Todo Vuelve. Tijd en Historiciteitspolitiek in Naoorlogs Guatemala

Tessa Boeykens
Persbericht

Todo Vuelve. Tijd en Historiciteitspolitiek in Naoorlogs Guatemala

 

HET GEHEUGEN VAN GUATEMALAOf het verleden dat niet voorbij gaat

 

In de Guatemalteekse hooglanden worden de herinneringen aan de genocide nu al een tiental jaar letterlijk bovengehaald. Forensisch antropologen voeren er opgravingen uit van clandestiene massagraven die tijdens de burgeroorlog (1960-1996) gevuld zijn geraakt met de stoffelijke resten van vele slachtoffers. De inheemse Rosalina L., die de burgeroorlog overleefde, neemt de botresten van haar vader opgerold in plastiek mee in haar rugzak: “Het doet pijn ze te dragen… Het is alsof ik de dood meedraag. Maar ik ga ze niet onmiddellijk begraven. Deze botresten zijn het bewijs van mijn getuigenis.”

Een reis door de tijd

Gents historica Tessa Boeykens trok begin dit jaar naar Guatemala en reisde zowel letterlijk als figuurlijk terug in de tijd. Ze vergezelde o.a. de forensisch antropologen en verzamelde getuigenissen van de slachtoffers. Tijdens haar verblijf probeerde zij te achterhalen hoe het land omgaat met haar pijnlijke verleden. Het gewapend conflict eindigde pas een goede 12 jaar geleden en tekent vandaag nog steeds het collectieve geheugen van Guatemala.

De gepaste omgang met het verleden vormt één van de grote politieke vraagstukken van onze tijd en heeft ook vaak rechtstreekse gevolgen voor het heden. Met het oog op deze relatief recente problematiek is het ook Boeykens niet ontgaan dat hedendaagse historici zich veel te dikwijls opsluiten in hun universitaire ivoren toren. Met haar onderzoek wil ze daarom een dappere poging ondernemen om ook over de muren van het academische heen te kijken en zich als historica relevant te maken voor deze hedendaagse maatschappij. Want zoals de Franse historicus François Hartog het zegt: “Onze toekomst is ons heden en het verleden dat niet voorbij gaat, le passé qui ne passe pas.

Het geheugen van de sterkste

Naar aanleiding van de situatie in Syrië deed Rudy Vranckx in maart 2012 een rake uitspraak: “Het eerste slachtoffer in een oorlog is de waarheid. Zo is het altijd geweest en de overwinnaars schrijven later meestal toch de geschiedenis.” Ook in Guatemala is dit een feit. De Maya’s zijn altijd al de grote meerderheid geweest en tellen voor ongeveer 70 procent van de Guatemalteekse bevolking. Ondanks het feit dat zij met zoveel zijn, hebben zij nooit mogen deelnemen aan de nationale geschiedschrijving van het land. Ze werden en worden hiervan uitgesloten en het enigste wat ze hebben zijn hun herinneringen.

Boeykens wil nu ook deze Guatemalteken een stem geven en schreef daarom een alternatieve geschiedenis. Zo hoopt zij de inheemse bevolking te helpen in haar strijd tegen diepgeworteld racisme en sociale ongelijkheid. Daarnaast onderzocht ze ook wat het belang is van historisch geheugen en hoe het verleden gemanipuleerd kan worden voor politieke doeleinden. Ook de rol van historici tijdens transitieprocessen van dictatuur naar democratie krijgt de nodige aandacht.

Los van het feit dat zij geschiedenis heeft gestudeerd, is de scriptie van deze jonge historica vooral een zoektocht naar een betere toekomst voor de Maya’s en een kritische reflexie over de globale leugen van democratie en neoliberale vooruitgang. Of zoals Boeykens het zelf zegt: “Ik durf niet te beweren dat mijn werk spreekt in naam van alle slachtoffers. Toch beschouw ik het als één van mijn hoofddoelstellingen om te schrijven tegen sociale ongelijkheid en grove mensenrechtenschendingen. Het is een cruciale historische taak het verleden te begrijpen in de strijd om een betere toekomst.”

Kroniek van een aangekondigde uitbuiting

De onderdrukking van de inheemse bevolking begon reeds in 1523, toen de Spaanse conquistador Pedro de Alvarado de Guatemalteekse hooglanden in trok. De komende jaren won de politieke en economische elite steeds meer aan macht, wat in 1944 tot een eerste volksopstand zou leiden. Toen de sociaaldemocraat Jacobo Arbenz Guzmán in 1951 een poging tot landhervormingen ondernam en de Guatemalteekse Arbeiderspartij (PGT) legaliseerde, stootte hij echter op zware tegenstand van de elite en het leger.

De machthebbers van het land wilden hun privileges niet opgeven en zaten met een historisch gegroeide angst voor volksopstanden. Wie zich vanaf toen engageerde in de strijd om gelijke rechten werd genadeloos afgeschilderd als “een gevaarlijke communist, de dood waardig”.

Er volgde 36 jaar verscheurend burgerconflict met langs de ene kant het autoritaire militaire regime en langs de andere kant guerrillabewegingen, inheemse boeren, vakbondsleden en studenten. Het dictatoriale bewind van generaal Efraín Ríoss Montt werd tijdens de jaren ’80 het hoogtepunt van het conflict en mondde uit in een genocide op de Maya-bevolking. Huidig president en ex-militair Otto Pérez Molina blijft dit vandaag nog steeds ontkennen.

Diepe wonden

Volgens een vredescommissie van de Verenigde Naties kwamen zo’n 250.000 personen om het leven, vaak tijdens collectieve moordpartijen. Ook de andere cijfers kleuren rood: 45.000 vermisten, 430 dorpen van de kaart geveegd, 150.000 vluchtelingen en 1.500.000 ontheemden. Meer dan 83% van de slachtoffers waren Maya’s en 94% van de misdaden werd door het leger gepleegd. Een hoop statistieken, maar elk van deze cijfers heeft ook een gezicht.

Marcos vertelt: “Op een dag hoorden we dat het leger de dorpen begon binnen te dringen, de mensen vermoordde en alles stal, ook de schapen. Vanaf die dag moesten we naar de bergen vluchten om ons leven te redden. Wanneer het leger een gemeenschap binnentrad, vermoordde zij iedereen op haar weg; mannen, vrouwen en kinderen, en stak de huizen in brand.” Het hoeft dus niet te verbazen dat deze gruweldaden tot op vandaag een diep trauma hebben nagelaten in de afzonderlijke gemeenschappen en dat er van voltooid verleden tijd absoluut nog geen geen sprake is.

Geëngageerde geschiedschrijving

Onpartijdigheid is een na te streven basisprincipe voor elke onderzoeker, maar wie de groeiende maatschappelijke onbenulligheid van het vak wil tegengaan, zal "uit de veiligheid van de stilte" moeten stappen (Howard Zinn). Boeykens hoopt zo op een verantwoorde manier te kunnen bijdragen aan de strijd om het verleden, het heden en de toekomst van de Guatemalteekse inheemse bevolking.

Door alles in perspectief te plaatsen en historisch te contextualiseren kunnen historici vermijden dat geschiedenis wordt misbruikt en gemanipuleerd voor politieke doeleinden. Het is met zulke activiteiten dat de historicus zich op een verantwoorde manier kan, mag en zelfs moet engageren.

 

Bibliografie

Mondelinge Bronnen

1.      Alfonso Huet, 27.04.2012, Cobán (Alta Verapaz, Guatemala).

Alfonso Huet is in België geboren op 10.11.1946 en heeft theologie, sociale wetenschappen en antropologie gestudeerd. Sinds 1980 woont hij in Cobán (Alta Verapaz, Guatemala) waar hij met Q’eqchi’-gemeenschappen werkt rond thema’s als historisch geheugen. Hij is medeoprichter en eerste coördinator (tot 1996) van de Pastoral Social de la Diócesis de La Verapaz (pastoraal werk). Hij is tevens medeoprichter en bestuurslid van ADICI Wakliiqo (Associatie voor Integrale Inheemse Gemeenschapsontwikkeling). Interview met Informed Consent.

2.     Andrés K.M. (anoniem), 25.04.2012, departement Quiché (Guatemala).

Andrés is geboren in 1940 en woont in het departement Quiché. Zijn familie is Quiché. Hij had tijdens het conflict banden met de CUC, maakte deel uit van het Guerrilla-Leger van de Armen (EGP) en werkt vandaag voor COPREDEH, de Presidentiële Commissie voor de Rechten van de Mens. De exacte locatie van het interview wordt hier niet weergegeven omdat hij anoniem wenst te blijven. Interview met Informed Consent.

3.     Anna S. (anoniem), 03.05.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala).

Anna’s vader maakte deel uit van het groepje militairen die in 1960 in opstand kwamen tegen het autoritaire regime van generaal Miguel Ydigoras Fuentes. Hij werd uiteindelijk vermoord. Anna en haar man, die ook aanwezig was tijdens het interview, liepen samen school aan de Universiteit van San Carlos (USAC) waar zij in 1980 getuige waren hoe 2 jeeps van het leger binnenreden en willekeurig studenten begonnen neer te schieten. Anna wenst anoniem te blijven. Interview met Informed Consent.

4.     Coordinadora Nacional Indígena y Campesina (CONIC), 26.04.2012, Cobán (Alta Verapaz, Guatemala).

Informeel gesprek met 2 leden van de Nationale Koepel voor Indígenas en Boeren. De namen van deze twee worden hier niet gegeven omdat het om een informeel gesprek gaat met mondelinge toestemming maar zonder Informed Consent.

5.     Daniel Hernández-Salazar, 02.03.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala).

Daniel Hernández-Salazar, geboren in 1956, is fotograaf van beroep en maakte o.a. de cover van het eindrapport van de katholieke waarheidscommissie REMHI (“Guatemala: Nunca Mas”). Interview met Informed Consent.

6.     Daniel R.H. (anoniem), 26.04.2012, Alta Verapaz (Guatemala).

Daniel is spiritueel Maya-leider. In de jaren 1970 was hij vrijwillig PAC, maar hij heeft naar eigen zeggen “gelukkig” nooit een directe confrontatie met de guerrilla moeten meemaken waardoor hij niemand heeft moeten vermoorden. Hij had ook vrienden bij de guerrilla. Daniel is vandaag lid van een commissie die focust op interculturaliteit, inheemse rechtssystemen en alternatieve vormen van conflictbemiddeling. De exacte locatie van het interview wordt hier niet weergegeven omdat hij anoniem wenst te blijven. Interview met Informed Consent.

7.     Genaro Fabián Gregorio, 24.04.2012, Ixcán (Quiché, Guatemala).

Genaro Fabián Gregorio, geboren in 1961 woont al 40 jaar in Ixcán waar hij tijdens het conflict nauwe banden had met de CPR (Dorpen in Verzet). Vandaag is hij coördinator van de Sociale Pastorie van Ixcán. Interview met Informed Consent.

8.     Hector Nuila, 08.03.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala).

Hector Nuila is momenteel secretaris-generaal van de politieke partij URNG-MAIZ. In 1973 voegde hij zich bij de Revolutionaire Organisatie van het Gewapend Volk (ORPA) en representeerde deze organisatie tijdens de oprichting van de koepel URNG in 1982. Interview met Informed Consent.

9.     H.I.J.O.S. Guatemala, 24.03.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala).

H.I.J.O.S. Guatemala is een collectief bestaande uit de zonen en dochters van desaparecidos. De meeste onder hen verloren hun moeder, vader of beiden tijdens de burgeroorlog maar zetten de strijd van hun ouders vandaag verder. Het jongerencollectief voert vooral actie in de hoofdstad en is vooral bekend om haar empapeladas (posters met de gezichten van de desaparecidos op) en graffiti. Groepsinterview zonder Informed Consent maar met mondelinge toestemming om de opname te gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek. H.I.J.O.S verkoos een groepsinterview boven individuele gesprekken omdat als collectief naar buiten willen komen.

10.    Luis Pedro Taracena Arriola, 20.04.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala).

Luis Pedro is publiekshistoricus en woont in de hoofdstad. Hij heeft gestudeerd aan de Universiteit van San Carlos. Vandaag is hij initiatiefnemer van de tentoonstelling “Por qué estamos como estamos?”, een educatieve expo voor alle leeftijdsgroepen die de geschiedenis van Guatemala uitlegt om aan te tonen waar de huidige multiculturele samenleving en het hardnekkige racisme vandaag komen. Interview met Informed Consent.

11.     Marcelino Lopez Balan, 25.04.2012, Ixcán (Quiché, Guatemala).

Marcelino woont in Ixcán. Als catechist had hij tijdens het conflict een leidersfunctie in de parochie. De guerrilla hebben hem één keer gevraagd of hij één van hun leiders wou worden maar dat heeft hij geweigerd: “Yo soy líder, soy catequista, soy de la iglesia, pero no voy a ser líder de la guerrilla.” Momenteel is hij coördinator van ADESI (Organisatie voor Sociale Ontwikkeling in Ixcán). Interview met Informed Consent.

12.    Mario Minera, 24.11.2011, Brussel (België).

Mario Minera van CALDH (Centro para la Acción Legal en Derechos Humanos) uit Guatemala kwam op 24 november 2011 in Brussel bij CIFCA (Copenhagen Initiative for Central America and Mexico) spreken over de situatie in Guatemala. Conferentie opgenomen na mondelinge toestemming.

13.    Marta H., 24.04.2012, Ixcán (Guatemala).

Marta is één van de democratisch verkozen  inheemse vertegenwoordigsters van de vrouwenorganisatie ROMI (Red de Organizaciones de Mujeres de Ixcán) uit Ixcán. De organisatie werkt rond thema’s als vrouwenrechten, solidariteit, de verdediging van hun natuurlijke rijkdommen en land, … Na het conflict is Marta samen met haar ouders vanuit Mexico naar Guatemala teruggekeerd. Ze was toen 8 jaar. Van kleins af aan is zij steeds geëngageerd bezig geweest als lid van verschillende organisaties. Interview met mondelinge toestemming.

14.    Radio Guerrilla, La memoria en disputa, 22.02.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala).

Het stedelijk jongerencollectief H.I.J.O.S. Guatemala zendt 1 keer per week haar eigen radioshow (Radio Guerrilla) uit via internet. Daarin wordt gereflecteerd over thema’s zoals o.a. historisch geheugen. De titel van deze uitzending luidt “La memoria en disputa”  (“Het geheugen in het geding”). De opname gebeurde met een recorder naast de laptop.

15.    Sonia Guisela Calderón Revolorio, 11.04.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala).

Sonia is lid van de groep “Families van de slachtoffers van het Militair Dagboek” die juridisch ondersteund wordt door de NGO Fundación Myrna Mack. Haar vader was bij de vakbond en verdween op 23 januari 1984. Hij verschijnt als nummer 49 in het Militair Dagboek dat in 1999 aan het licht kwam. Tot op vandaag weet de familie niet waar zijn lichaam is en wachten zij hoopvol de opgravingen af. Interview met Informed Consent.

 

Schriftelijke bronnen

 

Boeken

Anderson (B.). Imagined communities. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. Londen, Verso, 1991, 224 p.

ASINDI Rex We. Vigencia y Aplicación de la Cosmovisión Maya. Guatemala, Edición Medina Impresos, 2009, 201 p.

Bevernage (B.). History, Memory and State-sponsored violence. Time and Justice. New York/London, Routledge, 2011, 250 p.

Ball (P.), Kobrak (P.) en Herbert (F.S.). State Violence in Guatemala, 1960-1996: a quantitive reflection. Washington DC, AAAS, 1999, 156 p.

Barahona de Brito (A.), González-Enríquez (C.) en Aguilar (P.). The politics of memory. Transitional Justice in Democratizing Societies. Oxford, Oxford University Press, 2001, 413 p.

Barrios (C.). Ch’umilal Waj, El libro del destino. Ciudad de Guatemala, Cholsamaj, 2004, 328 p.

Biko (N.), Amnesty and Denial. In: Villa-Vicencio (C.) en Verwoerd (W.). Looking Back, Reaching Forward. Reflections on the Truth and Reconciliation Commission of South Africa. Cape Town, University of Cape Town Press, 2000, pp. 193-198.

Boone (M.). Historici en hun métier. Inleiding tot de historische kritiek. Gent, Academia Press, 2007, 363 p.

Borrel (V.G.). El imaginario social sobre justicia y la disputa por la memoria histórica. In: Un paso más para hacer visibles a las miles de víctimas que ya no están…. Ciudad de Guatemala, CALDH (SERVINSA), 2011, pp. 35-51.

Bundy (C.), The Beast of the Past. History and the TRC. In: James (W.) en van de Vijver (L.). After the TRC. Reflections on the Truth and Reconciliation Commission in South Africa. Claremont, David Philips Publishers, 2001, pp. 9-20.

Burke (P.), Western Historical Thinking in a Global Perspective – 10 Theses. In: Rüsen (J.) (ed.). Western Historical Thinking. New York, Berghahn Books, 2002, pp. 15-30.

Castañeda (M. E. V.) (ed.). Guatemala, la infinita historia de las resistencias. Guatemala, Magna Terra Editores, 2011, 654 p.

Chakrabarty (D.), History and the politics of recognition. In: Jenkins (K.), Morgan (S.) en Munslow (A.) (eds.). Manifestos for History. Londen, Routledge, 2007, pp. 77-87.

Forsberg (T.), The Philosophy and Practice of Dealing with the Past: Some Conceptual and Normative Issues. In: Biggar (N.) (ed.). Burying the Past. Making Peace and Doing Justice after Civil Conflict. Washington D. C., Georgetown University Press, 2003, 350 p.

Grever (M.) en Jansen (H.) (eds.). De ongrijpbare tijd. Temporaliteit en de constructie van het verleden. Hilversum, Uitgeverij Verloren, 2001, 199 p.

Huet (A.). Nos salvó la sagrada selva. La Memoria de Veinte Comunidades Q’eqchi’es que sobrevivieron al Genocidio. Cobán, ADICI Wakliiqo, 355 p.

Hunt (L.), Is Time Historical? In: Hunt (L.). Measuring Time, Making History. Budapest, CEU Press, 2008, pp. 3-45.

Kosseleck (R.), ‘Space of Experience’ and ‘Horizon of Expectation’: Two Historical Categories. In: Kosseleck (R.), Futures Past. On the semantics of historical Time. New York, Columbia University Press, 2004, pp. 255-275.

Lorenz (C.), Unstuck in Time. Or: the sudden presence of the past. In: Tilmans (K.), van Vree (F.) en Winter (J.) (eds.). Performing the Past. Memory, History and Identity in Modern Europe. Amsterdam, Amsterdam University Press, 2010, pp. 67-105.

Mérida González (M. A.). Venganza o Juicio Histórico. Una lectura retrospectiva del informe de la CEH. Ciudad de Guatemala, Litografías Modernas, 2003, 123 p.

Moller (J.), Gore (H.) en Dean (H.) (eds.). Rescatando Nuestra Memoria. Represión, Refugio y Recuperación de las Poblaciones Desarraigadas por la Violencia en Guatemala. Guatemala, F&G Editores, 2009, 192 p.

Pinxten (R.). Goddelijke Fantasie. Antwerpen, Houtekiet, 2000, 287 p.

Rousso (H.). The Haunting Past. History, Memory, and Justice in Contemporary France. Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 2002, 120 p.

Rüsen (J.) (ed.). Time and History. The Variety of Cultures. New York, Berghahn Books, 2007, 262 p.

Salmoral (M. L.) (ed.). Historia de Iberoamérica. Prehistoria e Historia Antigua. Madrid, Ediciones Catédra, 2008, 476 p.

Sanford (V.) en Angel-Ajani (A.) (eds.). Engaged Observer. Anthropology, Advocacy and Activism. Londen, Rutgers University Press, 2006, 254 p.

Suazo (F.). La cultura maya ante la muerte – daño y duelo en la comunidad achi’ de Rabinal. Rabinal, ECAP, 2001, 61 p.

Torpey (J.), The Pursuit of the Past. A Polemical Perspective. In: Seixas (P.). Theorizing Historical Consciousness. Toronto, 2004, pp. 240-255.

Zinn (H.). The Politics of History. Illinois, University of Illinois Press, 1990, 408 p.

 

Artikels

Arriaza (L.) en Roth-Arriaza (N.). “Social Repair at the Local Level: The Case of Guatemala”. In: The International Journal of Transitional Justice, 2 (2008), 2, pp. 143-166.

Bevernage (B.) en Aerts (K.). “Haunting Pasts. Time and Historicity as Constructed by the Argentine Madres de Plaza de Mayo and Radical Flemish Nationalists”. In: Social History, 34 (2009), 4, pp. 391-408.

Bevernage (B.). “Time, Presence, and Historical Injustice”. In: History and Theory, 47 (2008), 2, pp. 149-167.

Castejón (G. P.). “Verandering van een tijdperk en de Maya Cosmovisie, Deel 1”, in: Solidair met Guatemala. Gerechtigheid en Vrede, Informatie Bulletin, januari-februari (2012), 136, pp. 7-9.

Chakrabarty (D.). “The death of history? Historical consciousness and the culture of late capitalism”. In: Public Culture, 4 (1992), 2, s.p.

Deneckere (G.). “De habitus van de hedendaagse historicus en de eigentijdse geschiedenis van erfgoed, geheugen en historische commissies: wereldvreemd in eigen land?”. In: Vlaams Instituut voor Geschiedenis. Historische Debatten 1, Brussel, 2010, pp. 23-29.

Eisenstein (E.), “Clio and Chronos. An essay on the making and breaking of history book time”. In: History and Theory, 6 (1966), pp. 36-64.

Goto-Jones (C. S.). “If the past is a different country, are different countries in the past? On the Place of the Non-European in the History of Philosophy”. In: Philosophy, 80 (2005), 1, pp. 29-51.

Harris (O.). “The Coming of the White People. Reflections on the Mythologisation of History in Latin America”. In: Bulletin of Latin American Research, 14 (1995), 1, pp. 9-24.

Hartog (F.) “Régimes d’historicité. Présentisme et experiences du temps”. In: Cultures et Musées, 4 (2004), 4, pp. 128-133.

Hirsch (E.) en Stewart (C.).  “Introduction: Ethnographies of Historicity”. In: History and Anthropology, 16 (2005), 3, pp. 261-274.

Hoelscher (S.). “Angels of memory: photography and haunting in Guatemala City” In: GeoJournal, 73 (2008), 4, pp. 195-217.

Lowenthal (D.). “Past Time, Present Place: Landscape and Memory”. In: Geographical Review, 65 (1975), 1, pp. 1-36.

Mueggler (E.). “Spectral Subversions: Rival Tactics of Time and Agency in Southwest China”. In: Comparative Studies in Society and History, 41 (1999), 3, pp. 458-481.

Phillips (M.S.). “Rethinking historical distance: from doctrine to heuristic” In: History and Theory, 50 (2011), 4, pp. 11-23.

Robinson (L.). “Truth and consequence”. In: U.S. News & World Report, 126 (1999), 11, pp. 1-44.

Runia (E.). “Presence”. In: History and Theory, 45 (2002), februari, pp. 1-29.

D. L. Sheth, Politics of Historical Sense Generation, in: J. Rüsen (ed.), Time and History. The Variety of Cultures. New York, Berghahn Books, 2007, p. 170.

Smith (P.). “Memory without History: Who Owns Guatemala’s Past?” In: The Washington Quarterly, 24 (2001), 2, pp. 59-72.

Strauss (C.). “The Imaginary”. In: Anthropological Theory, 6 (2006), september, pp. 322-344.

Viaene (L.). “The internal logic of the cosmos as ‘justice’ and ‘reconciliation’: Micro-level perceptions in post-conflict Guatemala”. In: Critique of Anthropology, 30 (2010), 3, pp. 287-312.

Wilson (R. A.). “Anthropological studies of national reconciliation processes”. In: Anthropological Theory, 3 (2003), 3, pp. 367-387.

 

Onuitgegeven werk

Boeykens (T.). Gerechtigheid met een Gezicht. Het Belang van Culturele Context bij Transitional Justice: De Burgeroorlog in Guatemala (1960-1998). Gent (onuitgegeven Bachelorpaper Universiteit Gent), 2011,  52 p. (promotoren B. Bevernage en L. Colaert).

Mercelis (M.). Gedwongen verdwijningen tijdens het intern gewapend conflict in Guatemala: Een onderzoek naar de politieke en juridische oorzaken inzake straffeloosheid. Gent (onuitgegeven Masterscriptie Universiteit Gent), 2010, 111 p. (promotoren A. Vranckx, M. Schotsmans en L. Viaene).

 

Websites

Art (J.) e.a.. Geschiedenis is meer dan herinneren. In: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=GM6N9VMK>, geraadpleegd op 17.05.2012.

Aerts (K.), Bevernage (B.) en Colaert (L.). Ieder zijn verhaal. Drie historici versus een historicus, in: <http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=713OAN6M&gt;, geraadpleegd op 06.04.2012.

Bevernage (B.). Onderzoekslijn meta- en publieksgeschiedenis. In: <http://www.socialhistory.ugent.be/metageschiedenis&gt;, geraadpleegd op 17.07.2012.

Bevernage (B.) en Le Roy (F.). Hoeveel toekomst heeft het verleden?. In: <http://www.rektoverso.be/artikel/hoeveel-toekomst-heeft-het-verleden-ge…;, geraadpleegd op 15.07.2012.

Boeykens (T.). Gerechtigheid met een Gezicht: Memorias de un Genocidio. In: <http://www.dewereldmorgen.be/blogs/tessaboeykens/2012/03/13/gerechtighe…;, geraadpleegd op 14.03.2012.

Boeykens (T.). Het geheugen van Guatemala. Een studente geschiedenis op zoek naar de historische realiteit van Guatemala. In: <http://www.dewereldmorgen.be/blogs/tessaboeykens/2012/02/28/het-geheuge…;, geraadpleegd op 28.02.2012.

Boeykens (T.). Lucha y Resistencia. De Droom van het Guatemalteekse Volk. In: <http://www.dewereldmorgen.be/blogs/tessaboeykens/2012/04/16/lucha-y-res…;, geraadpleegd op 16.04.2012.

CATAPA. Guatemala: het goud van de maya’s. In: <http://www.catapa.be/nl/cases/guatemala&gt;, geraadpleegd op 09.03.2012.

CANTABAL. Por qué se fueron a la guerrilla. In: <http://www.youtube.com/watch?v=Gy6nSrK4erk&feature=related&gt;, geraadpleegd op 26.07.2012.

CEH. Guatemala Memoria del Silencio, Conclusiones. In: <http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/report/spanish/conc1.html&gt;, geraadpleegd op 02.08.2012.

CEH. Guatemala Memory of Silence, Conclusions and Recommendations. In: <http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/report/english/toc.html&gt;, geraadpleegd op 02.08.2012.

Cementos Progreso. Cementos Progreso. Compartimos Sueños. Construimos Realidades. In: <http://www.cempro.com/&gt;, geraadpleegd op 01.08.2012.

Chomsky (N.). VII Social Summit for the Latin American and Caribbean Unity. In: <http://www.zcommunications.org/vii-social-summit-for-the-latin-american…;, geraadpleegd op 01.08.2012.

Colmenares (B.). “Me indigna que se afirme que en Guatemala hubo genocidio”. In: <http://elperiodico.com.gt/es/20120226/pais/208597/&gt;, geraadpleegd op 27.02.2012.

Decoodt (F.). Ex-dictator wordt vervolgd voor genocide in Guatemala. In: <http://www.mo.be/artikel/ex-dictator-wordt-vervolgd-voor-genocide-guate…;, geraadpleegd op 09.07.2012.

Desmet (Y.). Denken over de twintigste eeuw. In: <http://www.liberales.be/boeken/denkenover&gt;, geraadpleegd op 20.04.2012.

De Walsche (A.). Mijnbouw en megaprojecten in Guatemala. In: <http://www.mo.be/artikel/mijnbouw-en-megaprojecten-guatemala&gt;, geraadplegd op 09.03.2012.

Doyle (K.). Notes from the Evidence Project: Guatemalan Government to Dismantle its “Archives of Peace”. In: <http://www.internationalpeaceandconflict.org/profiles/blogs/notes-from-…;, geraadpleegd op 30.07.2012.

Duits (L.). Termen uit kwalitatief onderzoek. In: <http://www.dieponderzoek.nl/termen-uit-kwalitatief-onderzoek/&gt;, geraadpleegd op 09.08.2012.

GuateBelga. Geschiedenis van Guatemala. In: <http://guatebelga.webspin.be/wp-content/uploads/2010/01/geschiedenis.pd…;, geraadpleegd op 23.06.2012.

Haegens (K.). De barbaar beschaafd. Nationalisme in het normen en waarden debat. In: <http://www.grenzeloos.org/artikel/viewartikel.php/id/608.html&gt;, geraadpleegd op 10.07.2012.

Haegens (K.). Wakker worden in Singapore. De toekomst van het neoliberalisme. In: <http://www.groene.nl/2008/32/wakker-worden-in-singapore&gt;, geraadpleegd op 23.06.2012.

H.I.J.O.S.. La Batalla por la Memoria? In: <http://hijosguate.blogspot.be/2012/06/blog-post.html&gt;, geraadpleegd op 13.06.2012.

Jeffrey (P.), Asesinos de Gerardi a juicio, in: <http://www.noticiasaliadas.org/articles.asp?item=1&art=2207&gt;, geraadpleegd op 28.11.2010.

Jukes (P.). Tony Judt, the last interview. In: <http://www.prospectmagazine.co.uk/magazine/tony-judt-interview/&gt;, geraadpleegd op 21.02.2012.

Molina (R.). Breaking the Silence about Guatemala. In: <http://www.cpa.org.au/guardian/2009/1410/14-raul-molina.html&gt;, geraadpleegd op 03.07.2012.

Mortier (F.) en Boonen (M.). Deze onnozelaars met hun 'bizarre' wetenschappen hebben het begrepen. In: <http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/detail/1452578/2012/06…;, geraadpleegd op 14.06.2012.

ODHAG. Guatemala: Nunca Más, Versión Resumida. In: <http://www.odhag.org.gt/html/Default.htm&gt;, geraadpleegd op 18.06.2012.

Palencia Frener (S.). Entre dos fuegos? Neutralización de la lucha Ixil en David Stoll y la cuestión de memoria revolucionaria en Guatemala (1970-1983). In: <http://www.albedrio.org/htm/otrosdocs/comunicados/issuus/Documentos-001…;, geraadpleegd op 28.06.2012.

Paul (H.). Mogelijkheidszin: Hayden White en het genre van de roman. In: <http://www.dwb.be/uitgave/2007/5/brief-aan-beatrix-en-22-andere-opstell…;, geraadpleegd op 03.07.2012.

Pérez Molina (O.). Discurso de toma de posesión de Otto Pérez. In: <http://www.s21.com.gt/nacionales/2012/01/15/discurso-toma-posesion-otto…;, geraadpleegd op 09.03.2012.

Rodríguez Pellecer (M.). “Quiero que alguien me demuestre que hubo genocidio”. In: <http://plazapublica.com.gt/content/quiero-que-alguien-me-demuestre-que-…;, geraadpleegd op 18.07.2012.

s.n. El caso Myrna Mack. In: <http://www.myrnamack.org.gt/index.php/casomyrnamack&gt;, geraadpleegd op 02.07.2012.

s.n. Filosofía universal y Maya. In: <http://www.slideshare.net/oscarvicentecastillococa/filosofia-universal-…;, geraadpleegd op 21.07.2012.

s.n. For Memory, Truth and Justice. In: <http://www.desaparecidos.org/guate/eng.html&gt;, geraadpleegd op 03.05.2012.

s.n. Mayan Astronomy. Note 4: Rigoberta Menchu-Tum: The Way Time Stands Today. In: <http://mayanastro.freeservers.com/rigoberta1.html&gt;, geraadpleegd op 03.05.2012.

s.n. ¿Minería en el paraíso? Zonas libres de minería. In: <http://mininginparadise.org/&gt;, geraadpleegd op 21.04.2012.

s.n. Reportaje Central: Guatemala. El Genocidio Silenciado? In: <http://www.uce.es/DEVERDAD/ARCHIVO_2005/22_05/DV22_05_14reportaje.html&…;, geraadpleegd op 12.05.2012.

Solidaridad. Jaarverslag Solidaridad 2006. In: <http://www.cbf.nl/Uploaded_files/Jaarverslagen/jaarverslag2006Solidarid…;, geraadpleegd op 09.03.2012.

U.N. General Assembly. Verdrag inzake de Voorkoming en Bestraffing van Genocide. In: <http://www.preventgenocide.org/nl/verdrag.htm&gt;, geraadpleegd op 17.06.2012.

University of California. Mesoamerican landscape. In: <http://www.lib.uci.edu/about/publications/exhibits/meso/mesolandscape.h…;, geraadpleegd op 23.06.2012.

Valladares (D.). Guatemalteekse oorlogsslachtoffers wachten tevergeefs op compensatie. In: <http://www.mo.be/artikel/guatemalteekse-oorlogsslachtoffers-wachten-tev…;, geraadpleegd op 27.07.2012.

Van den Berghe (G.). Het verleden is nooit voorbij. Gebeurtenissen, geschiedenissen, identiteiten. In: <http://www.serendib.be/artikels/hetverledenisnooitvoorbij.htm&gt;, geraadpleegd op 13.04.2012.

Van Muylem (S.). Terreur in Guatemala. In: <http://www.vrede.be/tijdschrift/177-nr-414--maart-april-2012/2266-terre…;, geraadpleegd op 11.06.2012.

Verhaegen (P.). Inleveren, voor of tegen het neoliberalisme. In: <http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/02/01/inleveren-voor-tegen-h…;, geraadpleegd op 09.07.2012.

Vranckx (R.). Waarheid of verzinsel in Homs. In: <http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/De-Gedachte/article/detail/1405029/20…;, geraadpleegd op 07.03.2012.

Ward (T.). Cosmovision versus Neoliberalism: An Indigenous Alternative to Modernist Development in the Sierra Nevada de Santa Marta. In: <http://lanic.utexas.edu/project/etext/llilas/ilassa/2008/ward.pdf&gt;, geraadpleegd op 23.04.2012.

 

Andere Bronnen

 

Informele gesprekken met Heike Roschanski, 09.08.2012, Gent (België). Heike Roschanski is antropologe en gespecialiseerd in Oost-Timor, India, Oost-Afrika en het Midden Oosten.

Origineel archiefstuk “Death Squad Dossier” (“Militair Dagboek” of “Diario Militar”), digitaal raadpleegbaar via de website van het National Security Archive. In: <http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB15/press.html&gt;, geraadpleegd op 21.07.2012.

Notities tijdens het vak “Publieksgeschiedenis” gedoceerd door G. Deneckere en B. De Wever, 29.09.2011, Universiteit Gent (België).

Tentoonstelling “Por qué estamos como estamos?”, 20.04.2012, Ciudad de Guetamala (Guatemala).

 

Aanvullend bronnenmateriaal

 

Boeken

Martínez Peláez (S.). La Patria Del Criollo. Ensayo de interpretación de la realidad colonial guatemalteca. Mexico D.F., Ediciones en Marcha, 1994, 786 p.

 

Participatieve observatie

Bijeenkomsten “Families van de slachtoffers van het Militair Dagboek”, 14.03.2012, 28.03.2012, 11.04.2012, Ciudad de Guatemala (Guatemala). Deze organisatie wordt juridisch ondersteund door de NGO Fundación Myrna Mack en beschikte hier dan ook over een vergaderruimte.

Workshops “Historisch geheugen en het REMHI-rapport”, 15.03.2012 en 16.03.2012, Universiteit Rafael Landívar (Ciudad de Guatemala, Guatemala).

Deze workshops werden gegeven door 2 medewerkers van het Kantoor van de Rechten van de Mens van het Aartsbisdom Guatemala (ODHAG), vonden plaats in zalen van de universiteit zelf en werden gegeven aan ingenieurs uit het eerste jaar.

 

 

Universiteit of Hogeschool
Geschiedenis
Publicatiejaar
2012
Share this on: