Environmental Justice in België: onbekend of onbemind?

Sara Pirens
Persbericht

Environmental Justice in België: onbekend of onbemind?

Environmental Justice in België?

 

Uit een studie van de vervuilde woonwijken rond de fabrieken van de metaalgroep Umicore blijkt dat er niet steeds sprake is van ‘Environmental Justice’. De bewoners van vervuilde gebieden zijn nog te vaak onvoldoende op de hoogte van de vervuiling op hun grond en hebben geen vertrouwen in hun inspraakmogelijkheden omtrent het omgaan met die vervuiling. 

 

Environmental Justice

 

Aanleiding tot de studie van twee eindejaarsstudenten van de Universiteit Hasselt, was het begrip ‘Environmental Justice’. Dit is een concept dat al jaren belangstelling krijgt in de Verenigde Staten, maar in Europa tot nog toe onbekend bleef. Environmental Justice is een uitgebreid begrip, dat in twee categorieën kan worden ingedeeld. Eerst en vooral mag er, indien men streeft naar Environmental Justice, geen verschil zijn tussen de bevolkingsgroepen die leven in vervuilde gebieden en de bewoners van niet-vervuilde gebieden.  Deze tak wordt ook wel eens ‘verdelende rechtvaardigheid’ genoemd omdat er dus geen discriminatie mag zijn wat betreft de verdeling van vervuilde gebieden over de burgers. In de Verenigde Staten werd er dikwijls tegen deze voorwaarde gezondigd. Verscheidene onderzoeken wezen daar immers uit dat laaggeschoolde zwarte personen meestal in de vervuilde gebieden wonen, terwijl de blanke burgers uit de hogere sociale klassen op zuivere gebieden wonen.

 

Dit is echter niet het enige probleem. Een tweede tak van Environmental Justice focust zich op de inspraakrechten van de bewoners van dergelijke vervuilde gebieden, ook wel ‘participatieve rechtvaardigheid’ genoemd. Krijgen de burgers voldoende informatie over de vervuiling? Kunnen zij ergens terecht met vragen hierover? Worden zij betrokken bij de beslissingen omtrent sanering? Ook hier stelden onderzoekers vast dat de bewoners van de vervuilde wijken in de Verenigde Staten dikwijls in de kou blijven staan.

 

Vermits in de Verenigde Staten tegen beide principes van Environmental Justice werd gezondigd, werden reeds enkele instanties opgericht die moeten toezien op de correcte naleving ervan. In België bestaan dergelijke autoriteiten nog niet omdat er eigenlijk nooit werd nagegaan of er in België een probleem is met Environmental Justice. De thesis van de eindejaarsstudenten had dan ook als doel hieromtrent een eerste onderzoek te voeren.

 

Umicore

 

Het onderzoek werd gevoerd rond de terreinen van de staalgigant ‘Umicore’ omdat er bij de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) duidelijke kaarten voorhanden waren omtrent de omvang van de vervuiling in deze gebieden.

 

De vervuiling in de verschillende woonwijken rond de Umicore fabrieken betreft meestal een Cadmium- en Loodvervuiling. Het grote probleem bij deze zware metalen is dat ze niet door de natuur kunnen afgebroken worden en zware gevolgen hebben voor de gezondheid van de mens, zoals aantasting van de longen en nieren.

 

Verdelende rechtvaardigheid

 

 

Om een duidelijke conclusie te kunnen trekken omtrent Environmental Justice in België, werden van 887 personen in de vervuilde gebieden de gegevens verzameld rond leeftijd, opleidingsniveau, tewerkstelling, afkomst en dergelijke. Het bestuderen van deze gebieden verliep met enquêtes die van deur tot deur werden afgenomen. Hieruit concludeerde men dat de discriminaties van de Verenigde Staten zich niet allemaal voordoen in België. Er wonen bijvoorbeeld niet méér zwarte personen in de vervuilde gebieden dan gemiddeld in niet-vervuilde gebieden. Ook het aantal samengestelde gezinnen lag niet hoger. Wel is het zo dat in de vervuilde gebieden vooral personen wonen die tewerkgesteld zijn in de secundaire sector, en ook de vrouwelijke werkloosheid ligt er betrekkelijk hoog. Het meest frappante verschil uit zich echter in het jaarlijks netto-inkomen van de plaatselijke bevolking. Dat ligt namelijk lager dan gemiddeld in Vlaanderen, met een verschil van maar liefst 6000 euro.

 

Participatie

 

Zijn de bewoners van vervuilde gebieden op de hoogte van het feit dat hun gebied vervuild is? Neen. Ondanks de verschillende maatregelen die Umicore en de Openbare Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) namen om de bevolking in te lichten, weet in Overpelt slechts 56% van de bewoners dat zijn of haar terrein vervuild is, in Balen 64% en in Olen zelfs slechts 18%. Ook weten de meeste bewoners niet waar ze informatie kunnen verkrijgen omtrent de vervuiling, en hebben ze al helemaal geen vertrouwen in buurtvergaderingen of informatieavonden. Ze denken dat hun stem daar toch niet wordt gehoord.

 

Environmental Injustice?

 

Is er in België sprake van Environmental justice? Niet helemaal. Uit dit eerste onderzoek blijkt immers dat de bewoners van de vervuilde gebieden een lager inkomen hebben dan gemiddeld in België of Vlaanderen en dat zij ook geen vertouwen hebben in de inspraakmogelijkheden omtrent de vervuiling. Er is blijkbaar nog steeds een grote kloof tussen de burgers en de informatieverleners: hoewel er veel initiatieven genomen worden, ervaart de burger de informatie en inspraak vaak als ‘te moeilijk’, ‘te algemeen’ en ‘ontwijkend’. De principes van Environmental Justice zouden dan ook beter gevolgd kunnen worden indien men de informatie zou geven op een manier die begrijpelijk en to-the-point is.

 

Sara Pirens en Katrien Requilé

Bibliografie

Lijst van geraadpleegde werken

 

Aminal (online) (bezocht op 22 april 2005) Verkrijgbaar op URL:http://www.mina.be

APS Vlaanderen (online) (bezocht op 18 maart 2005).  Verkrijgbaar op <URL: http://aps.vlaanderen.be&gt;.

Bertrand, K. (26 maart 2005) 'Nu ook te veel Cadmium in Noord-Limburgse groenten', Het Belang van Limburg, p.5.

Billiet, J.B. (1992) Methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek: ontwerp en dataverzameling, Leuven/Amersfoort, Acco, p. 83-84, 159-210.

Bowen, W.M. (1999) 'Comments on "Every Breath you take…": The Demographics of Toxic Air Releases in Southern California', Economic Development Quarterly, 13:2, 124-134.

Broeckmans, J. et al (2001) Methoden van onderzoek en rapportering 1 (syllabus Methoden van onderzoek en rapportering, eerste kandidatuur Toegepast Economische Wetenschappen 2001-2002, Limburgs Universitair Centrum), Diepenbeek, LUC.

Broeckmans, J. et al (2002) Methoden van onderzoek en rapportering 2 (syllabus Methoden van onderzoek en rapportering, tweede kandidatuur Toegepaste Economische Wetenschappen 2002-2003, Limburgs Universitair Centrum), Diepenbeek, LUC.

Bullard, R., Johnson,G. en Torres,A. (1999) ‘Atlanta megasprawl’, Forum for applied research and public policy, 14, 17-23.

Cooper, D.R. en Emory, C.W. (1995) Business Research Methods (vijfde editie), Chicago, Irwin, p. 52-68.

Decreet betreffende de openbaarheid van bestuur (online) (bezocht op 22 april 2005) Verkrijgbaar op <URL: http://www.juridat.be&gt;.

Decreet van 5 april 1995 inhoudende algemene bepalingen inzake milieubeleid, art 1.1.2.

Drury, R.T. (1999) 'Pollution Trading and Environmental Injustice: Los Angeles' Failed Experiment in Air Quality Policy', Duke Environmental Law and Policy Forum, 9:2, 233-289.

Evironmental Protection Agency (1992) 'Environmental Equity: Reducing risk in all communities' (online)(bezocht op 2 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://www.epa.gov&gt;.

Espinosa, G.A. (2000) ‘Building on Brownfields: a catalyst for neighborhood revitalisation’, Villanova Environmental Law journal, 11: 1, 15-20.

Europa, de portaalsite van de Europese Unie (online) (bezocht op 22 april 2005) Verkrijgbaar op <URL:http://www.europa.eu.int/comm/environment/aarhus&gt;.

European Environment Agency (online) (bezocht op 22 april 2005) Verkrijgbaar op <URL:http://reports.eea.eu.int&gt;.

Fache, A. et al (1989) Inleiding in de onderzoeksmethodologie (syllabus eerste kandidatuur 1989-1990, Economische Hogeschool Limburg), Diepenbeek, EHL.

Figueroa, R. en Mills, C. (2003) ‘Environmental justice’, in Dale, J. (2001) (ed) A companion to environmental philosophy, Blackwell Publishing, Oxford.

First National People of Color Environmental Leadership Summit (online) (bezocht op 10 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://gladstone.oregon.edu&gt;.

Gray, W.B. en Shadbegian, R.J. (2004) 'Optimal Pollution Abatement - Whose benefits matter, and how much?' Duke Environmental Law and Policy Forum, 47:3, 510-534.

Greenberg, M. et al (2001) 'Brownfield redevelopment as a smart growth option in the United States' The Environmentalist, 21, 129-143.

Hill, B.E. (2005) 'Environmental Justice in the United States' (online) (bezocht op 2 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://www.oecd.org&gt;.

International information programs (online) (bezocht op 2 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://usinfo.state.gov&gt;.

Kempen Gifvrij (1984) Kempen Gifvrij, Utrecht, Nederland Gifvrij.

Limburgs netwerk voor duurzaamheidseducatie (online) (bezocht op 2 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://www.lindeweb.nl&gt;.

LISEC (1984) Informerend verslag: werkgroep zware metalen in de Kempen, Genk, LISEC.

LUC (2004-2005) Faculteit toegepaste economische wetenschappen studiegids, Diepenbeek, Drukkerij LUC.

Minaraad (online) (bezocht op 2 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://wwww.mina.be&gt;.

Nationaal dubocentrum (online) (bezocht op 10 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://www.dubo-centrum.nl&gt;.

Niras (online) (bezocht op 10 oktober 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://www.nirond.be&gt;.

Paredis, E. (2004) ‘'Environmental justice', verrijking van duurzame ontwikkeling met een machtsanalyse en een rechtenbenadering’, seminarie van de federale raad van duurzame ontwikkeling, 12 februari 2004, Universiteit Gent.

Pauwels, H. (8 oktober 2004) 'Kloof met de burger was nooit kleiner', De Standaard.

Report of the United Nations Conference on Environment and Development (online) (bezocht op 22 april 2005) Verkrijgbaar op <URL:http://www.un.org/&gt;.

Robertson, H.G. (2001) 'Legislative Innovation in State Brownfields Redevelopment Programs', Journal of Environmental Law and Litigation, 16:1, 38-43.

Rowan, G.T. en Fridgen, C. (2003) 'Brownfields and Environmental Justice: The Threats and Challenges of Contamination', Environmental Practice Journal of the National Association of Environmental Professionals, 5:1, 58-61.

Ruhl, G.B. (1999) 'The Co-Evolution of Sustainable Development and Environmental Justice: Cooperation, Then Competition, Then Conflict', Duke Environmental Law and Policy Forum, 9:2, 161-185.

Sadd, J.L. et al (1999) '"Every Breath you take…": The Demographics of Toxic Air Releases in Southern California', Economic Development Quarterly, 13:2, 107-123.

Saunders, M. et al (2000) Research Methods for Business Students (tweede editie), Londen, Financial Times/Prentice Hall, p. 243-244; 279-284; 150-177, 463-465.

Sekaran, U. (1992) Research Methods for Business (tweede editie), New York, Wiley&Sons, p. 63-81; 84-87; 149-168.

Shaw, E.C. en Murray, K.N. (1999) 'Introduction', Duke Environmental Law and Policy Forum, 9:2, 147-153.

Somers,W. et al. (2002) Milieurecht in kort bestek, Brugge, Die keure.

Statistics Belgium (online)(bezocht op 12 maart 2005).  Verkrijgbaar op <URL: http://www.statbel.fgov.be&gt;.

Thewys, T. (2004) Milieubeleid, Deel1: Milieu-economie (syllabus Milieubeleid, tweede licentie Toegepaste Economische Wetenschappen 2004-2005, Limburgs Universitair Centrum), Diepenbeek, LUC.

Umicore (online) (bezocht op 22 april 2005) Verkrijgbaar op <URL:http://www.umicore.com&gt;.

US Environmental Protection Agency (online) (bezocht op 29 september 2004) Verkrijgbaar op <URL:http://www.epa.gov&gt;.

Van Tuynbroeck, R. (29 maart 2005) 'Morgen eten we toch schorseneren', Het Belang van Limburg, p.3.

Verlet, D. en Reynaert, H (2004) 'De participerende burger op lokaal vlak in Gent, Brugge en Antwerpen', Burger bestuur en beleid, 1:3.

Warren, K.J. (2002) ‘Redevelopment of Brownfields: overview’ (online) (bezocht op 20 november 2002) Verkrijgbaar op <URL:http://www.abanet.org&gt;.

Woordenboek van Daele (1990).

 

Universiteit of Hogeschool
Toegepaste Economische Wetenschappen
Publicatiejaar
2005
Share this on: