Roma-kinderen aan het woord over hun school- en thuissituatie: (een exploratief onderzoek vanuit het perspectief van het kind).

Morgane Evard
Persbericht

Roma-kinderen aan het woord over hun school- en thuissituatie: (een exploratief onderzoek vanuit het perspectief van het kind).

Roma-kinderen thuis en op school: de kloof voorbij, de brug gebouwd?

Niettegenstaande de vaststelling dat Roma-kinderen vaak een hoofdrol spelen in onderzoek, zien we dat vooral beleidsmakers, pedagogen, academici en volwassenen bevraagd worden en het woord nemen. Nog vaak wordt er gepraat over Roma-kinderen en worden de jongeren in kwestie nog te weinig betrokken. Met deze scriptie ben ik als onderzoeker meegereisd in het universum van enkele Roma-kinderen die onderwijs volgen in Gentse scholen, om te weten te komen welke betekenis ze geven aan opvoeding in respectievelijk de school- en thuiscontext alsook het belang dat ze er zelf aan hechten.

Het was geen evidente opdracht om informatie bij Roma-kinderen te verzamelen. Diverse methoden en technieken -als introductiespel, tekeningen, schilderijen, foto’s, interviews en gesprekken met de kinderen- worden gehanteerd in dit onderzoek. Via deze weg worden taalbarrières doorbroken, wordt getracht om vertrouwen te winnen en wordt er ruimte gecreëerd zodat Roma-kinderen hun waarden, mening, ervaringen, interpretaties en betekenisgeving over opvoeding in hun school- en thuiscontext kenbaar kunnen maken. Bij het bevragen van de kinderen wordt er niet vertrokken vanuit afgebakende thema’s  omdat die reeds deels ingevuld kunnen zijn met vooroordelen, verwachtingen en theorieën.

De onderwerpen waarover Roma-kinderen tekenen en vertellen worden ondergebracht in drie categorieën: welzijn, afspraken en regels en de verbinding tussen school en thuis. Roma-kinderen die onderwijs volgen in de bevraagde scholen geven zelf aan dat ze niet frequent spijbelen. Indien het wel gebeurt heeft het volgens de kinderen vaak niets te maken met hun moeilijke levensomstandigheden, maar eerder met familiale gebeurtenissen of ziekte.

 

“Toetsen vind je ook niet leuk staat er op je tekening. Hoe komt dat?” “Het is door de punten, ik ben bang dat ik heel minder en dat ik niet doorga in de middelbaar.” “En als het dan toets is, kom je dan naar school of zeg je dan blijf ik gewoon thuis?” “Ik kom toch naar school. Want een keer in mijn leven moet ik toch toets maken.” “Ja, dat is waar en heb je dan pijn in jouw buik van de stress of….” “Ik heb veel buikpijn maar ik laat alles en doe gewoon.” “‘s Morgens wat denk je dan?” “Als ik opsta, ik zeg zo ohhhhh vandaag is het toets en ik ga fouten hebben enzo…” “Dus eigenlijk sta je al op met schrik van ‘s morgens?” “Ja.”

Anahi (12 jaar)

Volgens de meeste kinderen zou er op bepaalde domeinen op school genuanceerder met regels en afspraken moeten omgegaan worden. Sommige kinderen ervaren spanning tussen de regels en afspraken thuis en op school. De meeste kinderen zijn van mening dat er op school geleerd en gewerkt moet worden en dat het belangrijk is dat er in een context waar geleerd moet worden, strengere regels en afspraken gelden.Anderzijds moet er volgens de kinderen ook af en toe eens kunnen afgeweken worden van geldende afspraken en regels op school buiten de leercontext.

