Protectie van de bevolking in Haut-Uele, vanuit community perspectief. Kwalitatief veldonderzoek in de DRC.

Hélène Flaam
Persbericht

Protectie van de bevolking in Haut-Uele, vanuit community perspectief. Kwalitatief veldonderzoek in de DRC.

 “Joseph Kony beroemd… en dan ?”

Het Lords Resistance Army (LRA), een Oegandese rebellenbeweging en onder leiding van de krijgsheer Joseph Kony, is ondertussen al meer dan 25 jaar actief is, eerst in Oeganda, maar nu 5 jaar ook in Centraal-Afrikaanse Republiek, Zuid-Soedan en Noordoost Congo. Dit conflict werd tot voor kort tot één van de meest vergeten conflicten ter wereld gerekend. Dit veranderde zo’n half jaar geleden toen Invisible Children, een Amerikaanse ngo, van start ging met een grootschalige internetcampagne die tot doel had om Joseph Kony wereldberoemd te maken en te pleiten voor een militaire aanpak. Dit deden ze aan de hand van een paternalistisch propagandafilmpje die het conflict sterk simplificeerde en eerder de blanke held in de schijnwerpers plaatste, dan wel de slachtoffers aan het woord te laten en de lokale bevolking die tot op vandaag dagelijks geconfronteerd wordt met de harde realiteit van de terreur die het LRA aanricht. Hoe kijken deze jongeren, huismoeders, priesters, leerkrachten en lokale autoriteiten in Noordoost Congo naar de huidige situatie van constante onveiligheid en welke analyses en aangereikte oplossingen brengen zij aan de man?

Cijfers

In het noordoosten van de Democratische Republiek Congo, ver van de hoofdstad, ver van de controle van de Congolese overheid, hebben de afgelopen jaren gewapende groepen gebruik gemaakt van het uitgestrekte gebied om te plunderen, jongeren en volwassenen te ontvoeren, dorpen leeg te plunderen en burgers te doden. Het LRA is daar één van. Sinds 2005 werden ze uit Oeganda verdreven, waar ze twee decennia lang het noorden terroriseerde bracht. In 2008 werd het LRA ook in het Garamba National Park militair aangevallen en richtte, als reactie daarop, massamoorden aan die volgens Human Rights Watch de meest bloederige zijn geweest uit de lange geschiedenis van het LRA. Tussen september 2008 en oktober 2011 bracht het LRA meer dan 2.400 burgers om het leven en nog eens 3.400 werden ontvoerd, 440.000 mensen sloegen op de vlucht. Het LRA splitste zich op in kleinere groepen en verspreidde zijn kleine 500 manschappen over een gebied dat zo groot is als Duitsland.

In de verdediging

Het LRA is ondertussen meer dan 3 jaar actief in Noordoost Congo, maar geen instantie slaagde erin de bevolking voldoende te beschermen tegen aanvallen. Zelfverdedigingsgroepen, of groepen jongeren die zich spontaan zijn gaan organiseren om hun gemeenschap te beschermen, worden door de Congolese overheid verboden, uit schrik voor het ontstaan van nieuwe rebellenbewegingen. Desondanks slaagt deze overheid er zelf niet in om de nodige bescherming te bieden. Meer nog, het Congolese leger is zelf ook schuldig aan het schenden van de mensenrechten. De bevolking voelt zich daarom in de steek gelaten. «Ze verkrachten onze meisjes. Er zijn hier heel wat tienermoeders.» Zo getuigt Elisabeth, huismoeder in Doruma, over het Congolese regeringsleger, het FARDC (Forces Armées de la République Démocratique du Congo). Daarom pleiten de getroffen burgers voor een versterking van deze zelfverdedigingsgroepen.

«Ze kennen de brousse beter dan de militairen. Het is onaanvaardbaar om hen tegen te houden tegen het LRA te vechten», beweert een priester uit Doruma. Gérard uit Faradje legt uit hoe ze te werk gaan. «Ze zijn gewapend met pijl en boog. Ze zijn de spoorzoekers voor onze militairen van het regeringsleger en dragen bij aan de vrede de bescherming van de bevolking.» De groepen werken op bepaalde plaatsen waar deze groepen effectief zijn gebleken, zoals in Doruma, Bangadi en Faradje, ondanks het officiële verbod, in samenwerking met het regeringsleger, ze worden gesteund door de lokale autoriteiten én ze krijgen veel aanzien van de lokale bevolking. Een constructieve samenwerking veiligheidsinstanties, zoals leger en politie, met een duidelijke omkadering zien zij als mogelijke pistes om het LRA uit te schakelen of althans om de bevolking ervan te beschermen. Op plaatsen als Dungu, waar het uit de hand liep, zijn de groepen alle geloofwaardigheid verloren en van het strijdtoneel verdwenen.

De lokale bevolking heeft bovendien systemen ontwikkeld om de medebewoners te verwittigen in geval van een aanval. Ze maken hierbij gebruik van traditionele trommels of vuvzela’s, een blaasinstrument. Bij het horen van dit signaal maken de dorpelingen zich uit de voeten.

Ook de meeste informatie over veiligheidsincidenten of zelfs over de positie van het LRA komt meestal van de bevolking zelf. Het is daarom aan te raden om de samenwerking met de bevolking en hun capaciteiten maximaal te benutten, maar ook te versterken. Zo is de civiele maatschappij een zeer sterke en belangrijke informatiebron op lokaal, nationaal en internationaal niveau.

Politiek

Maar wat de bevolking net zo kwaad maakt is de politieke onwil en het gebrek aan capaciteiten bij het Congolese leger. Deze laatste ontkent de aanwezigheid van de Oegandese rebellenbeweging. Felix, kolonel van het FARDC, gaat er niet mee akkoord dat het UPDF, het Oegandese regeringsleger, voet aan grond zet in Congo. « De Oegandezen hebben terroristen geïntegreerd in hun leger en gebruiken het verhaal van het LRA om hun aanwezigheid te verantwoorden. » Zo weigerde Congo een degelijke samenwerking met Oeganda, waardoor het extra moeilijk wordt om de jacht op Joseph Kony een slaagkans te geven.

Informatie over het LRA wordt niet doorgegeven en er wordt ook verkeerde informatie gegeven, om het UPDF te dwarsbomen. Het lijkt erop dat de VS hier niet op voorbereid is en hun strategie dus heeft uitgewerkt zonder te vertrekken vanuit de bestaande context en politieke dynamieken. De VS benadrukte in de aankondiging tot militaire operatie, die in oktober 2011 van start ging, het belang van bescherming van de bevolking. Het beschermen van de gemeenschappen kan echter enkel slagen indien er een maximale samenwerking is met alle betrokken instanties en indien het lokaal niveau als vertrekpunt geldt.

Politieke waarnemers geven de militaire operatie dan ook weinig kans tot slagen en vrezen dat het more harm then good zou kunnen doen. Een verhoging van het aantal aanvallen van het LRA tegen de bevolking als reactie op een verhoogde inzet naar de jacht op Kony, die ondertussen een jaar duurt, is alvast een bewijs van die voorspelling. Kony’s roem heeft hem duidelijk nog niet buiten spel gezet.

Bibliografie
  • Allen, T. & Vlassenroot, K. (2010). The Lords Resistance Army. Myth and reality. Zed Books.
  • Allen, T. (2006). Trial Justice. The international criminal court and the Lords Resistance Army. Zed Books.
  • Allen, T., Lacker, F., Porter, H. & Schomerus, M. (2010). Postscript: a kind of peace and exported war. In: Allen, T. & Vlassenroot, K. (ed.) The Lords Resistance Army. Myth and reality. Zed Books: 279-288.
  • Annan, K. (2000b). Towards a Culture of Peace. Geraadpleegd op 28 november 2011, op: http://www.unesco.org/opi2/lettres/TextAnglais/AnnanE.html.
  • Annan, K. (2000). Secretary-General salutes international workshop on Human Security in Mongolia. Press Release. Ulaanbaatar, 8 mei 2000. Geraadpleegd op 28 november 2011, op: http://www.un.org/News/Press/docs/2000/20000508.sgsm7382.doc.html.
  • Annan, K. (2000a). Millennium Report Chapter 3, United Nations Secretary-General. p.43-44. Geraadpleegd op 29 november 2011, op: http://www.un.org/millennium/sg/report/full.htm
  • Annan, K. (2000c). Secretary-General Salutes International Workshop on Human Security in Mongolia. Two-Day Session in Ulaanbaatar, May 8-10, 2000. Press Release SG/SM/7382.
  • Atkinson, R.R. (2010). The realists in Juba? An analysis of the Juba peace talks. In: Allen, T. & Vlassenroot, K. (ed.) The Lords Resistance Army. Myth and reality. Zed Books: 205-222.
  • AU (2011). The regional cooperation initiative against the LRA is materializing. Press Release on the second regional ministerial meeting on the Lords Resistance Army. Addis Ababa, 8 juni 2011.
  • Bajpai, K. (2000). The Idea of a Human Security Audit. Joan B. Kroc Institute Report, No. 19. Fall 2000, p. 1-4. Geraadpleegd op: 29 november 2011, op: http://www.nd.edu/~krocinst/ocpapers/op_19_1.PDF.
  • Bricmont, J. (2009). Bombing for a juster world? Geraadpleegd op 30 november 2011, op: http://www.counterpunch.org/2009/07/28/bombing-for-a-juster-world/.
  • Brubacher, M. (2010). The ICC investigation. In: Allen, T. & Vlassenroot, K. (ed.) The Lord‟s Resistance Army. Myth and reality. Zed Books: 262-277.
  • Cakaj, L. (2010). Between a Rock and a Hard Place. LRA Attacks and Congolese Army Abuses in North-eastern Congo. The Enough Project, Washinton D.C.
  • Chandler, D. (2004). The responsibility to protect. International peacekeeping. Vol. 11, pp. 59 – 81.
  • Dunn, K.C. (2007). Uganda: The Lord‟s Resistance Army. In: Boas, M. & Dunn, K.C. (ed.). African Guerillas. Lynne Riener Publishers: 131-151.
  • Elela, D. N. (2007). Les migrations transfrontalières des Mbororo au nord-est de la République Démocratique du Congo. Etude de cas au Haut Uélé et au Bas Uélé. IKV Pax Christi, avril 2007.
  • Evans, G. (2002). The Responsibility to Protect. Revisiting humanitarian intervention. Foreign Affairs. Vol. 81 (6), p. 99-110.
  • Hoebeke, H. (2010). De Verenigde Naties en de Democratische Republiek Congo: een “mission impossible”? In: Baert, F., Pauwels, A. en Smis, S. (ed.). Langs de vuurlijn. De VN en gewapende conflicten. Acco: 137-154.
  • Human Rights Watch (2008). The Christmas massacres. LRA attacks on civilians in Northern Congo. United States of America.
  • Human Rights Watch (2011). Unfinished Business. Human Rights Watch, United States of America.
  • Human Rights Watch (2011b). DR Congo: Rein in Security Forces. Tensions Mount Ahead of Election Results. December 2, 2011. Geraadpleegd op 6 december 2011 op: http://www.hrw.org/news/2011/12/02/dr-congo-rein-security-forces.
  • Human Rights Watch. (2009a). The Christmas Massacres. LRA attacks on Civilians in Northern Congo. Human Rights Watch, United States of America.
  • Human Rights Watch. (2009b). DR Congo: LRA Slaughters 620 in „Christmas Massacres‟. Protection Urgently Needed as Killings Continue. Geraadpleegd op 7 december 2011, op: http://www.hrw.org/en/news/2009/01/17/dr-congo-lra-slaughters-620-chris…
  • Human Rigths Watch (2010). Le chemin de la mort. Attrocités de la LRA dans le nord-est du Congo.
  • In larger freedom: towards development, security and human rights for all. Report of the Secretary-General (2005). UN General Assembly.
  • International Crisis Group. (2010). LRA: A regional strategy beyond killing Kony. Africa Report N°157, 28 April 2010.
  • International Crisis Group. (2011). The Lord’s Resistance Army: End game? Crisis Group Africa Report, n°182, 17 november 2011.
  • Labeja, J.N. (2011). Lord’s Resistance Army/Mouvement. Letter in response to US strategy. LRA/M Peace Team leader. October 19, 2011.
  • Maso, I. & Smaling, A. (1998). Kwalitatief onderzoek: praktijk en theorie. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
  • Mortelmans, D. (2007). Handboek Kwalitatieve Onderzoeksmethoden. Leuven: Acco.
  • Mwenda, A. (2010). Uganda’s politics of foreign aid and violent conflict: the political uses of the LRA rebellion. In: Allen, T. & Vlassenroot, K. (ed.) The Lord’s Resistance Army. Myth and reality. Zed Books:45-58.
  • Ogata, S. (1999). Human Security: a Refugee Perspective. United Nations High Commissioner for Refugees, at the Ministerial Meeting on Human Security Issues of the "Lysoen Process" Group of Governments. Bergen, Norway, 19 May 1999. Geraadpleegd op 29 november 2011, op: http://www.unhcr.ch/refworld/unhcr/hcspeech/990519.htm 08/22/01.
  • Perrot, S. (2010). Northern Uganda, a „forgotten conflict‟, again? The impact of the internationalization of the resolution process. In: Allen, T. & Vlassenroot, K. (ed.) The Lord’s Resistance Army. Myth and reality. Zed Books: 187-204.
  • Schomerus, M., Allen, T. & Vlassenroot, K. (2011). Obama takes on the LRA. Foreign Affairs. Geraadpleegd op 20 november 2011, op: http://www.foreignaffairs.com/articles/136673/mareike-schomerus-tim-all….
  • Suhrke, A. (1999). Human Security and the Interests of States. Security Dialogue. 30(3) : 265-276.
  • Titeca, K. (2008). Een zootje ongeregeld of een strikt georganiseerde beweging? Het LRA en het strategisch gebruik van spiritualiteit en religie. In: Doom, R. (ed.) Conflict en Ontwikkeling. Overleven in de grensgebieden van de globalisering. Gent, Academia Press: 249-270.
  • Titeca, K. (2010). The spiritual order of the LRA. In: Allen, T. & Vlassenroot, K. (ed.) The Lord’s Resistance Army. Myth and reality. Zed Books: 59-73.
  • United Nations Development Programme (1994). Human Development Report 1994. New York: Oxford University Press, 23. Geraadpleegd op 29 november 2011, op: http://www.undp.org/hdro/1994/94.htm.
  • UNTFHS (2009) Human security in theory and practice. United Nations Trust Fund for Human Security. Geraadpleegd op 29 november 2011, op: http://ochaonline.un.org/trustfund/tabid/2107/default.aspx.
  • Van Puijenbroek, J. & Plooijer, N. (2009). How enlightning is the thunder? Pax Christi.

 

 

 

Universiteit of Hogeschool
Conflict and Development
Publicatiejaar
2012
Kernwoorden
Share this on: