verworven op 18/05/2013

[65] Rosellini E, Cristallini C, Barbani N, Vozzi G, Giusti P-‘Preparation and characterization of alginate/gelatin blend films for cardiac tissue engineering’ – 2009

[66] Payam Akhyari, BSc; Paul W. M. Fedak; Richard D. Weisel; Tsu-Yee Joseph Lee; Subodh Verma, Donald A. G. Mickle; Ren-Ke Li, Thoracic Transplantation and Mechanical Support for Congestive Heart Failure, 2002

[67] Zhenqing Li and Jianjun Guan- ‘Hydrogels for Cardiac Tissue Engineering ‘-2011

[68] David J Wong, Howard I Chang-‘Skin tissue engineering’-2009

[69] Dhandayuthapani B, Krishnan UM, Sethuraman S-‘Fabrication and characterization of chitosan-gelatin blend nanofibers for skin tissue engineering’-2010

[70] Wang TW, Wu HC, Huang YC, Sun JS, Lin FH-‘Biomimetic bilayered gelatin-chondroitin 6 sulfate-Hyaluronic Acid biopolymer as a scaffold for skin equivalent tissue engineering’-2006

[71] Bhat S, Kumar A-‘Cell proliferation on three-dimensional chitosan-agarose-gelatin cryogel scaffolds for tissue engineering applications’-2012

[72] Diana-Maria Dragusin, Heidi A. Declercq, Sandra Van Vlierberghe, Maria M. Cornelissen, Peter Dubruel and Izabela-Cristina Stancu, Manuel Dierick en Luc Van Hoorebeke- ‘Novel gelatin–PHEMA porous scaffolds for tissue engineering applications’-2012

[73] Aleksandr Ovsianikov, Gerald Dräger, Andrea Deiwick, Boris Chichkov, Van Vlierberghe, Peter Dubruel, Lena Möller, Laser Fabrication of Three-Dimensional CAD Scaffolds from Photosensitive Gelatin for Applications in Tissue Engineering

[74] 3D-nanofabrication, http://nanofoot.com/3d-nanofabrication/ - Verworven op 23/04/2013

[75] Two-Photon Polymerization, http://www.highq-us.com/en/applications/nanoprocessing/two-photon-polymerization/ - Verworven op 24/4/2013

[76] Darrel H Reneker and Alexander L Yarin- Electrospinning jets and polymer nanofibres- 2002

[77] Mechanical properties and cell cultural response of polycaprolactone scaffolds designed and fabricated via fused deposition modeling,  http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/1097-4636%28200105%2955:2%3C203::AID-JBM1007%3E3.0.CO;2-7/full - Verworven op 22/4/2013

[78] Fused deposition modeling of novel scaffold architectures for tissue engineering applications, http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0142961201002320  -Verworven op 22/4/2013

[79] W. Hutmacher, Thorsten Schantz, Iwan Zein, Kee Woei Ng, Swee Hin Teoh, Kim Cheng Tan - Mechanical properties and cell cultural response of polycaprolactone scaffolds designed and fabricated via fused deposition modelingDietmar - Laboratory for Biomedical Engineering, National University of Singapore- 2000.

[80] Optomec: company overview: http://www.optomec.com/Company/Overview - verworven op 29/05/2013

[81] L. Masschelein-Kleiner, 1978, Oude Vernissen, bind- en kleefmiddelen

[82] E. van den Bosch, C. Gielens, Gelatin degredation at elevated temperature, Laboratory for Biochemistry, Department of Chemistry, Katholieke Universiteit Leuven, 2003

[83] Voedingsgelatine, http://www.vahine.be/Produits/Aides--la-patisserie/Gelatine-feuilles.aspx - Verworven op 15/05/2013

[84] Zuiverheid gelatine type A, http://www.hungryfeelings.com/2011/09/01/gelatine - Verworven op 28/05/2013

[85] Freeflex Heated Tubing, http://www.watlow.com/products/heaters/freeflex-heated-tubing.cfm - Verworven op 14/04/2013

[86] Aanbeveling voor sterilisatie- Volksgezondheid- 2006: http://www.health.belgium.be/internet2Prd/groups/public/@public/@dg2/@h… - Verworven op 27/05/2013

[87] Conversie van collageen naar het eiwit gelatine door verwarming en afkoeling, Silvia Nijhuis, Gelatine en dierlijke lijm, http://www.fenomenala.eu/?wpdmact=process&did=MzYuaG90bGluaw - Verworven op 24/11/2012

[88] J. Van Reekum- ‘Operatieve zorgen en technieken’-2007.

[89] Lange CF, Esmao MJ. ‘Epitope mapping of homologous and cross-reactive antigens by monoclonal antibodies to streptococcal cell membrane (mAb to SCM)’- 1996

[90] Life technology protocols, Actin Staining protocol, http://www.invitrogen.com/site/us/en/home/References/protocols/cell-and… - Verworven op 31/05/2013

[91] Zelman ME, Lange CF ‘Isolation and partial characterization of antigens from basement membranes and streptococcal cell membrane (SCM) employing anti-SCM monoclonal antibody’-1989

[92] Q800 DMA, http://www.tainstruments.com/product.aspx?siteid=11&id=25&n=1, Verworven op 20/2/2013

[93] Filmetric, Profilometer, http://www.filmetrics.com/?_kk=profilometer&_kt=55e88148-e1cd-4759-b274… – Verworven op 31/05/2013

[94] KU Leuven, Confocal microscopy, http://cit.kuleuven.be/smart/infrastructure/confocal-microscope/confoca… - Verworven op 31/05/2013

[95] Histology, Histoclear, https://www.nationaldiagnostics.com/histology/product/histo-clear - Verworven op 1/06/2013

[96] Gelatin technological info, http://www.pbgelatins.com/binaries/Gelatin%20uk_tcm11-12472.pdf  - Verworven op 1/06/2013

Universiteit of Hogeschool
Elektromechanica
Publicatiejaar
2013
Share this on: