Schoolmoeheid in het aso: Invloed van vrienden en leerkrachten

Saskia Aerts
Persbericht

Schoolmoeheid in het aso: Invloed van vrienden en leerkrachten

Saskia Aerts

 

“Mijn vrienden maken het nog leuk hier…”

Invloed van vrienden en leerkrachten op de schoolmotivatie van aso-leerlingen

 

Overal leest men dat de “jeugd van tegenwoordig” niet graag naar school gaat, meer en meer spijbelt, steeds vaker moet zittenblijven of de middelbare school zelfs gewoon niet afwerkt. Meestal wordt hierbij meteen de link gelegd met het technisch en beroepssecundair onderwijs (tso en bso). Uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat er ook in het algemeen secundair onderwijs (aso) leerlingen zijn die met schoolmoeheid te kampen hebben. De oorzaken van deze gevoelens zijn bij deze leerlingen echter niet noodzakelijk hetzelfde als bij leerlingen uit het tso en bso. Daarnaast staren onderzoekers en politici zich vaak blind op cijfertjes en tabelletjes en worden hierdoor de werkelijke ideeën, meningen en gevoelens van de jongeren in kwestie over het hoofd gezien. Om aan deze tekorten tegemoet te komen, heb ik ervoor gekozen om het fenomeen schoolmoeheid op een kwalitatieve wijze te benaderen en mij te focussen op leerlingen uit het aso. Concreet heb ik interviews afgenomen van 14 leerlingen uit verschillende richtingen van het aso. Tien van deze respondenten werden door het schoolpersoneel getypeerd als schoolmoe, de anderen fungeerden als controlegroep. Aan al deze leerlingen heb ik gevraagd waarom ze al dan niet graag naar school gaan en of hun studiemotivatie en –attitudes beïnvloed worden door leeftijdsgenoten en leerkrachten.

 

Het profiel van de respondent

Laten we beginnen met een positieve noot. Hoewel de media soms anders laat uitschijnen, zijn lang niet alle leerlingen schoolhaters. De meeste respondenten gingen zelfs graag naar school en vonden het belangrijk om een diploma van het secundair onderwijs te behalen. Sommige vooroordelen zijn echter niet zomaar ontstaan… Uit mijn onderzoek bleek immers wel dat er grote verschillen bestaan tussen de jongens en meisjes in de steekproef wat betreft schoolmotivatie. Het zijn inderdaad de jongens die het vaakst spijbelen en zittenblijven en de meisjes gaan veel liever naar school. Het stereotype van de luie leerling houdt trouwens ook goed stand, want huiswerk maken en lessen leren, werden niet bepaald ernstig genomen door de meeste van mijn respondenten. Eén respondent ging wel erg ver in zijn luiheid:

“Ik vond dat [zittenblijven] eigenlijk wel plezant, want ik moest niet zoveel doen en ik had wel goeie punten (…)” – Frits: 16 jaar

 

Leerkrachten maken het verschil

Maar wat bepaalt nu of leerlingen graag naar school gaan of niet? Worden ze beïnvloed door hun vrienden of zijn het de leerkrachten die school de moeite waard maken?  Wanneer ik vroeg aan de jongeren wat ze niet leuk vinden op school, antwoordde de helft spontaan leerkrachten… Nadien bleek gelukkig wel dat het sterk afhangt van leerkracht tot leerkracht en over het algemeen komen ze wel goed overeen met hun leerkrachten. De respondenten vonden het vooral belangrijk dat hun leerkrachten hen steunen en motiveren en zoals uit het volgende citaat blijkt, werden ze ook werkelijk door hen beïnvloed in hun schoolmotivatie.

“[Als leerkrachten eens positieve feedback geven] (…) dan krijgde terug moed om … om verder te doen en … nog betere prestaties te leveren op uw taken of toetsen.” – Smurf: 16 jaar

 

Vrienden, populariteit en jongerenculturen

Ook leeftijdsgenoten blijken een invloed te hebben, want in tegenstelling tot leerkrachten, worden vrienden door alle respondenten vernoemd als iets waardoor ze net liever naar school gaan. Voor Sofie zijn vrienden zelfs het allerbelangrijkste:

“Als ik mijn vrienden niet had, dan zou ik gewoon … ik denk zo … ja echt niet graag naar school komen en zo. Ze maken het nog leuk hier … .” – Sofie: 15 jaar

Wanneer we kijken naar populariteit, blijkt dat goede punten halen niet echt een kenmerk is van populaire jongeren. Zelf populair zijn, vinden de meeste respondenten echter niet zo belangrijk. Of populariteit dus echt een invloed heeft op de schoolmotivatie van deze leerlingen, is moeilijk te zeggen. Niet alleen de leeftijdsgenoten zelf, maar ook de algemene jongerencultuur heeft een invloed. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de leerstof die op school behandeld wordt, niet aansluit bij de interesses van de jongeren.