 

“Zijn er thuis bij jou regels of afspraken die anders zijn?” “Thuis hebben we geen afspraken, want thuis mogen wij doen wat wij willen.” “En op school zijn er hier afspraken en regels?” “Ja, we mogen niet praten als juffrouw praat, we mogen ook niet tussen door lopen enzo. Als we dat willen moeten we dat aan de materiaal-meester zeggen. Die zit altijd aan de voorkant, dicht bij het bord. En dat moeten we altijd vragen.” “Ja, je moet dat vragen of hij dat kan gaan halen voor jou?” “Ja.” “En vind je dat moeilijk dat er hier afspraken zijn?” “Neen.” “Denk je dat dat moet hier op school dat er afspraken moeten zijn?” “Ja.” “Waarom denk je dat?” “Anders zou iedereen doen wat hij wil als juffrouw praat. Dan zouden ze ook onbeleefd zijn enzo.” “En thuis denk je dat er soms afspraken zouden moeten zijn of zeg je thuis hoeft dat niet.” “Thuis praten wij niet, mijn zussen zo tussendoor enzo.” “Dus je vindt ook niet dat dat nodig is?” “Neen.”

Aishe (11jaar)

Bovendien blijkt (uit de bevindingen) dat thuis aanwezig is op school en school aanwezig is thuis bij Roma-kinderen via diverse kanalen. De twee werelden zijn verbonden via communicatie, via schoolbezoeken, via thuisbezoeken, via taal en via huiswerk die de kinderen meekrijgen (ouders helpen vaak).

 

“En jouw huiswerk, maak je dat binnen, beneden, of boven? Waar maak je jouw huiswerk?” “Beneden.”En waar is dat dan?” “Euhmmm…hoe noemt dat…waar…mijn opa zit…” “In de zetel?” “Ja.”Dus niet aan een tafel?” “Jawel, daar is ook een tafel aan de zetel.” “En helpt jouw opa jou soms met jouw huiswerk?” “Ja.”Wat doet hij dan?” “Helpen.” “En legt hij dan dingen uit of geeft hij onmiddellijk de oplossing?” “Neen.” “Dus je moet zelf nog een beetje nadenken?” “Ja.” “Is er nog iemand anders die helpt met jouw huiswerk?” “Ja, soms mijn mama, oma ook.” “Dus ze helpen jou wel?” “Ja.”

Dika (8 jaar)

Er kan geconcludeerd worden dat uit de bevindingen van dit onderzoek blijkt dat de school en de thuiswereld elkaar ontmoeten en niet zo strikt van elkaar gescheiden zijn als in de literatuur en maatschappelijke opinie beweerd wordt. Roma- kinderen voelen zich goed op hun school, in hun buurt en thuis. Soms voelen ze zich beter op de ene plaats dan de andere omwille van diverse redenen: meer vrienden op school, vrijere activiteiten thuis,...

Opvallend bij dit onderzoek is dat sommige vooroordelen in de kindbeleving geheel afwezig lijken, althans bij de onderwerpen die de Roma-kinderen zelf ter sprake hebben gebracht. Ik nodig jullie uit om zich verder te verdiepen in de bevindingen van dit onderzoek en de wereld van enkele Gentse Roma-kinderen.

De namen van de minderjarige kinderen in dit onderzoek en artikel zijn fictief.

Bibliografie

               

BIBLIOGRAFIE

Ackaert, L., deKezel, E., Heiden, S., Jacobs, M., Vandekerckhove, A., & Van Hemelrijck, E. (2007). Heen en retour: kinderrechten op de vlucht. Brussel: Kinderrechtencommissariaat.

Baarda, D. B., De Goede, M.P., & Teunissen, J. (2005). Basisboek kwalitatief onderzoek: praktische handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Groningen: Stenfert Kroese.

Babarczy, E. (2009). Bied Roma-kinderen een kans op een uitweg. Presseurop. Geraadpleegd op 25 april 2010, via http://www.presseurop.eu.

Backett-Milburn, K., Cunningham-Burley, S., & Davis, J. (2003). Contrasting lives, contrasting views?: Understandings of children in different social circumstances. Social Science and Medicine, 57,613-623.

Balledux, M., & Hoex, J. (2002). Hoe gaat het met jou?: kijken naar het welbevinden van kinderen. Utrecht: NIZW.

Bennett, J. (2012). Roma early childhood inclusion: Overview Report. Hongary: Open Society Foundations, Roma Education Fund and UNICEF.

Bhopal, K. (2004). Gypsy travellers and education: Changing needs and changing perceptions. British Journal Of Educational Studies, 52(1), 47- 64.

Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek: denken en doen. Amsterdam: Boom.

Borgers, N., De Leeuw, E., & Hox, J. (2000). Children as respondents in survey research: Cognitive development and response quality. Bulletin de Méthodologie Sociologique, 66, 60-75.

Cappiello, A. (2009). Who are Roma and travelers? How many are there in Europe? Demographymatters. Geraadpleegd op 25 april 2010, via http://demographymatters.blogspot.com.

Charnon-Deutsch, L. (2004). The Spanish Gypsy: The history of a European obsession. The Pennsylvania State: University Press.

Centre Avec ASBL (2009). Les gens du voyage en communauté française de Belgique réalités et perspectives: documents d’analyse et de réflexion. Bruxelles: Centre Avec. 

Cobbaut, N., & Demets, J. (2001). Romakinderen op weg naar school. Brussel: Koning Boudewijn Stichting.

Council of Europe (2010). Working with Roma to improve their lives. Geraadpleegd op 14 mei 2010, via http://www.coe.int/t/dg3/Romatravellers/default_en.asp.

Dakloze Romazigeuners uit Noordstation gezet na incident. (2012). De Standaard. Geraadpleegd op 20 april 2012, via http://www.standaard.be.

Dean, C. (2007).Young travelers and the children’s fund: Some practical notes on an experimental image-based research project. Journal of research in Special Education Needs, 7(1), 16-22.

Decoodt, F., & De Reu, S. (2009a). Inventarisatie: Kosovaarse Roma in het Waasland: 10 jaar beleid met Roma in Temse en Sint-Niklaas. Gent: Oost-Vlaams diversiteitscentrum (Odice) vzw.

Decoodt, F., & De Reu, S. (2009b). Rapport: Kosovaarse Roma in het Waasland: 10 jaar beleid met Roma in Temse en Sint-Niklaas. Gent: Oost-Vlaams diversiteitscentrum (Odice) vzw.

Delfos, M. (2011). Luister je wel naar mij?: gespreksvoering met kinderen tussen vier en twaalf jaar. Amsterdam: SWP.

Denzin, N. K., & Giardina, M. D. (Eds.). (2008). Qualitative inquiry and the politics of evidence. Walnut Creek: Left Coast Press.

De Sloep vzw. (2010). Jaarverslag 2010. Geraadpleegd op 17 april 2012. Geraadpleegd op 10 april 2011, via http://www.dendauw.com.

Desloover, J. (2009). Roma wonen in sloppenwijk in centrum Gent. Het Nieuwsblad. Geraadpleegd op 1 mei 2010, via http://www.nieuwsblad.be.

Desloover, J. (2010). Roma- kinderen vinden weg naar school. De Standaard. Geraadpleegd op 1 mei 2010, via http://www.standaard.be.

European Commission. (2008a). Annual report 2008. Brussels: European Network against Racism.

European Commission. (2008b). Racism Enar shadow report 2008 in Europe. Brussels: European Network against Racism.

European Commission. (2012). Nationale strategie voor de integratie van de Roma. Brussels: European Network against Racism.

European Roma Rights Centre. (2011). Life sentence: A report by the European Roma Rights Centre, Bulgarian Helsinki committee, Milan Šimecka foundation and osservazione: Romani children in institutional care. Budapest: Fo-Szer Bt.

European Union Agency for Fundamental Rights. (2009). EU-MIDIS: European Union Minorities and Discrimination Survey: The Roma. Budapest: Elanders Hungary Kft.

Fastrès, J., & Hubert, S. (2009). De Charybde en Scylla?: petites chroniques d’une intégration impensée: les Roms en Wallonie. Intermag (magazine d’intervention).Geraadpleegd op 10 april 2011, via http://www.rta.be.

