Multiculturalisme en interculturalisme in het onderwijs. Een vergelijking tussen Vlaanderen en Québec.

De multiculturele samenleving en/in het Vlaamse en Québecse onderwijs
 
We leven in een diverse samenleving.[1] Een nieuwsgierige en open instelling is in een dergelijke omgeving erg belangrijk. De school is de perfecte plaats waarbinnen de ontwikkeling van soortgelijke houdingen van start kan gaan. We doen er algemene kennis op, ontwikkelen er sociale vaardigheden, worden voorbereid op een baan, … Maar leren we onszelf ook inwerken in de multiculturele samenleving?
"Zich inwerken in de multiculturele samenleving" betekent twee zaken. Ten eerste moeten leerlingen weten hoe onze maatschappij ineen zit: welke culturen en talen bestaan er, welke religies komen er voor, …? Bovendien moeten ze ook contact kunnen leggen met anderen. Deze eerste peiler heet "multiculturalisme".[2]
De tweede peiler is "interculturalisme": positief kunnen omgaan met dat wat onbekend en vreemd is. Jongeren moeten een constructieve houding en gedrag ontwikkelen ten aanzien van de bestaande diversiteit. Dit zorgt ervoor dat ze beter kunnen functioneren in onze diverse samenleving.[3]
Ik maakte een vergelijking tussen het onderwijssysteem van Vlaanderen en Québec. Québec is een provincie van één van de grootste migratielanden ter wereld. Toch betreft het ook een provincie die haar eigenheid probeert te bewaren in het grotendeels Engelstalige Noord-Amerika. De keuze voor Vlaanderen kwam er omdat er enkele overeenkomsten bestaan met Québec.[4] Ik wilde te weten komen welke overeenkomsten en verschillen er bestaan tussen beide regio’s in de omgang met diversiteit.
Voor zowel Vlaanderen als Québec heb ik de schoolcurricula onderzocht[5] en de houdingen en gedragingen van Vlaamse en Québecse jongeren bestudeerd[6]. Wat zijn de resultaten?
Ten eerste zijn vakken met betrekking tot multiculturalisme structureel ingebouwd in het Québecse onderwijs. In Vlaanderen gaat men eerder projectmatig te werk (projecten op school of initiatieven vanuit de overheid) [7]. Leerlingen in Québec krijgen dus meer informatie over diversiteit tijdens de lesuren dan Vlaamse leerlingen.
Ten tweede leren leerlingen in zowel Vlaanderen als Québec vaardigheden aan die openheid en constructief gedrag in de hand werken.[8] In Vlaanderen behoren deze vakken echter tot de gebiedoverschrijdende eindtermen. De kans is dan ook groot dat deze vakken minder snel een plaats krijgen tijdens de schooluren. Dit is in Québec niet het geval.
Gaan Québecse jongeren dan beter om met diversiteit? Uit diverse studies naar racistische en etnocentrische houdingen bij jongeren blijkt dat zowel de Québecse als Vlaamse jongeren mensen verkiezen uit hun eigen groep: personen met eenzelfde sociale achtergrond, die er hetzelfde uitzien (niet enkel op gebied van kledij, maar ook bijvoorbeeld van huidskleur) en met dezelfde nationaliteit. Het verschil in beide onderwijssystemen heeft dus weinig effect op het gedrag en de houdingen van Québecse en Vlaamse jongeren.
Het onderwijssysteem in Vlaanderen gaat ook niet goed om met diversiteit. Vele migrantenjongeren (maar ook de tweede en derde generatie) in Vlaanderen blijven dikwijls zitten, stromen sneller door naar het BSO en verlaten vaker vroegtijdig de school in vergelijking met hun Belgische leeftijdsgenoten.[9] Québecse jongeren met een andere afkomst ondervinden niet al te veel problemen qua schoolprestaties[10], de native American jongeren wel.[11]
Er is dus zowel in Vlaanderen als Québec nog werk aan de winkel. Voor Vlaanderen bestaat de uitdaging erin een onderwijssysteem en – beleid uit te stippelen waarin multiculturalisme en interculturalisme structureel verankerd zitten. In Québec zal men de ondermaatse schoolprestaties van de native leerlingen moeten verbeteren. Diversiteit is een realiteit die we onder ogen moeten zien. Iedereen verdient elke kans om zichzelf te ontwikkelen in de richting die hij/zij wil.

[1] Pixten, R. & De Munter, K. (2006). De Culturele eeuw. Antwerpen: Houtekiet. Clay, J. en George, R. (2000). Intercultural education: a code of practice for the twenty – first century. Journal of teacher education, 23 (2), pp. 203 – 211.

[2] Sierens, S. (2007). Leren voor diversiteit. Leren in diversiteit: burgerschapsvorming en gelijke leerkansen in een pluriforme samenleving. Een referentiekader. Geraadpleegd op 25/07/07 op http://www.steunpuntico.be/files/visietekst/Referentiekader_SDL.pdf ; Sercu, L. (2007). (ed.). Omgaan met multiculturaliteit en religieus pluralisme in het onderwijs. Leuven: Acco.

[3] Abdallah – Pretceille, M. (2006). Interculturalism as a paradigm for thinking about diversity. Intercultural education, 17 (5), pp. 475 – 483.

[4] De “taalproblemen” zijn hiervan het bekendste voorbeeld. Vandevelde, T. (1999). Ethiek, multiculturalisme en recht op afscheiding. Ethische Perspectieven, 9 (3), pp. 145 – 156.

[5] Ik heb me geconcentreerd op de vakken met verplichte eindtermen, omdat hier duidelijk is welke doelstellingen elke leerling moet bereiken. Het doceren van niet verplichte vakken en het opstellen van projecten is echter volledig afhankelijk van de interesse en inzet van elke school apart. Het zou te moeilijk worden om dit ook allemaal te onderzoeken.

[6] Elchardus, M. & Siongers, J. (2003). Racisme, een kwestie van smaak? Een onderzoek bij jongeren uit het 4e en 6e jaar secundair onderwijs in Vlaanderen. Sociologische Gids, 50 (4), pp. 259 – 284; Harell, A., Mahéo, V. – A. & Stolle, D. (2006). Réconcilier nos différences: Les jeunes, la diversité et les valeurs civiques. Présentation des premiers résultats de l’Enquête sur la Jeunesse de McGill 2005-2006. Geraadpleegd op 09/04/08 op http://bridgingdifferences.mcgill.ca/fr/School%20Report%20french%20colo…; Claes, E., Dejaeghere, Y., Fiers, S., Hooghe, M. & Quintelier, E. (Leuven: Centre for Citizenship and Democracy.) (2006). Jeugdonderzoek 2006. Een eerste portret van de opvattingen van de zestienjarige respondenten. Geraadpleegd op 14/02/08 op
 http://www.kuleuven.be/citizenship/_data/jeugdonderzoek.pdf

[7] Hoewel er ook verplichte vakken zijn waar deze materie aan bod zou moeten komen, zoals “Wereldoriëntatie” (de onderdelen Mens en Maatschappij) in het lager onderwijs en “Geschiedenis” in het middelbaar onderwijs. Vlaamse overheid, Dienst voor Onderwijsontwikkeling. (2007). Entiteit Curriculum. Geraadpleegd op 11/07/07 op http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/default.htm

[8] Zoals “Sociale vaardigheden” in Vlaanderen en “Geschiedenis en burgerschapsopvoeding” in Québec.

[9] Hirtt, N., Nicaise, I. & De Zutter, D. (2007). De school van ongelijkheid. Berchem: Epo.

[10]UNICEF. (2002). Innocenti Report Card Issue No. 4. A league table of educational disadvantage in rich nations. Geraadpleegd op 01/04/08 op http://www.unicef.at/fileadmin/medien/pdf/repcard4e.pdf

[11] Secrétariat des commissions de l'Assemblée nationale du Québec. (2007). La réussite scolaire des autochtones. Geraadpleegd op 09/04/08 op http://www.assnat.qc.ca/fra/37legislature2/commissions/Ce/rapport-autoc…; Hirtt, N., Nicaise, I. & De Zutter, D. (2007). De school van ongelijkheid. Berchem: Epo.