Programmerende kleuters

PROGRAMMERENDE KLEUTERS

“Programmeren” “software”, “algoritmes” … allemaal termen die niet onmiddellijk gelinkt worden aan kleuteronderwijs. Sinds enkele jaren neemt programmeren echter een steeds prominentere plaats in het curriculum voor de jongsten in.

Bij programmeren op jonge leeftijd ligt de nadruk op creativiteit en probleemoplossend denken: kinderen worden via programmeren voorbereid om te leren omgaan met velerlei problemen uit het dagelijks leven.

In het eindwerk “Programmeren, de vaardigheid van de toekomst” wordt onderzocht hoe programmeren geïntegreerd kan worden in de kleuterklas, en wat de voordelen hiervan zijn. Bovendien hoort bij dit werk een handleiding vol inspirerende ideeën om onmiddellijk aan de slag te gaan met de kleuters.

Waarom zouden kleuters moeten kunnen programmeren?

In de huidige maatschappij is technologie van primordiaal belang, met een enorme impact op de meeste aspecten van ons leven. De kleuters van vandaag zijn de volwassenen van morgen, daarom is het zo belangrijk dat kinderen van jongs af aan, en op een bewuste manier, in contact worden gebracht met de nieuwste technologieën.

Geïntegreerde activiteiten, zoals activiteiteon rond programmeren, zijn erg ‘rijk’ omdat kinderen tijdens één activiteit grote stappen voorwaarts kunnen zetten op verschillende vlakken.

Programmeren heeft een invloed op de totale ontwikkeling van het kind: wanneer kinderen in de klas programmeren, werken ze aan meerdere ontwikkelingsdomeinen, zoals wiskunde, taal, wereldoriëntatie … Ook op sociaal-emotioneel vlak helpt programmeren kleuters vooruit: tijdens activiteiten rond programmeren zullen kinderen vaak moeten samenwerken. Zo leren ze hoe ze elkaar kunnen helpen om tot een gemeenschappelijk doel te komen, en ze leren dat ze samen sterker zijn. In een maatschappij waar individualisering groeit, is het belangrijk om de kleuters te leren dat het in groep ook fijn kan zijn. Om samen te kunnen werken bij het programmeren, moeten kinderen uiteraard ook met elkaar communiceren: via deze niet-talige activiteiten zullen de kleuters hun taal verder kunnen ontwikkelen. Voor eerder introverte kinderen vormen deze activiteiten ook een kans om in een kleine (veilige) groep aan het woord te komen.

Computationeel vs. probleemoplossend denken

Het computationeel denken van de kleuters ontwikkelen, is het voornaamste doel van programmatieactiviteiten.

Kleuters leren via allerlei activiteiten problemen op te lossen. (Computational, 2015) Het probleemoplossend denken is een populaire techniek in het onderwijs, er is echter een onderscheid tussen computationeel denken en probleemoplossend denken.

Bij probleemoplossend denken is het de bedoeling dat jonge kinderen ervaring opdoen door geconfronteerd te worden met problemen op hun niveau. De kleuters worden gestimuleerd om zelf op zoek te gaan naar oplossingen voor hun problemen door verschillende hypotheses uit te proberen. (Computational, 2015). De kleuteronderwijzer(es) biedt diverse materialen aan en geeft de juiste impulsen om de kleuters zo goed mogelijk te ondersteunen in dit proces.

Voor computationeel denken geldt exact hetzelfde, het verschil zit hem in het aangeboden materiaal en het denkproces. Computationeel denken is het procesmatig oplossen van problemen via computertechnologie, of met andere woorden: via programmatie. Tijdens dit proces komen kinderen in contact met ICT-technieken en gereedschappen. (Computational, 2015)

Waarom computationeel denken?

Veel van de huidige maatschappelijke en wetenschappelijke vraagstukken zijn zo complex dat het onmogelijk is deze vraagstukken op te lossen zonder de hulp van computertechnologie. Enorm veel dagelijkse zaken worden via computertechnologie geregeld. Een kleuter in de 21ste eeuw kan niet ontsnappen aan deze realiteit. Technologie is aanwezig in de huidige maatschappij, ook in de wereld van de jonge kinderen. (Computational, 2015)

De huidige kleuters zijn de volwassenen van morgen. Digitale geletterdheid in het onderwijs is zeer belangrijk, kinderen moeten er bijgevolg zo vroeg mogelijk mee in contact komen. Het is niet voldoende dat kinderen passief omgaan met deze technologieën, zonder dat ze de achterliggende processen min of meer begrijpen. Het is geenszins de bedoeling om van elk kind een toekomstige programmeur te maken, dan wel om elk kind actief te laten consumeren: kinderen moeten de vaardigheid om te kunnen omgaan met elk digitaal middel, zo vroeg mogelijk ontwikkelen. Op deze manier creëren we een generatie van succesvolle techniekgebruikers. (Maas, 2016)

Door in te zetten op computationeel denken in de kleuterklas en dus door de kinderen te leren programmeren, begrijpen ze bv. hun speelgoed veel beter. De huidige speelgoedindustrie produceert zeer veel geprogrammeerd speelgoed, kinderen die weten hoe hun speelgoed in elkaar zit komen niet per se tot beter spel, maar het is hun recht om hun speelgoed te begrijpen. Spel is primordiaal voor de ontwikkeling van een kind en hangt in de 21ste eeuw samen met digitale geletterdheid. (Maas, 2016)

De activiteiten van Proggi

Uit een enquête blijkt dat programmeren met en door kinderen nog niet zo populair is in Vlaanderen. Het onderwerp is in Vlaanderen wel bekend, maar weinig leerkrachten durven het zelf uit te proberen in de klas. Daarom werd de handleiding “De activiteiten van Proggi” ontwikkeld. Deze handleiding bestaat uit verschillende activiteitenfiches rond programmeren met kleuters en vormt zo een inspiratiebron-op-maat die onmiddellijk ingezet kan worden in de klas.

Deze activiteitenfiches hebben als bedoeling om onderwijzers (ook die van morgen, de studenten lerarenopleiding dus) aan te moedigen om te werken rond programmeren in de kleuterklas. De handleiding bestaat uit activiteitenfiches met of zonder robot. Alle activiteiten die uitgewerkt zijn voor robots, kunnen uitgevoerd worden met eender welke robot. Dit is belangrijk omdat de leerkrachten dan volgens hun eigen budget een robot kunnen kiezen. Bij elke activiteit zijn een aantal Zill-doelen en ontwikkelingsdoelen terug te vinden; en er wordt bij elke activiteit aandacht besteed aan woordenschat, probleemoplossend denken, planmatig werken en vakoverschrijdend werken.

“Everybody in this country should learn how to program a computer… because it teaches you how to think” Steve Jobs

REFERENTIELIJST

Digitale werken met auteur

* Maas, S. (2016). Iedereen kan kinderen leren programmeren. Geraadpleegd op 15 augustus 2018 via https://www.klasse.be/39045/kinderen-leren-programmeren/

Digitale werken zonder auteur

* Computational. (2015). Computational thinking. Geraadpleegd op 15 augustus 2018 via http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse-vaardigheden/digitale-…