Het verband tussen internetgebruik en depressie

Eef Vervecken
Persbericht

Het verband tussen internetgebruik en depressie

Depressief door internet?

Hoewel er twintig jaar geleden nog vrijwel niemand van had gehoord, is het nu onmogelijk weg te denken.  Chatten, online shoppen, surfen, muziek downloaden, e-banking,…; de virtuele wereld kent steeds minder geheimen en is op korte tijd binnengedrongen in elk aspect van ons alledaagse leven.  Vooral jongeren ontpoppen zich tot fervente internetters.  Dit nieuwe communicatiemedium wordt echter net zoals zijn voorganger televisie, geconfronteerd met wantrouwen over eventuele gezondheidsgevolgen.  Maar is het gegrond om ons zorgen te maken over depressiviteit en asociaal gedrag als gevolg van internetgebruik? 

 

Het beeld van kinderen die buiten ravotten, mensen die samenkomen op straat,… Volgens sommigen is dit verleden tijd.  ‘Sinds de uitvinding van televisie en computer, komt het volk niet meer buiten’; we horen het wel vaker geïrriteerd mompelen, voornamelijk door de oudere generaties.  Zij worden er stilaan meer van overtuigd dat de wekelijkse sociale bijeenkomsten in café, sportclub of fanfare vervangen worden door dates met toetsenbord en muis. 

Enkele wetenschappers bevestigden dit met hun onderzoek en voegden er de negatieve gevolgen aan toe:  ‘de tijd die we aan het scherm gekluisterd zitten, kunnen we niet doorbrengen met vrienden en familie waardoor we sociaal geïsoleerd, eenzaam en bijgevolg depressief worden’.  Veel en hechte sociale contacten zouden er namelijk voor zorgen dat we ons gelukkiger voelen, omdat ze ons bewust maken van waardering en acceptatie.  Nochtans herbergt het digitale netwerk ook heel wat sociale kantjes.  Niet de internetfuncties surfen, gamen of downloaden, maar wel chatten en e-mailen mogen het hoogste schavot betreden in de wedstrijd van populairste internetfunctie.  Terwijl oudere gebruikers online voornamelijk via e-mail communiceren, voert de jeugd ellenlange gesprekken via instant messengers als msn.  De onderzoekers beschouwen deze online contacten echter als minder kwaliteitsvol dan offline relaties: ‘waar er in de echte wereld gecommuniceerd wordt met handen en voeten, intonatie en gezichtsuitdrukking, gebeurt dit in de virtuele wereld enkel via getypte woorden en symbolen’.  Hierdoor gaat er volgens hen veel informatie verloren, is het gesprek onpersoonlijker en is het eenvoudiger om te liegen zodat het vertrouwen in de communicatiepartner ontbreekt. 

Toch is niet iedereen negatief gestemd over de invloed van het internet.  Volgens andere wetenschappers biedt het digitale netwerk een veilige, anonieme context waarin mensen vrij kunnen uitdrukken wat ze echt voelen en denken.  Hierbij hoeven ze geen angst te hebben om uitgelachen te worden en ook konijnentanden, sproeten, een grote neus of flaporen vormen geen belemmering.  Bijgevolg zouden gesprekken sneller intiem worden en gebaseerd zijn op diepere gronden, dan louter op uiterlijke kenmerken.  Bovendien kunnen personen die in de realiteit hun identiteit moeten onderdrukken (vb. homoseksuelen), gemakkelijk mensen met dezelfde mening en interesses terugvinden via online nieuwsgroepen.  Deze steun zorgt ervoor dat ze zich minder geïsoleerd, beschaamd en anders voelen.  Ten slotte maakt internet het eenvoudiger om contact te houden met een oude pennenvriendin, toffe reisgenoot of knappe vakantieliefde uit verre geografische gebieden. 

Verder ontdekten de wetenschappers dat online relaties niet beperkt blijven tot de virtuele wereld.  Ze breiden zich vaak uit via het versturen van brieven, telefoontjes en uiteindelijk zelfs via persoonlijke ontmoetingen.   

 

De pijl, gericht van internetgebruik naar depressie, moet volgens enkele onderzoekers zelfs omgekeerd worden.  Zij beweren dat geïsoleerde, gestresste, depressieve of zieke mensen naar het internet grijpen en leggen hiermee de nadruk op de positieve gevolgen, in plaats van de negatieve te beklemtonen: ‘door middel van online zelfhulpgroepen, biedt het digitale netwerk deze personen steun en ruimte om te praten over problemen met lotgenoten’.   

    Ook eigen onderzoek in opdracht van de Katholieke Universiteit Leuven beaamt eerder deze conclusie, dan de omgekeerde.  Dit kon worden afgeleid uit een reeks online enquêtes met 329 Kempense ASO-studenten uit het 5de en 6de middelbaar.  Het belangrijkste resultaat maakt duidelijk dat depressieve meisjes hun negatieve gevoelens proberen te verzachten in de virtuele wereld.  Vrouwelijke leerlingen met een laag zelfbeeld of een hoge mate van levensstress trachten aan de hand van online informatie, te zoeken naar antwoorden of helderheid omtrent twijfels.  Bovendien zou het digitale netwerk eenzame en introverte meisjes helpen om de muren van hun sociaal isolement te slopen en meer nieuwe mensen te ontmoeten via nieuwsgroepen, instant messengers, e-mail,…  De meisjes meldden dat ze online gemakkelijker hun ware zelf kunnen uiten en kunnen converseren. 

Het feit dat deze resultaten enkel voor de vrouwelijke studenten gelden, laat vermoeden dat meisjes meer informatie en steun proberen te vinden wanneer ze nood hebben aan hulp.  Als dit niet lukt bij hun offline vrienden, grijpen ze naar het digitale netwerk en leggen ze nieuwe online contacten.  Denkbaar kroppen jongens hun problemen eerder op of trachten ze deze liever zelf op te lossen dan raad te vragen aan kameraden. 

Daarnaast vindt de studie geen bewijzen voor de theorie die stelt dat hechte, offline relaties ingeruild worden voor oppervlakkige, online contacten van lagere kwaliteit (social displacement theory).  Internet zou eerder een extra middel zijn om te communiceren met bestaande vrienden en familie.  Zo gebeurt het regelmatig dat we, bijvoorbeeld, via e-mail afspreken om met vrienden een biertje te gaan drinken. 

 

De vrees voor sociale isolatie en depressie van internetgebruikers kan hiermee voorzichtig worden opgeborgen.  Toch is het onjuist om het digitale netwerk geheel onschuldig te verklaren.  Er bestaan ongetwijfeld zaken in de virtuele wereld, die depressieve gevoelens kunnen bevorderen.  Denk maar aan pornografie of cyberpesten.  De anonimiteit van het internet biedt de ideale omgeving om ongestraft te pesten en pornografisch materiaal te bekijken of kinderen hiervoor te benaderen.  Aan deze zaken moet nog hard gewerkt worden, voordat de virtuele wereld volledig zonder gevaar is voor onze jongeren.  Toch maken we ons vaak te bezorgd over de negatieve gevolgen van internetgebruik.  Het is immers nog lang geen tijd om cafés of sportclubs te sluiten en ons te bevoorraden met antidepressiva.          

        

 

        

 

 

 

 

                                                                

 

        

 

 

 

 

Bibliografie

Literatuurlijst

 

Amichai-Hambuger, Y. & Ben-Artzi, E. (2000). The relationship between extraversion and neuroticism and the different uses of the internet. Computers in Human Behavior, 16(4), p.441-449.

Amichai-Hambuger, Y. & Ben-Artzi, E. (2003). Loneliness and internet use. Computers in Human Behavior, 19(1), p.71-80.

Anderson, C.A. & Arnoult, L.H. (1985). Attributional style and everyday problems in living: Depression, loneliness and shyness. Social Cognition, 3(1), p.16-35.

Attridge, M., Berscheid, E. & Simpson, J.A. (1995). Prediction relationship stability from both partners versus one. Journal of Personality and Social Psychology, 69(2), p.254-268.

Baker, L., Wagner, T.H., Singer, S. & Bundorf, M.K. (2003). Use of the internet and e-mail for health care information: Results from a national survey. Journal of the American Medical Association, 298(18), p.2400-2406.

Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), p.1175-1184.

Bargh, J.A. & McKenna, K.Y.A. (2004). The internet and social life. Annual Review of Psychology, 55(1), p.573-590.

Berger, M., Wagner, T.H., Baker, L.C. (2005). Internet use and stigmatized illness. Social Science & Medicine, 61(8), p.1821-1827.

Bessière, K., Kiesler, S., Kraut, R., & Boneva, B. (December, 2004). Longitudinal Effects of Internet Uses on Depressive Affect: A Social Resources Approach. Ongepubliceerde paper, Carnegie Mellon University, Pittsburgh.

Billiet, J. & Waege, H. (2003). Een samenleving onderzocht. Methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Antwerpen: Uitgeverij De Boeck nv. 

Brenner, V. (1997). Psychology of computer use: XLVII. Parameters of internet use, abuse and addiction: The first 90 days of the internet usage survey. Psychological Reports, 80(3), p.879-882.

Bryant, J. & Zillmann, C. (1984). Using television to alleviate boredom and stress: Selective exposure as a function of induced excitational states. Journal of Broadcasting, 28(1), p.1-20.

Cohen, S. & Hoberman, H.M. (1983). Positive events and social supports as buffers of life change stress. Journal of Applied Social Psychology, 13(2), p.99-125.

Cohen, S. & Wills, T.A. (1985). Stress, social support and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), p.310-357.

Cornwell, B. & Lundgren, D.C. (2001). Love on the internet: Involvement and misrepresentation in romantic relationships in cyberspace vs. realspace. Computers in Human Behavior, 17(2), p.197-211.

Costa, P. T., & McCrae, R. R. (1992). NEO PI-R Professional Manual. Odessa: Psychological Assessment Resources.

Cummings, J., Butler, B., & Kraut, R. (2002). The quality of online social relationships. Communications of the ACM, 45(7), p.103-108.

Davison, K.P., Pennebaker, J.W. & Dickerson, S.S. (2000). Who talks? The social psychology of illness support groups. American Psychologist, 55(2), p.205-217.

Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J. en Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), p. 71-75.

DiTommaso, E. & Spinner, B. (1993). The development and initial validation of the social and emotional loneliness scale for adults (SELSA). Personality and individual differences, 14(1), p.127-134.

DiTommaso, E., Brannen, C. & Best, L.A. (2004). Measurement and validity characteristics of the short version of the social and emotional loneliness scale for adults. Educational and Psychological Measurement, 64(1), p.99-119.

Engelberg, E. & Lennart, S. (2004). Internet use, social skills and adjustment. CyberPsychology & Behavior, 7(1), p.41-47.

GVU (Graphic, Visualization and Usability Center) (1999). GVU’s 10th WWW user survey. Georgia: Georgia Institute of Technology. [14.2.2007, Georgia Tech Research Corporation: http://www.gvu.gatech.edu/user_surveys/survey-1998-10/graphs/].

Gross, E.F., Juvonen, J. & Gable, S.L. (2002). Internet use and well-being in adolescence. Journal of Social Issues, 58(1), p.75-90.

Gross, E.F. (2004). Adolescent internet use: What we expect, what teens report. Applied Developmental Psychology, 25(6), p.633-649.

Hamburg, B.A. (1974). Early adolescence: a specific and stressful stage of the life cycle. In G.V. Coelho, D.A. Hamburg & J.E. Adams (Reds.), Coping and Adaptation (p.101-124). New York: Basic Books.

Hamburger, Y.A. & Ben-Artzi, E. (2000). The relationship between extraversion and neuroticism and the different uses of the internet. Computers in Human Behavior, 16(4), p.441-449.

Higgins, E.T. & Bargh, J.A. (1987). Social cognition and social perception. Annual Review of Psychology, 38, p.369-425.

Hill, C.T., Rubin, Z. & Perplau, L.A. (1976). Break-ups before marriage: The end of 103 affairs. Journal of Social Issues, 32(1), p.147-168.