 

Schoolmoeheid aanpakken

Als er één conclusie uit dit onderzoek getrokken kan worden, dan is het wel dat schoolmoeheid niet alleen een probleem van de leerling in kwestie is. Zowel leerkrachten als medeleerlingen kunnen bij het ontwikkelen of verminderen van schoolproblemen een grote rol spelen. Belangrijk hierbij is dat er rekening gehouden wordt met de individuele verschillen tussen leerlingen. Zo zijn de oorzaken van schoolmoeheid bij leerlingen uit het aso bijvoorbeeld anders dan bij leerlingen uit het bso. Bovendien zijn er grote verschillen in uitingen van schoolmoeheid tussen jongens en meisjes. Leerkrachten zouden getraind moeten worden om problemen op te sporen en in te zien dat zij wel degelijk het verschil kunnen maken. Daarnaast moet ook op een hoger niveau eens gekeken worden hoe men de leerstof op school beter kan laten aansluiten bij de interesses van de jongeren.

 

Bibliografie

Referentielijst

 

Alexander, K. L., Entwisle, D. R., & Kabbani, N. S. (2001). The dropout process in life course perspective: Early risk factors at home and school. Teachers College Record, 103, 760-822.

Ames, C. (1992). Classrooms: Goals, Structures, and Student Motivation. Journal of Educational Psychology, 84, 261-271.

Ames, C. & Archer, J. (1988). Achievement Goals in the Classroom: Students' Learning Strategies and Motivation Processes. Journal of Educational Psychology, 80, 260-267.

Anderman, L. H. & Anderman, E. M. (1999). Social predictors of changes in students' achievement goal orientations. Contemporary Educational Psychology, 24, 21-37.

Baarda, D. B., De Goede, M. P. M., & Teunissen, J. (2005). Basisboek Kwalitatief Onderzoek: Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. (2 ed.) Groningen: Wolters-Noordhoff.

Beekhoven, S. & Dekkers, H. (2005). Early School Leaving in the Lower Vocational Track: Triangulation of Qualitative and Quantitative Data. Adolescence, 40, 197-211.

Belga (2007, October 3). België heeft te veel vroege schoolverlaters. De Standaard.

Belga (2008, November 11). Vier op de tien jongens zitten in laatste jaar achter op leeftijd. De Standaard.

Berndt, T. J. (1999). Friends' influence on students' adjustment to school. Educational Psychologist, 34, 15-28.

Bianchi, S. M. (1984). Childrens Progress Through School - A Research Note. Sociology of Education, 57, 184-192.

Billiet, J. & Waege, H. (2003). Een samenleving onderzocht: methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Antwerpen: Standaard.

Bimler, D. & Kirkland, J. (2001). School truants and truancy motivation sorted out with multidimensional scaling. Journal of Adolescent Research, 16, 75-102.

Bouverne-De Bie, M. (1987). Wat is schoolmoeheid - Een poging tot overzicht. Contact, Bijzonder nummer, 13-35.

Breakwell, G. M. (2006). Interviewing Methods. In G.M.Breakwell, S. Hammond, C. Fife-Shaw, & J. A. Smith (Eds.), Research Methods in Psychology (3 ed., pp. 232-253). Los Angeles/London/New Delhi/Singapore: SAGE Publications.

Byrd, R. S. & Weitzman, M. L. (1994). Predictors of Early Grade Retention Among Children in the United-States. Pediatrics, 93, 481-487.

Certo, J., Cauley, K., & Chafin, C. (2003). Students Perspectives on their High School Experience. Adolescence, 38, 705-722.

Christle, C. A., Jolivette, K., & Nelson, C. M. (2007). School characteristics related to high school dropout rates. Remedial and Special Education, 28, 325-339.

Claes, A., Debruyne, T., Lips, A., & Deman, K. (2008). Wie is er niet als de schoolbel rinkelt? Brussel: Agentschap voor Onderwijsdiensten.

Coalition for Juvinile Justice (2001). Abandoned in the Back Row: New Lessons in Education and Delinquency Prevention Washington: Coalition for Juvinile Justice.

Coleman, J. S. (1961). The Adolescent Society. New York: The Free Press of Glencoe.

de Bruyn, E. H., Dekovic, M., & Meijnen, G. W. (2003). Parenting, goal orientations, classroom behavior, and school success in early adolescence. Journal of Applied Developmental Psychology, 24, 393-412.

De Fraine, B., Van Damme, J., & Onghena, P. (2002). Accountability of Schools and Teachers: what should be taken into account? European Educational Research Journal, 1, 403-425.

Decorte, T. (2007). Kwalitatieve Criminologische Methoden en Technieken.

Denert, R. (1987). Stellingname. Contact, 115-117.

Denzin, N. K. & Lincoln, Y. S. (1994). Introduction: Entering the Field of Qualitative Research. In N.K.Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (pp. 1-17). London: SAGE Publications.

Departement Onderwijs (2004). Zittenblijven, schoolse vertraging en slaagcijfers in het Vlaamse Onderwijs: een kwantitatieve analyse (2003-2004) (Rep. No. Themanummer 6). Beleidsdomein Onderwijs en Vorming - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

Derks, A. & Vermeersch, H. (2001). Gender en schools presteren, een multilevel-analyse naar de oorzaken van de grotere schoolachterstand van jongens in het Vlaams secundair onderwijs. 

Ref Type: Unpublished Work

Drever, E. (1995). Using Semi-Structured Interviews in Small-Scale Research. Glasgow: Scottish Council for Research in Education.

Dusek, J. B. & Joseph, G. (1983). The Bases of Teacher Expectancies - A Meta-Analysis. Journal of Educational Psychology, 75, 327-346.

Dweck, C. S. & Leggett, E. L. (1988). A Social Cognitive Approach to Motivation and Personality. Psychological Review, 95, 256-273.

Dweck, C. (1986). Motivational Processes Affecting Learning. American Psychologist, 41, 1040-1048.

Engels, N., Aelterman, A., Schepens, A., & Van Petegem, K. (2001). Het welbevinden van leerlingen in het secundair onderwijs. Welwijs, 12, 28-33.

Etaugh, C. & Hughes, V. (1975). Teachers Evaluations of Sex-Typed Behaviors in Children - Role of Teacher Sex and School Setting. Developmental Psychology, 11, 394-395.

Flammer, A. & Alsaker, F. (2006). Adolescents in school. In S.Jackson & L. Goossens (Eds.), Handbook of Adolescent Development (pp. 223-245). Hove: Psychology Press.

Gleeson, D. (1994). Wagging, Bobbing and Bunking Off - An Alternative View. Educational Review, 46, 15-19.

Good, T. L., Cooper, H. M., & Blakey, S. L. (1980). Classroom Interaction As A Function of Teacher Expectations, Student Sex, and Time of Year. Journal of Educational Psychology, 72, 378-385.

Hallinan, M. T. (2008). Teacher Influences on Students' Attachment to School. Sociology of Education, 81, 271-283.

Hallinan, M. T. & Williams, R. A. (1990). Students' Characteristics and the Peer-Influence Process. Sociology of Education, 63, 122-132.

Heene, J. (1987). Schoolmoeheid: Een onderwijskundige benadering. Contact, Bijzonder nummer, 37-40.

Henry, K. L. (2007). Who's skipping school: Characteristics of truants in 8th and 10th grade. Journal of School Health, 77, 29-35.

Herweijer, L. (2006). Voortijdig schoolverlaten. Justitiële verkenningen, 32, 22-34.

Jimerson, S. R. & Kaufman, A. M. (2003). Reading, writing, and retention: A primer on grade retention research. Reading Teacher, 56, 622-635.

Jussim, L. (1989). Teacher Expectations - Self-Fulfilling Prophecies, Perceptual Biases, and Accuracy. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 469-480.

Jussim, L. & Eccles, J. S. (1992). Teacher Expectations .2. Construction and Reflection of Student-Achievement. Journal of Personality and Social Psychology, 63, 947-961.

Jussim, L. & Harber, K. D. (2005). Teacher expectations and self-fulfilling prophecies: Knowns and unknowns, resolved and unresolved controversies. Personality and Social Psychology Review, 9, 131-155.

Kaplan, A. & Maehr, M. L. (1999). Achievement goals and student well-being. Contemporary Educational Psychology, 24, 330-358.

Kemp, S. E. (2006). Dropout policies and trends for students with and without disabilities. Adolescence, 41, 235-250.

Kiuru, N., Aunola, K., Vuori, J., & Nurmi, J. E. (2007). The role of peer groups in adolescents' educational expectations and adjustment. Journal of Youth and Adolescence, 36, 995-1009.

Klasse voor Leerkrachten (2002). Hoe zinnig is een jaartje dubbelen - Zittenblijven. Klasse voor Leerkrachten, 125, 10-14.

Kooreman, P. (2007). Time, money, peers, and parents; some data and theories on teenage behavior. Journal of Population Economics, 20, 9-33.

Koth, C. W., Bradshaw, C. P., & Leaf, P. J. (2008). A multilevel study of predictors of student perceptions of school climate: The effect of classroom-level factors. Journal of Educational Psychology, 100, 96-104.

Marsh, H. W., Martin, A. J., & Cheng, J. H. S. (2008). A multilevel perspective on gender in classroom motivation and climate: Potential benefits of male teachers for boys? Journal of Educational Psychology, 100, 78-95.

Mason, J. (2002). Qualitative Researching. London: Sage.

Mccray, E. D. (2006). It's 10 a.m.: Do you know where your children are? The persisting issue of school truancy. Intervention in School and Clinic, 42, 30-33.

Morse, J. M. (1994). Designing Funded Qualitative Research. In N.K.Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of Qualitative Research (pp. 220-235). London: SAGE Publications.

Nelson, R. & DeBacker, T. (2008). Achievement Motivation in Adolescents: The Role of Peer Climate and Best Friends. The Journal of Experimental Education, 76, 170-189.

Nicholls, J. (1984). Achievement Motivation: Conceptions of Ability, Subjective Experience, Task Choice, and Performance. Psychological Review, 91, 328-346.

Nys, K. (1987). Inleiding op de video "Vandaag ben ik maar gegaan". Contact, 107-109.

Opdenakker, M. & Van Damme, J. (2000). Effects of schools, teaching staff and classes on achievement and well-being in secondary education: Similarities and differences between school outcomes. School Effectiveness and School Improvement, 11, 165-196.

Owings, W. A. & Magliaro, S. (1998). Grade retention: A history of failure. Educational Leadership, 56, 86-88.

Parsons, T. (1963). On the Concept of Influence. The Public Opinion Quarterly, 27, 37-62.

Patrick, H., Kaplan, A., & Ryan, A. (2007). Early adolescents' perceptions of the classroom social environment, motivational beliefs, and engagement. Journal of Educational Psychology, 99, 83-98.

Pintrich, P. R. (2000). Multiple goals, multiple pathways: The role of goal orientation in learning and achievement. Journal of Educational Psychology, 92, 544-555.

Ream, R. K. & Rumberger, R. W. (2008). Student Engagement, Peer Social Capital, and School Dropout Among Mexican American and Non-Latino White Students. Sociology of Education, 81, 109-139.

Ritchie, J., Lewis, J., & Elam, G. (2003). Designing and Selecting Samples. In J.Ritchie & J. Lewis (Eds.), Qualitative Research Practice: A Guide for Social Science Students and Researchers (pp. 77-108). London: Sage.

Rumberger, R. W., Ghatak, R., Poulos, G., Ritter, P. L., & Dornbusch, S. M. (1990). Family Influences on Dropout Behavior in One California High-School. Sociology of Education, 63, 283-299.

Rutter, M. (1983). School Effects on Pupil Progress - Research Findings and Policy Implications. Child Development, 54, 1-29.

Ruus, V., Veisson, M., Leino, M., Ots, L., Pallas, L., Sarv, E. et al. (2007). Students' well-being, coping, academic success, and school climate. Social Behavior and Personality, 35, 919-936.

Schneider, B. H., Tomada, G., Normand, S., Tonci, E., & de Domini, P. (2008). Social support as a predictor of school bonding and academic motivation following the transition to Italian middle school. Journal of Social and Personal Relationships, 25, 287-310.

Schneider, F. W. & Coutts, L. M. (1982). The High-School Environment - A Comparison of Coeducational and Single-Sex Schools. Journal of Educational Psychology, 74, 898-906.

Scholte, R. & Van Aken, M. (2006). Peer relations in adolescence. In S.Jackson & L. Goossens (Eds.), Handbook of Adolescent Development (pp. 175-194). Hove: Psychology Press.

Schunk, D. H. (1991). Self-Efficacy and Academic Motivation. Educational Psychologist, 26, 207-231.

Sebald, H. (1986). Adolescents Shifting Orientation Toward Parents and Peers - A Curvilinear Trend Over Recent Decades. Journal of Marriage and the Family, 48, 5-13.

Smaling, A. & Maso, I. (1990). Objectiviteit in kwalitatief onderzoek: een overzicht. In I.Maso & A. Smaling (Eds.), Objectiviteit in kwalitatief onderzoek (pp. 13-29). Amsterdam: Boom.

Stearns, E., Moller, S., Blau, J., & Potochnick, S. (2007). Staying Back and Dropping Out: The Relationship Between Grade Retention and School Dropout. Sociology of Education, 80, 210-240.

Steinberg, L. (1989a). Achievement. In Adolescence (Second Edition ed., pp. 367-394). New York: McGraw-Hill Publishing Company.

Steinberg, L. (1989b). Peer Groups. Adolescence. Second Edition[5], 151-181. New York, McGraw-Hill Publishing Company.

Ref Type: Catalog

Steinberg, L. (1989c). Schools. In Adolescence (Second Edition ed., pp. 183-210). New York: McGraw-Hill Publishing Company.

Studiedienst van de Vlaamse Regering. (15-5-2006). Aandeel Vlaamse 23-jarigen die derde graad secundair onderwijs niet hebben voltooid, naar geslacht, in %. 

Ref Type: Online Source

Trickett, E. & Moos, R. (1973). School Environment of Junior High and High School Classrooms. Journal of Educational Psychology, 65, 93-102.

Urdan, T. & Schoenfelder, E. (2006). Classroom effects on student motivation: Goal structures, social relationships, and competence beliefs. Journal of School Psychology, 44, 331-349.

Urdan, T. C. (1997). Examining the relations among early adolescent students' goals and friends' orientation toward effort and achievement in school. Contemporary Educational Psychology, 22, 165-191.

Van Damme, J. & Van Landeghem, G. (2002). Welbevinden en Prestaties in de Eerste en de Tweede Graad van het Secundair Onderwijs. Een onderzoek over de achteruitgang gedurende het secundair onderwijs van leerlingattitudes die te maken hebben met de school.  Leuven, K.U.Leuven - Centrum voor Secundair en Hoger Onderwijs.

Ref Type: Generic

Van Houtte, M. (2002). Zo de school, zo de slaagkansen? Academische cultuur als verklaring voor schoolverschillen in falen van leerlingen in het secundair onderwijs. Universiteit Gent.

Van Houtte, M. (2004a). Gender context of the school and study culture, or how the presence of girls affects the achievement of boys. Educational Studies, 30, 409-423.

Van Houtte, M. (2004b). Why boys achieve less at school than girls: the difference between boys' and girls' academic culture. Educational Studies, 30, 159-173.

Van Landeghem, G., Van Damme, J., Opdenakker, M., De Fraine, B., & Onghena, P. (2002). The Effect of Schools and Classes on Noncognitive Outcomes. School Effectiveness and School Improvement, 13, 429-451.

Verhalle, L. (1995). Probleemgedrag op school: een handleiding. Schoolmoeheid.  1-4. Brugge, Comité Bijzondere Jeugdzorg.

Ref Type: Generic

Verhoest, F. (2009, February 20). Spijbelen neemt nog toe. De Standaard.

Vettenburg, N. (1987). Schoolmoeheid, delinquent gedrag en opvang. Contact, Bijzonder nummer, 41-55.

Vettenburg, N. (2007). Jongeren in cijfers en letters: bevindingen van de Jop-monitor 1. Leuven: LannooCampus.

Vettenburg, N., Elchardus, M., & Walgrave, L. (2006). Jongeren van nu en straks: overzicht en synthese van recent jeugdonderzoek in Vlaanderen. Tielt: Lannoo.

Vieno, A., Perkins, D. D., Smith, T. M., & Santinello, M. (2005). Democratic School Climate and Sense of Community in School: A Multilevel Analysis. American Journal of Community Psychology, 36, 327-339.

Williamson, I. & Cullingford, C. (1998). Adolescent alienation: its correlates and consequences. Educational Studies, 24, 333-343.

Wilson, A. B. (1959). Residential Segregation of Social-Classes and Aspirations of High-School Boys. American Sociological Review, 24, 836-845.

Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25, 82-91.

 

Universiteit of Hogeschool
Sociologie
Publicatiejaar
2009
Kernwoorden
Share this on: