De straftoemetingsvrijheid van de rechter: een onderzoek naar beïnvloedende factoren

Deze masterproef belichaamt de zoektocht naar de factoren die de straftoemetingsvrijheid van de rechter beïnvloeden. In een literatuurstudie wordt op zoek gegaan naar deze wettelijke en buitenwettelijke elementen. De mogelijke impact van diverse factoren wordt ontleed en reeds gevoerd onderzoek wordt betrokken in deze analyse. De betrokken wettelijke factoren omhelzen onder meer het straffenarsenaal, de strafdoelen, de minimum- en de maximumstraf, de strafmodaliteiten… Naast de legale strafdeterminanten van de ernst van het misdrijf en het gerechtelijk verleden van de dader, heeft deze masterscriptie oog voor tal van buitenwettelijke factoren. Deze elementen belichamen de persoon van zowel de dader als de rechter, de verschillende strafprocesactoren zoals het openbaar ministerie, de advocaat en de burgerlijke partij, de externe factoren zoals de media, de publieke opinie en de politiek, alsook de mogelijke impact van de strafuitvoering. Deze literatuurstudie legt bepaalde invloeden bloot en wordt gevolgd door een onderzoek waarin de impact van deze factoren wordt ontplooid. Dit onderzoek steunt op diverse interviews met de straftoemeter zelf. Dit straftoemetingsonderzoek met acht deelnemende magistraten, zetelend in ofwel de politierechtbank, ofwel de correctionele kamer van de rechtbank van eerste aanleg, licht echter slechts een tip van de sluier die de straftoemetingsvrijheid bedekt. Aan de hand van de literatuurstudie en de resultaten van het onderzoek wordt nagegaan welke factoren het meeste gewicht in de schaal van Vrouwe Justitia leggen. Het wettelijk straffenarsenaal vormt in eerste instantie de keuze van de strafsoort. Dit arsenaal biedt de rechter heel wat mogelijkheden, die op het vlak van de strafduur echter enigszins worden ingeperkt door de minimum- en maximumstraf. Zowel de literatuur als het gevoerde onderzoek onderstreept het belemmerend effect van deze grenzen. Verder profileren de ernst van het misdrijf, het schuldinzicht van de dader en het recidiverisico zich als fundamentele factoren doorheen het straftoemetingsproces. Naast de actoren van het proces lijken ook externe actoren zoals de media en de publieke opinie als een vertolking van wat de maatschappij beweegt een hand te hebben in de straftoemeting. Het politieke beleid en de strafuitvoering creëren verder een spanningsveld met de rechterlijke macht. Deze wanverhoudingen blijken de straftoemetingspraktijk ook te tekenen.