Hughes, M.E., Waite, L.J., Hawkley, L.C. & Cacioppo, J.T. (2004). A short scale for measuring loneliness in large surveys. Research on Aging, 26(6), p.655-672.

Internet maakt jongeren depressief. (15.02.2006). Het Nieuwsblad Online. z.p.

Jackson, L.A., Ervin, K.S., Gardner, P.D. & Schmitt, N. (2001). Gender and the internet: Women communicating and men searching. Sex Roles, 44(5/6), p.363-379.

John, O.P. (1990). The “Big Five” factor taxonomy: Dimensions of personality in the natural language and questionnaires. In L.A. Pervin & O.P. John (Reds.), Handbook of Personality: Theory and Research (p.66-100). New York: Guilford Press.

John, O.P. & Srivastava, S. (1999). The Big Five Trait Taxonomy: History, measurement and theoretical perspectives. In L.A. Pervin & O.P. John (Reds.), Handbook of Personality: Theory and Research. New York: Guilford.

Kanner, A.D., Coyne, J.C., Schaefer, C. & Lazarus, R.S. (1981). Comparison of two modes of stress measurement: Daily hassles and uplifts versus major life events. Journal of Behavioral Medicine, 4(1), p.1-39.

Katz, J.E. & Aspden, P. (1997). A nation of strangers? Communications of the ACM, 40(12), p.81-86.

Kiesler, S., Siegal, I. & McGuire, T.W. (1984). Social psychological aspects of computer-mediated communication. American Psychologist, 39(10), p.1123-1134.

Kim, K., Ryu, E., Chon, M.Y., Yeun, E.J., Choi, S.Y., Seo, J.S. & Nam, B.W. (2006). Internet addiction in Korean adolescents and suicidal ideation: A questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 43(2), p.185-192.

Kirkpatrick, L.A. & Davis, E.D. (1994). Attachment style, gender and relationship stability: A longitudinal analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 66(3), p.502-512.

Koenig, L.J., Isaacs, A.M. & Schwartz, J.A.J. (1994). Sex differences in adolescent depression and loneliness: Why are boys lonelier if girls are more depressed?. Journal of Research in Personality, 28(1), p.27-43.

Kraut, R., Patterson, M., Lundmark, V., Kiesler, S., Mukopadhyay, T. & Scherlis, W. (1998). Internet paradox: A social technology that reduces social involvement and psychological well-being?. American Psychologist, 53(9), p.1017-1031.

Kraut, R., Kiesler, S., Boneva, B., Cummings, J., Helgeson, V. & Crawford, A. (2002). Internet Paradox Revisited. Journal of Social Issues, 58(1), p.49-74.

Landers, R.N. & Lounsbury, J.W. (2006). An investigation of Big Five and narrow personality traits in relation to internet usage. Computers in Human Behavior, 22(2), p.283-293.

LaRose, R., Eastin, M. S. & Gregg, J. (2001). Reformulating the Internet paradox: Social cognitive explanations of Internet use and depression. Journal of Online Behavior, 1(2), z.p.

Lieberman, M.A. & Goldstein, B.A. (2005). Self-help on-line: An outcome evaluation of breast cancer bulletin boards. Journal of Health Psychology, 10(6), p.855-862. 

Mastro, D.E., Eastin, M.S. & Tamborini, R. (2002). Internet search behaviors and mood alterations: a selective exposure approach. Mediapsychology, 4(2), p.157-172.

McKenna, K.Y.A. & Bargh, J.A. (1998). Coming out in the age of the internet: Identity “de-marginalization” through virtual group participation. Journal of Personality and Social Psychology, 75(3), p.681-694.

McKenna, K.Y.A. & Bargh, J.A. (2000). Plan 9 from cyberspace: The implications of the internet for personality and social psychology. Personality and Social Psychology Review, 4(1), p.57-75.

McKenna, K.Y.A., Green, A.S. & Gleason, M.E.J. (2002). Relationship formation on the internet: What’s the big attraction?. Journal of Social Issues, 58(1), p.9-31.

Meerkerk, G.-J. (2004). Compulsief internetgebruik: een chronisch probleem? Stabiliteit en kenmerken van compulsief internetgebruik. Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving – Bulletin, 7(3), p.1-8 [20.10.2006, IVO: http://www.ivo.nl/].

Meerkerk, G.-J., van den Eijnden, R. & van Rooy, T. (2006). Compulsief internetgebruik onder Nederlandse jongeren. Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving. Rotterdam: Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving. [20.10.2006: www.ivo.nl].

Moody, E.J. (2001). Internet use and its relationship to loneliness. CyberPsychology & Behavior, 4(3), p.393-401.

Morahan-Martin, J. & Schumacher, P. (2003). Loneliness and social uses of the internet. Computers in Human Behavior, 19(6), p.659-671.

Morgan, C. & Cotton,  S.R. (2003). The relationship between Internet activities and depressive symptoms in a sample of college freshmen. Cyberpsychology & Behavior, 6(2), p.133-142.

Nalwa, K. & Anand, A.P. (2003). Internet addiction in students: A cause of concern. CyberPsychology & Behavior, 6(6), p.653-656.

Nationaal Instituut voor de Statistiek (2007). Onderwijsniveau van de bevolking - in procenten (1987-2005). [22.03.2007, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie: http://statbel.fgov.be/figures/d33_nl.asp].

Nie, N.H. & Erbring, L. (2000). Internet and society: A preliminary report. Stanford: Stanford Institute for the Quantitative Study of Society.

Parks, M.R. & Adelman, M.B. (1983). Communication networks and the development of romantic relationships: An expansion of uncertainty reduction theory. Human Communication Research, 10(1), p.55-79.

 Parks, M.R. & Floyd, K. (1996).  Making friends in cyberspace. Journal of Communication, 46(1), p.80-97.

Parks, M.R. & Roberts, L.D. (1998). Making MOOsic: The development of personal relationships on line and a comparison to their offline counterparts. Journal of Social and Personal Relationships, 15(4), p.519-537.

Putnam, R. (1995). Bowling alone: America’s declining social capital. Journal of Democracy, 6(1), p.65-78.

Radloff, L.S. (1977). The CES-D scale: A self report depression scale for research in the general population. Applied Psychological Measurement, 1(3), p.385-401.

Reis, H.T. & Shaver, P. (1988). Intimacy as an interpersonal process. In S. Duck (Reds.), Handbook of Personal Relationships (p.367-389). Chichester, UK: Wiley.

Riggio, R.E., Watring, K.P. & Throckmorton, B. (1993). Social skills, social support and psychosocial adjustment. Personality and Individual Differences, 15(3), p.275-280.

Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton: Princeton University Press.

Rosenberg, M., Schooler, C. & Schoenbach, C. (1989). Self-esteem and adolescent problems: Modeling reciprocal effects. American Sociological Review, 54(6), p.1004-1018.

Russell, D.W. (1996). UCLA Loneliness Scale (Version 3): Reliability, validity and factor structure. Journal of Personality Assessment,66(1), p.20-40.

Sanders, C.E., Field, T.M., Diego, M. & Kaplan, M. (2000). The relationship of internet use to depression and social isolation among adolescents. Adolescence, 35(138), p.237-242.

Sarafino, E.P. & Ewing, M. (1999). The Hassles Assessment Scale for students in college: Measuring the frequency and unpleasantness of and dwelling on stressful events. Journal of American College Health, 48(2), p. 75-83.

Schoenbach, V.J., Kaplan, B.H., Wagner, E.H., Grimson, R.C. & Miller, F.T. (1983). Prevalence of self-reported depressive symptoms in young adolescents. American Journal of Public Health, 73(11). p.1281-1287.

Shaw, L.H. & Gant, L.M. (2002). In Defense of the internet: The relationship between Internet communication and depression, loneliness, self-esteem, and perceived social support. Cyberpsychology & Behavior, 5(2), p.157-171. 

Short, J.A., Williams, E. & Christie, B. (1976). The social psychology of telecommunications. New York: John Wiley & Sons.

Slouka, M. (1995). War of the worlds: Cyberspace and the high-tech assault on reality. New York: Basic Books.

Sproull, L. & Kiesler, S. (1986). Reducing social context cues: Electronic mail in organizational communication. Management Science, 32(11), p.1492-1512.

Sproull, L. & Kiesler, S. (1991). Computers, networks and work. Scientific American, 265(3), p.116-123.

Studiedienst van de Vlaamse Regering. (2007). Media en ICT – Cijfers. Brussel: Vlaamse Regering. [26.03.2007, Studiedienst van de Vlaamse Regering: http://aps.vlaanderen.be/statistiek/cijfers/stat_cijfers_media.htm#ict].

Swickert, R.J., Hittner, J.B., Harris, J.L. & Herring, J.A. (2002). Relationships among internet use, personality and social support. Computers in Human Behavior, 18(4), p.437-451.

Turvey, C.L., Wallace, R.B. & Herzog, R. (1999). A revised CES-D measure of depressive symptoms and a DSM-based measure of major depressive episodes in the elderly. International Journal of Psychogeriatrics, 11(2), p.139-148.

Tsai, C. & Lin, S.S.J. (2003). Internet addiction of adolescents in Taiwan: An interview study. CyberPsychology & Behavior, 6(6), p.649-652.

Van den Eijnden, R. & Vermulst, A. (2006). Compulsief internetgebruik (‘internetverslaving’) bij jongeren: Wat zijn de gevolgen en wat kunnen ouders doen om het te voorkómen?. Rotterdam: Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving. [20.10.2006: www.ivo.nl].

Walther, J.B., Anderson, J.F. & Park, D.W. (1994). Interpersonal effects in computer-mediated interaction – A meta-analysis of social and antisocial communication. Communication Research, 21(4), p.460-487.

Walther, J.B. (1996). Computer-mediated communication: Impersonal, interpersonal, and hyperpersonal interaction. Communication Research, 23(1), p.3-43.

Wästlund, E., Norlander, T. & Archer, T. (2001). Internet blues revisited: Replication and extension of an Internet Paradox Study. CyberPsychology & Behavior, 4(3), p.385-391.

Weiser, E.B. (2000). Gender differences in internet use patterns and internet application preferences: A two-sample comparison. Cyberpsychology & Behavior, 3(2), p.167-177.

Weiss, R. (1973). Loneliness: The experience of emotional and social isolation. Cambridge: The MIT Press.

Wellman, B., Haase, A.Q., Witte, J., Hampton, K. (2001). Does the internet increase, decrease or supplement social capital. American Behavioral Scientist, 45(3), p.436-455.

Whang, L.S., Lee, S. & Chang, G. (2003). Internet over-users’ psychological profiles: a behavior sampling analysis on internet addiction. CyberPsychology & Behavior, 6(2), p.143-150.

Whitty, M. & Gavin, J. (2001). Age/Sex/Location: Uncovering the social cues in the development of online relationships. CyberPsychology & Behavior, 4(5), p.623-630.

Widyanto, L. & McMurran, M. (2004). The psychometric properties of the internet addiction test. CyberPsychology & Behavior, 7(4), p.443-450.

Windle, M. (1992). A longitudinal study of stress buffering for adolescent problem behaviors. Developmental Psychology, 28(33), p.522-530.

Winzelberg, A. (1997). The analysis of an electronic support group for individuals with eating disorders. Computers in Human Behavior, 13(3), p.393-407.

Wolak, J., Mitchell, K.J. & Finkelhor, D. (2003). Escaping or connecting? Characteristics of youth who form close online relationships. Journal of Adolescence, 26(1), p.105-119.

Wynn, E. & Katz, J.E. (1997). Hyperbole over cyberspace: Self-presentation and social boundaries in internet home pages and discourse. The Information Society, 13(4), p.297-327.

Young, K.S. (1996). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology and Behavior, 1(3), p.237-244.

Young, K.S. & Rodgers, R.C. (1998). The relationship between depression and internet addiction. Cyberpsychology & Behavior, 1(1), p.25-28.

 

Universiteit of Hogeschool
Communicatiewetenschappen
Publicatiejaar
2007
Kernwoorden
Share this on: