Culture shock in … Leuven?!
Heb jij een buitenlandse uitwisseling achter de rug? Of ken je iemand die op Erasmus is gegaan? Dan kan je ongetwijfeld meespreken over het fenomeen 'culture shock'. Je leert tijdens je buitenlands verblijf namelijk de plaatselijke gebruiken kennen, probeert je uit te drukken in een andere taal en proeft de lokale delicatessen. Deze ervaringen zijn vaak leuk, maar soms zijn ze ook bijzonder vreemd en laten ze diepe impressies na op mensen. Ook in België ervaren buitenlandse studenten zo'n culture shock. Dat is niet alleen zo vandaag. Honderd jaar geleden maakten enkele Amerikaanse studenten de oversteek naar ons land en beschreven wat ze hier aantroffen.
Amerikaans geld en invloed
Vandaag studeren meer dan zesduizend buitenlandse studenten aan de Leuvense universiteit, waarvan ook enkele Amerikanen. Honderd jaar geleden lag dit aantal veel lager en was studeren – laat staan in het buitenland – voor de meeste mensen helemaal geen vanzelfsprekendheid. Via een studiebeurs van een filantropische organisatie konden enkele Amerikanen toch de oversteek maken.
In de Verenigde Staten zijn de bekendste voorbeelden daarvan de filantropische stichtingen van John D. Rockefeller, Andrew Carnegie en Henry Ford. Een deel van hun astronomische fortuinen zetten ze in om mindergegoede Amerikaanse studenten te laten studeren. Naast altruïsme en filantropie waren er zeker ook persoonlijke belangen mee gemoeid.
Ook Herbert Hoover, de latere president van de Verenigde Staten, stichtte zo'n filantropische organisatie, namelijk de Commission for Relief in Belgium Educational Foundation (CRBEF). Dat Hoover ook Belgische studenten wou bereiken met zijn stichting heeft alles te maken met zijn voorgaande activiteiten in België. Als voorzitter van de Commission for Relief in Belgium (CRB) had hij ervoor gezorgd dat België en Noord-Frankrijk van een algemene hongersnood gespaard bleven. In 1918, toen de oorlog eindigde, had de CRB nog enkele miljoenen op haar rekening staan. Met dit geld richtte Hoover uiteindelijk de CRBEF op in 1920.
^ Herbert Hoover, oprichter van de Commission for Relief in Belgium in 1914 en latere president van de Verenigde Staten.
Politieke agenda
Met de CRBEF-beurzen wou Hoover beloftevolle studenten bereiken die zelf niet over de middelen beschikten om te studeren aan buitenlandse prestigieuze universiteiten. Daarnaast speelde het diplomatieke aspect een belangrijke rol. De beursstudenten – die fellows werden genoemd – moesten hun land vertegenwoordigen in het buitenland als een echte diplomaat. Op die manier, zo vond Hoover, zouden beide landen verbroederen.
Een reisbeurs bemachtigen was echter geen gemakkelijke opdracht. Geïnteresseerde studenten moesten een lange selectieprocedure doorlopen waarin ze blijk gaven van hun academische en persoonlijke kwaliteiten. Vele kandidaten studeerden aan prestigieuze Amerikaanse universiteiten zoals Harvard, Princeton en Stanford University. Vaak hadden ze al een diploma op zak of werkten ze als docent aan een hogeschool of universiteit. Daarnaast moesten kandidaten ook een medisch attest voorschotelen en bewijzen dat ze de taal van onderwijs onder de knie hadden. Aan de meeste Belgische universiteiten was dat op dat moment nog enkel Frans. Vanaf 1938 werd ook Nederlands goedgekeurd als volwaardig alternatief voor het Frans. Uiteindelijk mochten elk jaar een tiental Amerikaanse studenten en academici naar een Belgische universiteit naar keuze komen op kosten van de CRBEF.
Eens ter plaatse moesten deze beursstudenten regelmatige correspondentie onderhouden met de CRBEF. Dit was niet alleen uit interesse, maar zeker ook uit controle. De organisatie wou namelijk dat haar fellows uitstekende resultaten behaalden op zowel academisch vlak als sociaal-maatschappelijk. Naast hun studie en onderzoek, stimuleerde de CRBEF haar beursstudenten om in nauw contact te treden met Belgen. Vele van de fellows kregen via hun contacten met de Amerikaanse organisatie toegang tot de Belgische beau-monde.
^ Via posterreclame wilden verschillende Belgische universiteiten, zoals hier de Brusselse universiteit, de harten van buitenlandse studenten winnen.
No boys, no make-up !
Maar wat vonden die Amerikaanse studenten dan van België? Dit verschilde heel erg van persoon tot persoon. Zo ervaarden vrouwelijke en niet-blanke Amerikanen ons land compleet anders dan hun blanke mannelijke collega's. Anne Hart, die in 1920 in België aankwam, moest vaststellen dat ze als vrouwelijke studente onderhevig was aan een streng universiteitsreglement. Hierin stond dat studentes altijd met twee over straat moesten gaan, zij moesten steeds vooraan in de aula plaatsnemen en waren verplicht om zich aan de avondklok te houden om half elf 's avonds. Verder was make-up, opzichtige kledij en ontmoetingen met jongensstudenten – tenzij het familie was – verboden.
Niet alleen vrouwen, maar ook zwarte Amerikanen botsten in Leuven op heel wat vooroordelen. Zo schreef een Leuvense professor in 1939 naar de CRBEF dat Francis Hammond, een zwarte Amerikaanse student, niet met dezelfde maatstaven beoordeeld mag worden dan zijn blanke medestudenten. Een andere professor was van mening dat Hammond erg hard werkte en goede resultaten behaalde. Hij vond het opmerkelijk dat iemand van het zwarte ras zo'n studies kon verwezenlijken.
^ De eerste meisjesstudenten in Leuven moesten zich aan heel wat regels houden.
Binnenkort viert de CRBEF – die intussen omgedoopt werd tot de Belgian-American Educational Foundation (BAEF) – haar honderdste verjaardag. Tegen dan zullen ze meer dan 3550 Belgen en 954 Amerikanen de kans gegeven hebben om aan de andere kant van de Atlantische oceaan te studeren. Tot op vandaag reikt de organisatie beurzen uit aan beloftevolle Belgen en Amerikanen, al zullen de ervaringen van hun huidige fellows ongetwijfeld helemaal anders zijn dan honderd jaar geleden.