Federale overheidsdienst Binnenlandse zaken. (13.06.2003). Wet van 29 april 2003 Omzendbrief betreffende de verwijdering van gezinnen met schoolgaand(e) kind(eren) van minder dan 18 jaar. Optreden van politiediensten in scholen. Belgisch Staatsblad, pp. 31971.

Fraser, A. (1995). The Gypsies. Oxford: Blackwell Publishing Ltd.

Fierens, E. (2007). Roma aan het woord: een kwalitatief onderzoek met Roma in Sint-Niklaas (Ongepubliceerd proefschrift). Universiteit Gent, België.

Geurts, K. (2012). “We moeten meer naar de Roma leren luisteren”. Foyer. Geraadpleegd op 17 april 2012, via http://www.foyer.be.

Geurts, K., Naegels, N., & Van Den Daele, N. (2010). Roma kinderen op de schoolbanken. Welwijs, 21(1),11-16.

Guillemin, M. (2004). Understanding illness: Using drawings as a esearch method. Qualitative Health Research, 14(2), 272-289. doi: 10.1177/1049732303260445

Ham, H. (2007). Een ‘state of the art’ van de huidige kwalitatieve onderzoekspraktijk. KWALON 36, 12(3),45-49.

Hancock, I. (2002). We are the Romani people: Ames am e Rromane džene. Hatfield: University of Herdfordshire Press.

Harper, D. (2002). Talking about pictures: A case for photo elicitation. Visual Studies, 17(1), 13-26.

Hasdeu, I. (2009). Scholing van Romakinderen in België: ouders aan het woord. Brussel: Koning Boudewijn Stichting.

Hemelsoet, E. (2010). To frame the unframable: Quantifying irregular migrants’ presence, In P. Smeyers & M. Depaepe (Eds.), Educational research: the ethics and aesthetics of statistics (pp. 97-114). Dordrecht: Springer.

Hemelsoet, E. (2011a). Samenleven met Roma: fictie of realiteit? In D. Dierckx, J. Vrancken, J. Coene & Van Haarlem (red.), Armoede en sociale uitsluiting: jaarboek 2011 (pp. 263-380). Herent: Acco.

Hemelsoet, E. (2011b). Bij de Roma op de sofa: de brugfiguur als hefboom voor maatschappelijke integratie. Welwijs, 22(2), 10-13.

Hill, M., Laybourn, A., & Borland, M. (1996). Engaging with primary aged children about their emotions and well-being: Methodological considerations. Children and Society, 10, 129-144.

Hill, M., Davis, J., Prout, A., & Tisdall, K. (2004). Moving the participation agenda forward. Children and Society, 18, 77-96. doi: 10.1002/CHI.819

Hoffman, E. (2007). Interculturele gespreksvoering: theorie en praktijk van het TOPOI-model. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Hutjes, J. M., & Van Buuren, J.A. (2007). De gevalsstudie: strategie van kwalitatief onderzoek. Boom: Meppel.

James, A., Jenks, C., & Prout, A. (1998). Theorizing Childhood. Cambridge: Polity Press.

Jorna, P. (2010). De tweede Roma top in Córdoba: tijd voor actie. Wereldjournalisten.nl. Geraadpleegd op 1 mei 2010, via http://www.wereldjournalisten.nl.

Kenarov, D. (2008). Game over, perseverance, all I want is everything: Among the Roma of Bulgaria. VQR. Geraadpleegd op 20 april 2012, via http://www.vqronline.org.

Kennedy, D. (2002). The child and postmodern subjectivity. Educational Theory, 52(2), 155-167.

Kessler, E. (2008). Liefdevol opvoeden, een kunst: op een zinvolle manier grenzen stellen en daarbij je goed humeur bewaren. Amsterdam: Abraxas.

Kom- Pas. (2008). Werkingsverslag 2008: inburgering Gent. Gent: Kom-Pas Gent VZW.

Krähenbühl, S., & Blades, M. (2006). The effect of interviewing techniques on young children's responses to questions. Child care, health and development32(3), 321-331.

Kruispunt Migratie-Integratie. (2009).  Roma in Vlaanderen. Kruispunt Migratie-Integratie. Geraadpleegd op 16 mei 2010, via http://www.kruispuntmi.be.

Lauwers, H., & Vanderstede, W. (2009). Kinderen als mede-onderzoekers, verkennende literatuurstudie. Meise: Onderzoekscentrum Kind en Samenleving vzw.

Lavrysen, L. (2010). Roma bezetten verlaten UGent-pand. Schamper. Geraadpleegd op 16 mei 2010, via http://www.schamper.ugent.be.

Levering, B., & Smeyers, P. (red.). (1999). Opvoeding en onderwijs leren zien: een inleiding in interpretatief onderzoek. Amsterdam: Boom.

Levering B. (2001). Van fenomenologie naar hermeneutiek: met een accent op de Utrechtse School. In P. Smeyers & B. Levering (red.), Grondslagen van de wetenschappelijke pedagogiek. Modern en postmodern (pp. 73-92). Amsterdam: Boom.

Liégeois, J.P. (1994). Roma, Gypsies, Travellers. Strasbourg: Cedex Council of Europe Press.

Liégeois, J.P. (1998). Schooling provision for ethnic minorities: The Gypsy paradigm. Hatfield: University of Hertfordshire Press.

Liégeois, J.P. (2007). Roma in Europe. Strasbourg: Cedex Council of Europe Press.

Machiels, T. (2002). Garder la distance ou saisir les chances: Roms et gens du voyage en Europe occidentale. Brussel: Reseau Europeen Contre le Racisme (ENAR).

Machiels, T. (2008). Verslag van de werkgroep Roma en onderwijs 7 mei 2008. Hasselt: VZW Vroem.

Malchiodi, C.A. (2001). Using drawings as interventions with traumatized children. Trauma and Loss: Research and Interventions, 1(1), 21-27.

Malchiodi, C.A. (2005). Expressive therapies: History, theory and practice. New York: Guilford Press.

Meerdink, J., & Sliedrecht, A. (2005). De tafel van tien van de veilige school. Antwerpen: Garant.

Meire, J., & Vleugels, I. (2004). Onderzoek betreffende de vervoersautonomie van kinderen: fase 1: literatuurstudie, over de kwalitatieve methodologie van onderzoek bij kinderen en over het onderzoek naar de mobiliteit van kinderen. Meise: Onderzoekscentrum Kind & Samenleving.

Miles, M. B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand: Sage Publications.

Morrow, V., & Richards, M. (1996). The ethics of social research with children: An overview. Children & Society, 10(2), 90-105.

Mortelmans, D. (2007). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.

Myers, M. (2009). Gipsy, Roma and traveller children in schools: Understanding of community and safety. British Journal of Educational Studies, 57(4), 417-434.

Nijssen, J. (2010). Stenografisch verslag van een notaoverleg van de vaste commissie voor Europese. Brussel: Vaste commissie voor Europese zaken.

Pedagogische Begeleidingsdienst Stad Gent. (2011). Brugfigurenproject Gent. Geraadpleegd op 17 april 2012, via http://www.pbdgent.be/node/97.

Piaget, J. (1947/1973). The child's conception of the world. (J. &. A. Tomlinson, vert.). London: Paladin.

Piaget, J., & Inhelder, I. (1978). De psychologie van het kind. Deventer: Van Loghem Slaterus.

Prout, A. (2000). Children’s participation: Control and self-realisation in British late modernity. Children and Society, 14, 304- 315.

Punch, S. (2002b). Research with children: The same or different from research with adults? Childhood, 9(3), 321-341.

Robert, P. (2004). Kindertekeningen in de gezinstherapeutische sessie: een dialogische benadering. Systeemtherapie, 16(4), 1-9.

Roebers, C. E. M., & Schneider, W. (2002). Stability and consistency of children’s event recall. Cognitive Development, 17, 1085-1103.

Sapkota, P., & Sharma, J. (1996). Participatory interactions with children in Nepal. International Institute for Environment and Development, 25, 61-64.

Scott, J. (2000). ‘Children as respondents: The challenge for quantitative methods’. In Christensen, P. & James, A. (Eds.), Research with children: Perspectives and Practices (pp. 98-119). London: Falmer Press.

Silverman, D. (2000). Doing qualitative research: A practical handbook. London: Sage Publications.

Spicer, N., & Evans, R. (2005). Developing children and young people’s participation in strategic processes: The experience of the children’s fund initiative. Social Policy & Society, 5(2), 177-188. doi: 110.1017/S1474746405002861

Stad Gent. (2006). Het Gentse beleid ten aanzien van etnisch-culturele diversiteit: minderhedenbeleidsplan 2006-2008. Gent: Stad Gent.

Stad Gent. (2009). Anders kan ook samen: het Gentse beleid ten aanzien van etnisch-culturele diversiteit: minderhedenbeleidsplan 2009-2011. Gent: Stad Gent.

Stad Gent. (2012). Anders kan ook samen: het Gentse beleid ten aanzien van etnisch-culturele diversiteit: minderhedenbeleidsplan 2012-2014. Gent: Stad Gent.

Stedelijke Integratiedienst Gent. (2006). Regie van het minderhedenbeleid: omgevingsanalyse. Geraadpleegd op 17 mei 2010, via http://www4.gent.be/integratiedienst.

Societa Italianà di Economia Demografia e Statistica (SIEDS). (2009). Chi sono e quanti sono i rom e i nomadi in Europa? SIEDS. Geraadpleegd op 25 april 2010, via http://www.sieds.it/img/Roma.png.

Surdu, L., & Surdu, M. (2006). Broadening the agenda: The status of Romani women in Romania. New York: Open Society Institute.

Ten Have, P. (1991). User routines for computer assisted conversation analysis. The Discourse Analysis Research Group Newsletter, 7(3), 39.

Thomas, N., & O’Kane, C. (1998). The ethics of participatory research with children. Children and Society,12, 336-48.

Uitwijzing Roma-zigeuners door Frankrijk was "zware schending mensenrechten" (2011). De Morgen. Geraadpleegd op 17 maart 2012, via http://demorgen.be.

Van Beek, F., & Schuurman, M. (2007). Werken met levensverhalen en levensboeken: praktische handleiding voor hulpverleners. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Van Gils, J., Zuallaert, G., Wets, G., & Cuyvers, R. (2007). PODO II Vervoersafhankelijkheid en vervoersautonomie van kinderen (10j-13j). Brussel: Federaal Wetenschapsbeleid.

Van Gils, J., & Willekens, T. (2010). Belevingsonderzoek bij kinderen en jongeren die in armoede leven: deel 2: de beleving van kinderen die leven in armoede in Vlaanderen. Meise: Onderzoekscentrum Kind & Samenleving vzw.

Van Haaren, J. (1983). Agogische gespreksvoering. Baarn: Nelissen.

Verhellen, E. (2000). Verdrag inzake de rechten van het kind: achtergronden, motieven, strategieën, hoofdlijnen. Leuven: Garant.

Vlaams Actieplan. (2012). Vlaams actieplan MOE(Roma)-migranten 2012. Geraadpleegd op 3 april 2012, via http://www.inburgering.be.

Vlaamse onderwijsraad. (2011). Gezin en school: de kloof voorbij, de grens gezet? Leuven: Acco.

Vlaanderen zet buurtstewards in om Roma te begeleiden (2011, 15 november). De Standaard. Geraadpleegd op 17 maart 2012, via http://www.standaard.be.

Vlaams Minderheden Centrum. (2010). Werknota: Roma in Vlaanderen, knelpunten en aanbevelingen: inspiratie voor het beleid. Geraadpleegd op 3 april 2012, via http://www.foyer.be.

Walleghem, P. (2008). Psychotherapeutische ontmoetingen met een kleuter: een verhaal over spelen & tekenen. Gent: Academia Press.

Willems, W. (1997). In search of the true Gypsy: From Enlightenment to final solution. London: Frank Cass Publishers.

Universiteit of Hogeschool
Master in de Pedagogische wetenschappen
Publicatiejaar
2012
Kernwoorden
Share this on: