Oppositie voeren in het 'nieuwe' Congo: UDPS vs Kabila

Maarten Loncin
Persbericht

Oppositie voeren in het 'nieuwe' Congo: UDPS vs Kabila

Ongewapende Congolese oppositie in moeilijkheden

Minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht heeft vorige week gewerkt aan een oplossing voor het conflict in Oost-Congo. Hij pleit voor een vrijgeleide voor generaal Laurent Nkunda naar Zuid-Afrika. Nkunda’s militie zou vrijuit gaan en geïntegreerd worden in het Congolese leger. De ongewapende Congolese oppositiepartij UDPS stuurt al maanden aan op onderhandelingen met de regering. Tevergeefs. In Congo is de kortste weg naar de onderhandelingstafel nog altijd die van het gewapende verzet. Dat bewijst dat de democratie in Congo nog zéér pril is.

De Democratische Republiek Congo werd de afgelopen tien jaar geteisterd door oorlog en geweld. Internationale waarnemers schatten het aantal slachtoffers van dit vergeten conflict in het hart van Afrika op twee à drie miljoen. Om een einde te maken aan het geweld tekenden de strijdende partijen het vredesakkoord van Lusaka. Als dank voor hun samenwerking kregen de verschillende rebellengroepen belangrijke posten in de transitieregering, die verkiezingen moest organiseren.

Mijn scriptie gaat over UDPS of Union pour la Démocratie et le Progrès Social, één van de belangrijkste Congolese oppositiepartijen van de laatste jaren. Deze scriptie is gebaseerd op veldonderzoek. Ik was in april van dit jaar, dankzij een reisbeurs van de VLIR (Vlaamse Inter Universitaire Raad) een maand in Kinshasa. Ik sprak met Congolose journalisten, politici, partijfunctionarissen, en met veel UDPS partijmilitanten.
UDPS is de partij van Etienne Tshisekedi. Tshisekedi was één de grootste tegenstanders van het Mobutu-regime tijdens de jaren tachtig en negentig. De partij ijvert al jaren voor meer democratie in Congo. Maar de partij besloot in de aanloop naar de verkiezingen om niet deel te nemen aan het transitieproces. Men besloot de verkiezingen te boycotten. Deze houding heeft veel waarnemers verrast, temeer omdat UDPS in uitstekende positie zat om de verkiezingen te gaan winnen.

UDPS stormt af op confrontatie
UDPS is er met haar boycot niet in geslaagd de verkiezingen tegen te houden. De partij heeft zich verkeken op de wil van de Congolezen om te gaan stemmen. Bovendien heeft de internationale gemeenschap grote financiële inspanningen gedaan om de verkiezingen toch maar niet te laten mislukken. Dus blijft de partij achter zonder één zetel in het nieuwe Congolese parlement. Maar dat begint bij UDPS te wringen. Op vijf april was ik aanwezig op een drukbijgewoonde persconferentie in het partijhoofdkwartier van UDPS in Kinshasa. Op die persconferentie sprak Valentin Mubake, de nummer twee van UDPS, stoere taal. Hij omschreef de huidige regering Antoine Gizenga als illegitiem en eiste nieuwe onderhandelingen.

UDPS is in haar discours een anti-establishment partij geworden en haar achterban radicaliseert. Tijdens mijn gesprekken met de lokale partijafdelingen in de volkswijken van Kinshasa vertelden de militanten me dat de verkiezingen opgelegd waren door het Westen. De mensen zijn niet vergeten dat Louis Michel, de vorige Belgische minister van Buitenlandse Zaken, tijdens de verkiezingscampagne openlijk de kant koos van president Kabila. Volgens veel Congolezen was dit een ongeoorloofde inmenging van Michel in de Congolese politiek.

UDPS zal aan aanhang winnen wanneer de regering Gizenga er niet in slaagt om wezenlijk iets te veranderen aan de erbarmelijke levensomstandigheden van de Congolezen. De toestand in de hoofdstad lijkt van kwaad naar erger te gaan. Tijdens mijn verblijf in Kinshasa zaten grote delen van de stad vier à vijf dagen zonder stromend water. Bij de zware gevechten tussen de militie van Bemba en de regeringssoldaten stierven op 22 en 23 maart op klaarlichte dag vele honderden gewone Congolezen. Geen wonder dat de mensen ontgoocheld raken in de democratie.

Op nieuwe onderhandelingen moet UDPS in elk geval niet rekenen. Politiek wordt in Congo nog altijd gevoerd door de loop van een geweer. De Congolese regering heeft vandaag niet eens de volledige controle over het Congolese grondgebied. In de Oostelijke provincies heerst er wetteloosheid. Gewapende milities zwaaien er de plak. Het is een paradijs voor malafide mijnbedrijven, die ongestoord mineralen het land kunnen uitsmokkelen. De Congolese regering staat machteloos. De enige manier waarop de regering haar invloed nog enigszins kan laten gelden is door te onderhandelen met de lokale machthebbers. Daarom verleent president Kabila lustig concessies voor de exploitatie van de Congolese bodemrijkdommen. Daarom krijgen rebellenleiders hoge posten in de Congolese regering of in het nieuwe Congolese leger. Koen Vlassenroot en Timothy Raeymaekers noemen dit politiek systeem ‘mediated statehood’. UDPS houdt als ongewapende politieke partij geen gevaar in voor de Congolese regering. In het politiek systeem van Congo van vandaag, maakt de Congolese regering zich meer zorgen om generaal Nkunda, de militieleider uit het Oosten, dan om UDPS. Het is tekenend dat de Congolese regering eerder onderhandelt met Nkunda dan met een partij als UDPS.

Intern democratisch deficit
UDPS is in vele opzichten een buitenbeentje in de Congolese politiek. Op partijmanifestaties wordt geen geld uitgedeeld. De partij steunt niet op een cliëntelistisch netwerk maar gaat prat op haar goede organisatie en nationale inplanting. De partijmilitanten gaan  voor de partij en haar partijleider door het vuur.
Maar UDPS is op vele vlakken ook een typische Congolese en Afrikaanse partij. De partij kent een aantal structurele problemen. Zo heb ik vastgesteld dat de communicatie binnen de partij top down verloopt. De boodschap van de partijtop bereikt moeiteloos de basis. Maar in de andere richting gebeurt de communicatie veel moeilijker. De basis heeft niet genoeg inspraak binnen de partij. Het partijorgaan waarin de militanten een belangrijke stem hebben, het congres, is nog nooit georganiseerd.
Door dit gebrek aan interne democratie kunnen bepaalde informele bewegingen de interne partijbeslissingen beïnvloeden. Mijn stelling is dat zolang er geen congres is georganiseerd, UDPS het persoonlijke bezit zal blijven van de chef van de partij, Tshisekedi. Hierdoor heeft de partij het contact met de buik van de Congolese samenleving verloren. UDPS heeft de laatste jaren een aantal politieke blunders begaan: door de aansluiting met de rebellenbeweging RCD/Goma heeft de partij heel wat aanhang verloren in het oosten, ook de boycot van de verkiezingen stootte intern op heel wat verzet. Het is mijn overtuiging dat de partij deze fouten had kunnen vermijden met een transparantere partijstructuur. De gewone partijmilitanten in volkswijken, die ik heb leren kennen als gedreven en gemotiveerd, verdienen beter.

Bibliografie

bibliografie artikel.

1.Vrtnieuws.net, Een oplossing in de maak voor Oost-Congo?, 29 september 2007, http://www.vrtnieuws.net/cm/vrtnieuws.net/nieuws/buitenland/070929_Oost…

2.RAEYMAEKERS, T., VLASSENROOT, K., Nor Mobutu nor Chaos Why Congo’s elections will not lead to democracy, Conflict Research Group, Universiteit Gent, p.1-9

 

Universiteit of Hogeschool
Master Conflict and Development
Publicatiejaar
2007
Kernwoorden
Share this on: