De loonachterstand van vrouwen: determinanten en maatregelen.

Tessy Schaerlaeken
Persbericht

De loonachterstand van vrouwen: determinanten en maatregelen.

Het voorliggende werk verschaft een inzicht in de actuele problematiek van de loonverschillen tussen mannen en vrouwen. Dat vrouwen gemiddeld minder verdienen dan mannen blijkt nog steeds het geval. Ondanks allerlei acties en wettelijke regelingen is het afgelopen decennium nauwelijks vooruitgang geboekt in de loonongelijkheid tussen beide seksen. Deze thesis bekijkt mogelijke determinanten van de vrouwelijke loonachterstand en gaat na wat het effect is van maatregelen die deze ongelijkheid trachten te neutraliseren.


Vroeger bleven vrouwen thuis omdat het huisgezin als hun natuurlijke biotoop aanschouwd werd. Door de evoluerende samenleving begaven geleidelijk aan steeds meer vrouwen zich op de arbeidsmarkt, maar werden ze door maatschappelijke rol-patronen minder betaald dan hun mannelijke collega’s. Ook vandaag is er op kwantitatief vlak een merkbare vooruitgang van de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen, maar blijft er op kwalitatief vlak nog een grote achterstand ten opzichte van mannen merkbaar.


Determinanten

In de literatuur is er al heel wat geschreven omtrent dit thema.

Ook de media haalt de kwalitatieve achterstand van vrouwen geregeld aan.

Mogelijke oorzaken van de loonachterstand van vrouwen kunnen gerelateerd worden aan het segmentatie- en het segregatiefenomeen, maar ook aan kenmerken die eigen zijn aan de werknemer en aan de arbeidsovereenkomst. Tot slot kan ook discriminatie als een mogelijke verklaring worden aangehaald.


Segmentatie

Vrouwen bevinden zich vaker in de secundaire en externe segmenten van de arbeidsmarkt, gekenmerkt door minder goede banen met weinig promotiekansen, geringe werkzekerheid en een lage salariëring. Ze komen daarnaast voor bepaalde hoge functies of beroepen dikwijls niet in aanmerking.


Segregatie

Vrouwen zijn vaker in welzijnsproducerende sectoren werkzaam die lagere lonen uitbetalen. Ze nemen minder betalende, typische vrouwenberoepen in en werken bovendien veelal in kleine, Belgische bedrijven die lagere lonen betalen. Naast deze horizontale segregatie is er ook verticale segregatie, wat inhoudt dat vrouwen vaker actief zijn op lagere, uitvoerende functieniveau’s.


Kenmerken eigen aan de werknemer

Er is een inhaalbeweging vast te stellen van vrouwen op het gebied van hun geschooldheid. Niet alleen zijn ze steeds meer hoger opgeleid, ook hun werkervaring benadert steeds meer die van mannen.

Wel blijft het een vaststaand feit dat vrouwen in het gezin (huishouden, kinderen) nog steeds de meeste verantwoordelijkheden dragen, waardoor ze vaak hun loopbaan onderbreken of deeltijds gaan werken. Hierdoor bouwen vrouwen minder anciënniteit en werkervaring op, resulterend in een lagere verloning en geringere vooruitzichten op doorstroming en vorming.

Verschillen in voorkeuren en gedrag spelen vrouwen ook parten. Ze studeren af in “zachtere” richtingen, waardoor ze in “zachtere”, minder betalende beroepen, functies en sectoren terechtkomen. Eens ze actief zijn op de arbeidsmarkt, vragen ze minder vaak om promotie, netwerken ze niet of minder dan mannen, besteden ze minder aandacht aan strategieën voor de verdere uitbouw van hun carrière en zijn ze tevens minder geneigd te solliciteren voor hogere functies. Voor vele vrouwen primeert de sfeer, de inhoud van de job en de verenigbaarheid met het gezin.

Dit verklaart waarom vele vrouwen minder hard onderhandelen en niet op de tafel slaan als het om hun verloning gaat.


Kenmerken eigen aan de arbeidsovereenkomst

Behalve een lager loon krijgen vrouwen ook minder premies en bonussen, hebben ze meer dan mannen te maken met tijdelijke contracten en komen ze in mindere mate in aanmerking voor extralegale voordelen.


Discriminatie

Vrouwen met een gelijk(w)aardige opleiding, dezelfde werkervaring en een even hoge anciënniteit worden dikwijls ook voor identieke functies minder betaald dan mannen. Deels speelt functiewaarderingsdiscriminatie hier een belangrijke rol. Deze vorm van indirecte discriminatie doet zich voor wanneer vrouwenfuncties systematisch lager gewaardeerd en bijgevolg lager verloond worden.


Maatregelen

De genoemde verklaringen van de loonachterstand van vrouwen benadrukken het belang van maatregelen.

Om de loonkloof te dichten of toch alleszins te verkleinen en om aldus tot gendergelijkheid te komen, nemen bedrijven, overheid, vakbonden en/of andere instanties op geregelde basis acties. Dit kan gaan van bewustwording-, imago- en sensibiliseringscampagnes, tot diversiteitsplannen, genderprojecten en netwerk- of mentorprogramma’s.


Huidige situatie in het bedrijfsleven

Negen interviews, waaronder zes bedrijven en drie (overheids)instanties, hebben het belang van een genderbeleid in organisaties aangetoond.

Heel wat bedrijven zijn zich vanuit ethisch en economisch standpunt bewust van gelijke kansen en de nood aan een gezonde, eerlijke en evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen op alle niveaus. Steeds meer bedrijven voeren daarom een genderbewust personeelsbeleid. Hierbij worden sekseneutrale, vrouw- en/of mensvriendelijke maatregelen rechtstreeks of onrechtstreeks genomen op het gebied van bezoldiging, ondersteuning, arbeidstijdregeling, roldoorbreking en communicatie.


Effect

“Gendermaatregelen” blijken een positief effect te hebben op de kansen en posities van vrouwen in het bedrijfsleven.

Zo goed als alle genoemde sekseneutrale, vrouw- en/of mensvriendelijke maatregelen in het onderzoek oefenen een onrechtstreekse invloed uit op de loonachterstand van vrouwen. De meeste maatregelen beogen in de eerste plaats gelijke kansen tussen mannen en vrouwen te verkrijgen, wat meteen een belangrijke hinderpaal wegneemt om een gelijke verloning tussen beide seksen na te streven.


Conclusie

Steeds meer ontstaat het besef dat vrouwen gelijke kansen moeten hebben en dat ze meer moeten kunnen doorstromen. Ook hun talenten en kwaliteiten betekenen immers voor bedrijven een meerwaarde.

Het is duidelijk dat “gelijk loon voor gelijk werk” een strijd is die lang geleden werd ingezet en waar vandaag nog steeds verder aan moet gewerkt worden. Aandacht hebben voor een sekseneutraal genderbeleid blijkt alvast een stap in de goede richting te zijn.

Er blijft echter wel werk aan de winkel: gelijkheid tussen mannen en vrouwen op de werkvloer komt immers niet vanzelf. Zowel overheid, werkgevers, werknemers, werknemer- en werkgeverorganisaties hebben elk hun rol hierin te spelen.

 

 

Bibliografie

 

ACLVB (s.a.), Gelijkwaardig werk, gelijk loon… EVA werkt eraan,

http://www.aclvb.be/index.php?st=ACLVB-vrouwen&st1=ACLVB_was_erbij&st2=…, 17 augustus 2006, Online.

 

Anseeuw en Dupont (2005), Vraag om uitleg van mevrouw Stéphanie Anseeuw aan de minister van Ambtenarenzaken, Maatschappelijke Integratie, Grootstedenbeleid en Gelijke Kansen over «de gelijke behandeling van mannen en vrouwen in België», http://www.senaat.be/www/?MIval=/publications/viewSTBlok&COLL=H&DATUM=0…, april 2007, Online.

 

Benschop, Y., M. Brouns & J. de Bruijn (1998), De kikker op het witte paard, Ontwikkelingen in het denken over sekse en gender in arbeid en organisaties, Tijdschrift voor Genderstudies, 1, 2, pp.13-21.

 

Berings, D. (2003), Zit het glazen plafond tussen de oren?, Over-Werk, Tijdschrift van het Steunpunt WAV, 1-2, pp. 186-188.

 

Bevers, T., V. Gilbert & H. Van Hove (2007), De loonkloof tussen vrouwen en mannen in België, Rapport 2007, Brussel, Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen.

 

Blockeel, C. (2005), Bedrijfscultuur is bepalend voor carrière van de vrouw, Over-Werk, Tijdschrift van het Steunpunt WAV, 2-3, pp. 125-128.

 

Brouns, M., L. Halsema & J. de Bruijn (reds.) (1996), Waardering van werk, Opstellen over functiewaardering en sekse, Amsterdam, VU Uitgeverij.

 

CD&V Vrouw & Maatschappij (2005), Christen-Democratisch & Vrouw, Spiegels van vrouwenacties in zestig jaar christen-democratie in Vlaanderen, Brussel, Vrouw & Maatschappij.

Centrum voor Sociaal Beleid (2006), Evolutie van het aantal en aandeel deeltijdarbeid, naar geslacht, België 1983-2004,

http://webhost.ua.ac.be/csb/index.php?pg=33&id=227&PHPSESSID=ee350a7262…, 25 maart 2007, Online.

 

Coppens, M. (2004), Als je ’t dan toch beter wil weten!, Weetwijzer, ACLVB, Vertaald door M. Baeck, Gent, Guy Haaze.

 

Coppin, L. (2002), Summary, in: The glass ceiling, Reality or myth?, Women’s Leadership Initiative, Toolkit, Janssen-Cilag New Europe, pp. 7-8.

 

De Bruijn, J. (1996), Functiewaardering en ongelijke beloning m/v in historisch-sociologisch perspectief, in: Brouns, M., L. Halsema & J. de Bruijn (reds.), Waardering van werk, Opstellen over functiewaardering en sekse, Amsterdam, VU Uitgeverij, pp. 13-33.

 

Delmotte, J. & M. Lamberts (2002), Krapte op de arbeidsmarkt, kansen voor vrouwen?, Een sectorale invalshoek, HIVA-KUL.

 

De Ruyter, K. (2006), Seksuele discriminatie, Vrouwen laten hun rechten niet gelden, De Standaard, 13 januari.

 

Directie gelijke kansen (2000), Evaluatie en classificatie van functies, Instrumenten voor gelijk loon, Brussel, Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid.

 

Dobbelaere, B. (2006), Socialisten willen sterke maatregelen tegen loonkloof, De Standaard, 16 februari.

 

Draulans, V. (2002), Glazen plafond: realiteit of mythe? Een genderanalyse van leidinggeven, Uitgelezen, 8, 4, pp. 2-12.

 

Draulans, V. (2005), Pleidooi voor genderdiversiteit én gelijke kansen, Over-Werk, Tijdschrift van het Steunpunt WAV, 2-3, pp. 129-132.

 

Equal Pay Day (2006), ’T Zijn niet de hormonen, ’t is ’t verschil in lonen, http://www.equalpayday.be/NL/index.aspx?Id=Nieuws, 18 februari 2007, Online.

 

Felfe, C.A. (2006), The child penalty, A compensating wage differential?,

http://www.eale.nl/conference2006/Papers%20Friday%2017.00%20-%2019.00/a…, 25 maart 2007, Online.

 

FOD (2001), Arbeidsparticipatie van vrouwen, Deel II,

http://meta.fgov.be/pdf/pd/nldfHRW3-2001.pdf , 7 december 2006, Online.

 

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (1998/2007), Werkgelegenheid en werkloosheid, http://statbel.fgov.be/figures/d31_nl.asp, 25 maart 2007, Online.

 

FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie (2006), Gelijke behandeling van mannen en vrouwen, http://mineco.fgov.be/enterprises/vademecum/Vade15_nl-06.htm#P4180_6273…, 2 augustus 2006, Online.

 

FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg (s.a.), Gelijkheid in de tewerkstelling en de arbeid, http://meta.fgov.be/pc/pce/pceg/nlceg03.htm, maart 2006, Online.

 

FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (1997), Gelijk loon, http://meta.fgov.be/pc/pce/pceg/nlceg02.htm, 26 maart 2006, Online.

 

Forrier, A. & K. Seynaeve (1998), Vrouwen en management, in: Van Haegendoren, M., E. Valgaeren & B. Nielandt (reds.), Vrouw en management, Diepenbeek, SEIN, pp. 91-116.

 

Geurts, K. & A. Van Woensel (2005), Genderzakboekje, Zij en hij op de arbeidsmarkt, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap ESF-Agentschap, Administratie Werkgelegenheid, Steunpunt Werkgelegenheid, Arbeid en Vorming (red.), Brussel, David Mellaerts.

 

Hermans, M. & S. Anseeuw (2005), Voorstel van resolutie betreffende de gelijke verloning van vrouwen en mannen, Belgische Senaat,

http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPubDoc&TID=50342102&L…, 2 augustus 2006, Online.

Hermans, M. (2006), Voorstel van resolutie inzake loonassertiviteit bij vrouwen en het doorbreken van het glazen plafond, Vlaams Parlement.

 

Hoogstad, J., H. Weststeijn & H. van Gils (2001), Functiewaardering, in: Kluytmans, F. (red.), Leerboek Personeelsmanagement, Groningen, Wolters-Noordhoff, pp. 241-259.

 

Hwang, S.K. & S.W. Plachek (2004), Ocupational Self-Selection and the Gender Wage gap: Evidence from Korea and United States,

http://www.maxwell.syr.edu/econ/Econometrics_Lunch/Wages4.pdf, 6 februari 2006, Online.

 

Kluytmans, F. (red.), Leerboek Personeelsmanagement, Groningen, Wolters-Noordhoff.

 

Lamberts, M. (2005), Diversiteitsplannen, een beste praktijk?, Over-Werk, Tijdschrift van het Steunpunt WAV, 2-3, pp.133-137.

 

Leplae, J. (2000), Quelques dates importantes dans l'histoire du féminisme en Belgique, RoSa-factsheets nr. 1, Brussel, http://www.rosadoc.be/site/mainfr/nouveau/pdf/01.pdf, 5 februari 2007, Online.

 

Leplae, J. & B. Rys (2003), De structuur van het gelijkekansenbeleid in Vlaanderen,

RoSa-factsheets nr. 30, Brussel, http://www.rosadoc.be/site/nieuw/pdf/factsheets/nr30.pdf, 20 december 2006, Online.

 

Leyman, A. et al. (2006), Genderjaarboek 2006, MV United, In cijfers, Steunpunt Werkgelegenheid, Arbeid en Vorming, in samenwerking met Steunpunt Gelijkekansenbeleid (red.), Brussel, ESF-Agentschap, Departement Werk en Sociale Economie.

 

MD/Psychologie (2005), Vrouwen voorkomen zelf promotie,

http://artikelen.ict.monsterboard.nl/7924_nl_p1.asp, 25 maart 2007, Online.

 

Mertens, T. & N. Steegmans (2006), Genderjaarboek 2006, MV United, In beleid, Steunpunt Gelijkekansenbeleid, Gelijke Kansen in Vlaanderen (red.), Brussel, ESF-Agentschap, Departement Werk en Sociale Economie.

 

Meyers, C., A. Roets & ESF-Agentschap (reds.) (2003), Final Report, Deuce-Project, Brussel, ESF-Agency Flanders.

 

Michielsens, M. (2005), Gelijkheid en ongelijkheid in België 1830-2005, 175 jaar vrouwen, Brussel, Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen.

 

Mobiele Gendercel (s.a.), Gender werkt!, www.genderwerkt.be, februari 2007, Online.

 

Nuyens, H. (2005), Waarom vrouwen geen baas worden, Leuven, Davidsfonds/Ten Have.

 

Obbink, H. (2007), Publicaties, “Een echte manager heeft geen prestatiebeloning nodig”, http://www.ser.nl/publicaties/default.asp?desc=publicaties_bulletins_20…, april 2007, Online.

 

Open VLD (s.a.), Gelijk loon voor gelijk werk, http://www.gelijkloonvoorgelijkwerk.be/, februari 2007, Online.

 

Pehlivan, F. (2003), Wetsvoorstel ter bevordering van de evenredige arbeidsparticipatie, Belgische Senaat,

http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPub.html&COLL=S&LEG=3…, 2 december 2006, Online.

 

Pehlivan, F. (2005), Wetsvoorstel tot bevordering van de gelijke kansen voor mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt, Belgische Senaat,

http://www.senate.be/www/?MIval=/publications/viewPub.html&COLL=S&LEG=3…, december 2006, Online.

 

Renson, I. (2005), Vrouw zijn loont niet, De Tijd, 31 maart.

 

RoSa (s.a.), Gelijk loon voor gelijke (vakantie)job!,

www.rosadoc.be/site/onderwijs/feminismegelijkloon.htm, 17 augustus 2006, Online.

 

Rys, B. (2003), Arbeidsparticipatie en loonverschillen, RoSa-factsheets nr. 31, Brussel, http://www.rosadoc.be/site/nieuw/pdf/factsheets/nr31.pdf, 26 maart 2006, Online.

SD WORX (2005), Het glazen plafond voor vrouwen bestaat!, SD WORX toont aan met harde cijfers, http://www.sd.be/site/website/be/nl/1000a/10f00c/10000p_050614, maart 2007, Online.

 

Sels, L. et al. (1999), Hoger, lager, Loonspanning en loonsamenstelling in Vlaanderen, in: Steunpunt WAV, De arbeidsmarkt in Vlaanderen. Jaarboek 1999, Leuven, Acco, pp. 311-354.

 

Sels, L. & B. Overlaet (1999), Lonen in Vlaanderen, Een tipje van de sluier opgelicht, Nieuwsbrief van het Steunpunt WAV, 4, pp. 96-100.

 

Smet, M. (1997), Naar een correcte verloning van uw functie, Werkboek voor gelijke kansen en functiewaardering, Brussel, Michiels K., Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid.

 

Smet, M. (2001), Ontwerpverslag over gelijk loon voor werk van gelijke waarde, Brussel, Europees Parlement, Commissie rechten van de vrouw en gelijke kansen.

 

SOFIA (s.a.), Expertisecentrum vrouw en management, www.vrouwenmanagement.be, 17 februari 2007, Online.

 

Steunpunt WAV, De arbeidsmarkt in Vlaanderen. Jaarboek 1999, Leuven, Acco.

 

Stevens, J. (2006), Vrouwen zijn veel te braaf, Topvrouwen over keiharde loononderhandelingen, Vacature, 18 november, pp. 26-29.

 

Svo. (2006), Niet enkel loon, ook extralegale voordelen zijn seksegebonden, De Tijd, 2 mei.

 

Termote, A. (2007), Werkgelegenheids-, werkloosheid- en activiteitsgraadcijfers, FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, EAK, E-mail.

 

Theunissen, G. & L. Sels (2006a), Tien stellingen over de loonkloof, Over-Werk, Tijdschrift van het Steunpunt WAV, 1-2, 106-109.

 

Theunissen, G. & L. Sels (2006b), Waarom vrouwen beter verdienen (maar mannen meer krijgen), Een kritisch essay over de sekseloonkloof, Leuven, Acco.

 

Teugels, M. (2005), Geen vrouwen aan de top, Knack, 14 december 2005.

 

Teugels, M. (2006), Loopbaanonderbreking dodelijker voor mannelijk salaris, Vacature, 18 november, pp. 31-32.

 

Van Baelen, J. (2005), De nieuwe evenwichtsoefening, Knack, 7 september.

 

Van Brempt, K. (2005), Plan van aanpak, Loonkloof/Loopbaankloof, Situatieschets, www.100jaarvrouwenstrijd.be/loopbaankloof%20nota.doc, 18 augustus 2006, Online.

 

Van Brempt, K. (2007), MV United. Perfect in balans, http://www.mv-united.be/html/index.html, maart 2007, Online.

 

Vanden Bossche, S. (2006), Nieuw project streeft naar gelijke kansen op arbeidsmarkt, De Morgen, 26 oktober.

 

Van der Hallen, P. (1997), Dienstbodes en huismeesters, gelijk loon voor gelijk(w)aardig werk?, Literatuur- en documentatiestudie, Leuven: Katholieke Universiteit Leuven, Hoger Instituut voor de Arbeid.

 

Van Haegendoren, M. & E. Valgaeren (1998), Vrouwen in management, in: Van Haegendoren, M., E. Valgaeren & B. Nielandt (reds.), Vrouw en management, Diepenbeek, SEIN, pp. 7-33.

 

Van Haegendoren, M., E. Valgaeren & B. Nielandt (reds.) (1998), Vrouw en management, Diepenbeek, SEIN.

 

Van Poelje, S. & R. Van Silfhout (2001), Doelgroepenbeleid, in: Kluytmans, F. (red.), Leerboek Personeelsmanagement, Groningen, Wolters-Noordhoff, pp. 493-516.

 

VDAB (2003), De genderkloof gedicht? De positie van vrouwen op de arbeidsmarkt, ArbeidsmarktTopic, 1.

 

Vermandere, C. (2004), Het verdiende loon, De Arbeidsmarkt in Vlaanderen, Jaarboek 2004, pp. 107-115.

 

Verreet, E. (2006), Bent u een grote of een kleine vis?, Grote Vacature K.U. Leuven salarisenquête: de resultaten, Vacature, 18 november, pp. 16-18.

 

Voka (s.a.), Co-efficiënt stelt voor: "Praktische tips voor de KMO die wil werken aan een genderbewust personeelsbeleid", www.kvkov.voka.be/VTB/projecten/Coefficient.htm,

 februari 2007, Online.

 

Vrouwenloonwijzer (s.a.), Alles over gelijke beloning,

http://www.vrouwenloonwijzer.nl/main/gelijkebeloning/, 2 december 2006, Online.

 

Vrouwenraad (2005), Dossier 2005, De  loonkloof m/v, Oplossingen,

http://www.vrouwenraad.be/dossiers/2005/loonkloof/oplossingen.htm, 20 augustus 2006,

 Online.

 

Woodward, A. E. (1998), Management muddles for women: availability traps, forced ‘choices’ and subtle sexism, Van Haegendoren, M., E. Valgaeren & B. Nielandt (reds.), Vrouw en management, Diepenbeek, SEIN, pp. 35-51.

 

Zij-Kant en ABVV (2006), Inhoudelijk dossier, Equal Pay Day,

http://www.equalpayday.be/NL/Documenten/Dossier2006.pdf, 17 november 2006, Online.

 

Zrihen, O. et al. (2007), Voorstel van resolutie betreffende het tot stand brengen van een gelijke beloning van vrouwen en mannen, Belgische Senaat,

http://www.senate.be/www/?MIval=/index_senate&MENUID=21320&LANG=nl, 3 februari 2007, Online.

 

 

 

 

Opmerking:

Op 1 februari 2007 lanceerde de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg een volledig nieuwe website. De infrastructuur en structuur van de vorige site dateerden grotendeels van 1998 en waren verouderd. Daardoor zijn twee links met betrekking tot deze website, die in de bovenstaande literatuurlijst staan vermeld, op dit moment niet meer in werking. Bij navraag werd meegedeeld dat deze documenten binnen afzienbare tijd terug online zullen geplaatst worden.