Niet Alles is onmo(g)Helijk Het sociaal-emotioneel welbevinden van kinderen met een niet-aangeboren hersenletsel bevorderen op school door het sensibiliseren van medeleerlingen.
Een niet-aangeboren hersenletsel op school!?
Kinderen met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH)
Jaarlijks keren kinderen met NAH terug naar hun reguliere school. Na een lange periode van herstel en revalidatie is dit voor hen geen gemakkelijke taak. Door de vele gevolgen die een NAH kan teweeg brengen kunnen zij diverse problemen ervaren tijdens hun schoolcarrière.
Wat betekent dit voor de leerkracht?
Vaak zijn leerkrachten niet op de hoogte dat het kind een NAH heeft opgelopen. Daarnaast zijn leerkrachten vaak te weinig geïnformeerd over wat een niet- aangeboren hersenletsel is en welke gevolgen het kind ervaart door het oplopen van een NAH. Hierdoor kan er onbegrip ontstaan voor het kind met een NAH.
Hoe is dit voor de klasgenootjes?
Ook voor klasgenootjes is een niet-aangeboren hersenletsel een raar gegeven. Er wordt vaak uitgelegd dat het kind een ziekte heeft waardoor hij/ zij meer hulp krijgt. Dit is onvoldoende informatie voor klasgenoten om te begrijpen waarom het kind “anders” is.
Belangrijk is dat klasgenootjes voldoende worden geïnformeerd om begrip te krijgen voor kinderen met een NAH. Op deze manier leren klasgenootjes rekening houden met hen en accepteren ze het kind met een NAH.
Respect en acceptatie van iemand die een beetje “anders” is. Dit zijn belangrijke doelstellingen waar we moeten naar streven.
Onderzoek naar het sociaal- emotioneel welbevinden van kinderen met een NAH.
Het doel van dit onderzoek is om na te gaan hoe kinderen met een NAH zich voelen op school en welke problemen zij ervaren.
Verschillende kinderen werden geïnterviewd om tot een antwoord te komen op de volgende onderzoeksvraag: “Wat moet psycho-educatie inhouden om het sociaal- emotioneel welbevinden van schoolkinderen met een NAH te bevorderen?”.
Belang en relevantie van het onderzoek
Uit de resultaten blijkt dat deze kinderen vaak nog moeilijkheden ervaren op school. Medeleerlingen begrijpen vaak niet wat een niet-aangeboren hersenletsel is.
Met de verkregen informatie uit de interviews werd een psycho-educatieboekje voor medeleerlingen en vriendjes van het kind met een NAH gemaakt. Op deze manier willen we zowel medeleerlingen als vriendjes informeren over een NAH en op deze manier het sociaal-emotioneel welbevinden van kinderen met een NAH bevorderen op school.
Het boekje gaat over Finn, hij had een bolletje in zijn hoofd. Dat bolletje moest er uit, maar hierdoor heeft hij het vaak moeilijk op school. Hij vertelt over wat een niet-aangeboren hersenletsel is, de zaken die hij niet meer zo goed kan en hoe hij zich voelt op school.
Ansoms, N., & Smans, G. (2011). Kinderen en jongeren met NAH en onderwijs [College-slides]. Geraadpleegd op 24 mei 2018, van https://docplayer.nl/11870800-Kinderen-en-jongeren-met-nah-en-onderwijs-nathalie-ansoms-gery-smans-revalidatiecentrum-pulderbos-25-03-2011.html
Azouvi, P., Arnould, A., Dromer, E., & Vallat-Azouvi, C. (2017). Neuropsychology of traumatic brain injury: An expert overview. Revue Neurologique, 173(7-8), 461–472. Doi: https://doi.org/10.1016/j.neurol.2017.07.006
Baeyens, D. (z.d.). Psycho-educatie: inhouden, werkvormen en effectiviteit [College-slides]. Geraadpleegd op 8 januari 2019, van http://www.netwerkleerproblemen.be/downloads/2017/Workshop%20fase%200%20van%20de%20interventie_psycho-educatie%20(Baeyens).pdf
Barton, B., Brouwers, L., Ruoff, J., Trudel, T., Valnes, B., Elias., E., & Pines, H. (2010). Child, adolescent, and young adult community integration after a traumatic brain injury: part five. Exceptional Parent, 40(9),42-45. Retrieved from http://web.b.ebscohost.com/ehost/detail/detail?vid=0&sid=99663c5f-dddf-4079-96d6-e59e5c4df414%40sessionmgr104&bdata=JnNpdGU9ZWhvc3QtbGl2ZQ%3d%3d#db=rzh&AN=105117678
Boekenplank. (z.d.). Geraadpleegd op 7 januari 2019, van https://www.nahliga.be/documentatie/
Boon, T. (2013, 6 februari). Kind in Ontwikkeling. Geraadpleegd op 8 januari 2019, van https://kindinontwikkeling.pressbooks.com/front-matter/voorblad/
Bracke, J., Denoël, C., Dutilleux, A., Fischbach, P., Haquet, A., & Marion, L. (2012) Hersentumor informatie voor de patiënt en zijn naasten. [Brochure]. Retrieved from http://harvey-cushing-center.be/wp-content/uploads/2014/10/Hersentumor_HC2013-compact.pdf
Brocatus, N., & Vermeersch, K. (2012). Werkmap psycho-educatie bij dyslexie. Antwerpen, België: Garant.
Chapman S.B. Gamino J.F. Cook L.G. et al., Impaired discourse gist and working memory in children after brain injury. Brain and Language, 97: 178 – 188, 2006.
de Jong, A. (2016). Niet-aangeboren hersenletsel. TPO De Praktijk, 30-33. Retrieved from https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs12503-016-0072-9.pdf
De Kleine Prins Kenniscentrum. (n.d.) Informatiefolder Niet Aangeboren Hersenletsel voor collega’s. [Brochure]. Retrieved from http://www.kenniscentrumdekleineprins.nl/documenten/Kleine%20Prins-NAH.pdf?fbclid=IwAR1hqnq8fI6MjqUToIAwlsBuzBCisMS9r1JZ1EOEB8LZ48Em_qJTUh7JFXc
De Roo, B., Lannoo, E., Van Mechelen, G., Van Weddingen, M., Ansoms, N., & Crombé, A. (2015). Een niet-aangeboren hersenletsel, wat nu? [Brochure]. Retrieved from https://www.kennisplein.be/Documents/NAH/NAHwat%20nu%2005-2015.pdf
De Roos, S., & Moonen, D. (2015). Ik hou nog steeds van appeltaart. Huizen, Nederland: Pica.
Del Sarto Azevedo, B., Silva Sande, D., Peixoto Messias Barreto, P., Augusto Cassoti, C., & Alves Nery, A. (2016). Factors associated with the mortality from traumatic brain injury. Journal of Nursing UFPE, 10(7), 2496-2503. Doi: 10.5205/reuol.9106-80230-1-SM1007201625
Desmyter, V. (z.d.). Een niet-aangeboren hersenletsel terug naar huis [Brochure]. Geraadpleegd van http://www.kenniscentrumdekleineprins.nl/documenten/Kleine%20Prins-NAH.pdf?fbclid=IwAR1hqnq8fI6MjqUToIAwlsBuzBCisMS9r1JZ1EOEB8LZ48Em_qJTUh7JFX
Faul, M., Likang, X., Wald, M., & Coronado, V. (2010). Traumatic Brain Injury in the United States Emergency Department Visits, Hospitalizations and Deaths 2002–2006. u. s. Department of health and human services centers for disease Control and Prevention, 5-35. Retrieved from https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/pdf/blue.pdf
Franke, C. L., & Limburg, M. (2006). Handboek cerebrovasculaire aandoeningen. Utrecht, Nederland: De Tijdstroom.
Grijzen, R., Hermans, E., & Hurkmans, M. (2014). Kinderen en jongeren met niet-aangeboren hersenletsel. JA!, 31-33.
Hawley, C.A. (2004). Behaviour and school performance after brain injury. Brain injury, 18, 645-59.
Hawley, C.A., Ward, A.B., Magnay, A.R., & Mychalkiw, W. (2004). Return to school after brain injury. Archive of Disease in Childhood, 89, 136-42.
Hermans, E., & Grijzen, R. (2013). Onderwijsprotocol voor leerlingen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH), Vilans.
Hermans, E., Zadoks, J., & Gijzen, R. (2012). Richtlijn voor organisaties en professionals die betrokken zijn bij de behandeling en begeleiding van gezinnen met een kind met NAH. [Brochure]. Retrieved from https://www.vilans.nl/docs/producten/richtlijn_gezinsondersteuning_nah_2012.pdf
Hersenz. (2016, 13 juli). Omgaan met hersenletsel voor patiënt en partner. Geraadpleegd op 7 januari 2019, van https://www.verdermethersenletsel.nl/thema-s
Hoem Nordhaug, L., Hagen, K., Vik, A., Stovner, L., Follestad, T., Pedersen, T., Bruvik Gravdahl, G., & Linde, M., (2018). Headache following head injury: a population-based longitudinal cohort study (HUNT). The journal of headache and pain, 19(1), 8. doi: 10.1186/s10194-018-0838-2
Jantz, P., & Coulter, G. (2007). Child and adolescent traumatic brain injury: academic, behavioural, and social consequences in the classroom. Support for learning, 22(2), 84 – 89. doi: 10.1111/j.1467-9604.2007.00452.x
Jurrius, K., Bax, K., Goes, I., & Hofstra, A. (2016) Niet-aangeboren hersenletsel: oorzaken, gevolgen, signalen en zorg. [Brochure]. Retrieved from file:///C:/Users/Eigenaar/Downloads/NAHbasisinformatiewijkprofessionalsstudenten2016%20(2).pdf
Krijger, M., & Vlaar, B. (2009). Kinderen en jongeren met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) in het onderwijs. Onderwijsmap Landelijk Netwerk Ziek - zijn & onderwijs. Retrieved from http://ziezon.nl/ziektebeelden/niet-aangeboren-hersenletsel/
Lambrecht, W., & Hermans, N. (2018). Breinzicht: toegepaste neuropsychologie bij niet-aangeboren hersenletsel. Gent, België: Academia Press.
Lambregts, S. (2017, Januari 13). Traumatisch hersenletsel en communicatieproblemen. [Powerpoint Slides]. Retrieved from https://www.rijndam.nl/sites/default/files/Kinderrevalidatie/Traumatisch%20hersenletsel%20en%20communicatieproblemen_Suzanne%20Lambregts_Symposium%20Kinderafasie.pdf
Landry, S., Swank, P., Stuebing, K., Prasad, M., & Ewing-Cobbs. (2004). Social competence in young children with inflicted traumatic brain injury. Developmental neuropsychology, 26(3), 707 – 733. https://doi.org/10.1207/s15326942dn2603_4
Lannoo, E., Larmuseau, D., Van Hoorde, W., Ackaert, K., Lona, M., Leys, M., De Barsy, T., & Eyssen, M., (2007). Chronische zorgbehoeften bij personen met een niet- aangeboren hersenletsel (NAH) tussen 18 en 65 jaar. Report of KCE Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg. Retrieved from https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/d20071027301.pdf
Mertens, K., Ansoms, N., Kerkhofs, B., van Rhijn, A., & Ceulemans, B. (2010). Kinderen en jongeren met een niet-aangeboren hersenletsel: beïnvloedende factoren op het re-integratieproces. Signaal, 40-52. Retrieved from http://www.signet.be/uploads/artikels_signaal/signaal_72_2010_kinderen_met_nah.pdf
Mortelmans, D. (2017). Praktijkgericht Kwalitatief Onderzoek. Leuven, België: Acco.
Nahon, A., & Vleeshouwers, L. (2018). Een leerling met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Informatie en advies voor leraren. [Brochure]. Retrieved from https://ziezon.nl/wp-content/uploads/sites/19/2018/09/ZiezonBrochureLeerlingMetNietAangeborenHersenletsel-def.pdf
Palm, J. (2005). Omgaan met hersenletsel. Nederland, Assen: koninklijk van gorcum.
Raets, I. (2017). Een beroerte wat nu? [Brochure]. Retrieved from https://www.zol.be/sites/default/files/brochures/br0212-nl.pdf
Rondia, C., & Charlot, V. (2010). Een andere kijk op dementie [Brochure]. Retrieved from https://www.kbs-frb.be/nl/Virtual-Library/2010/295081
Schilling, E., & Getch, Y. (2012). Getting My Bearings, Returning to School. Teaching exceptional children, 45(1), 54 – 63. Retrieved from http://web.a.ebscohost.com/ehost/detail/detail?vid=0&sid=067d78e8-7a7a-4053-b4f9-4dfc33773f85%40sessionmgr4008&bdata=JnNpdGU9ZWhvc3QtbGl2ZQ%3d%3d#AN=79542901&db=a9h
Sharp, N., Bye, R., Llewellyn, G., & Cusick, A. (2006). Fitting back in: Adolescents returning to school after severe acquired brain injury. Disability and rehabilitation, 28(12), 767-778. Retrieved from https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09638280500386668?scroll=top&needAccess=true
Siza (n.d.) Hersenletsel kan de oorzaak zijn! [Powerpoint slides]. Retrieved from file:///C:/Users/Eigenaar/Downloads/Signaleringstool-hersenletsel.pdf
Smitz, S., & Salmon, E. (2002). Geriatrie dagelijkse praktijk: algemene en klinische aspecten. New York, Verenigde Staten: Pfizer
Steunpunt Expertise Netwerken. (n.d.). Een niet aangeboren hersenletsel, wat nu? [Brochure]. Retrieved from https://www.nah-samenspraak.be/teksten/NAHWatnu.pdf
Stokman, M., Verhoeff, H., & Heineke, D. (2011). Navigeren naar herstel: Bouwstenen voor clientgerichte en samenhangende zorg ten behoeve van mensen met een hersenletsel. Hersenstichting. Retrieved from https://www.hersenstichting.nl/dynamics/modules/SFIL0200/view.php?fil_Id=459
Taylor, A., Breiding, J., Matthew, J., & Likang, X. (2017). Traumatic Brain Injury--Related Emergency Department Visits, Hospitalizations, and Deaths United States, 2007 and 2013. MMWR Surveillance Summaries, 66(9), 1-16. Retrieved from http://web.b.ebscohost.com/ehost/detail/detail?vid=0&sid=2841242c-8a61-4dfe-87b7-cb71ac49eada%40sessionmgr104&bdata=JnNpdGU9ZWhvc3QtbGl2ZQ%3d%3d#AN=122025789&db=rzh
Van Cranenburgh, B. (2009). Neurorevalidatie : uitgangspunten voor therapie en training na hersenbeschadiging. Maarssen, Nederland: Elsevier Gezondheidszorg.
Van Pelt, D., De Kloet, A., Hilberink, S., Lambregts, S., Peeters, E., Roobroeck, M., & Catsman-Berrevoets, C. (2011). The incidence of traumatic brain injury in young people in the catchment area of the University Hospital Rotterdam, The Netherlands. European Journal of Paediatric Neurology,15(6), 519-26. doi: 10.1016/j.ejpn.2011.05.005.
Van Trimpont, I., Ansoms, N., Gheysens, T., & Van den bossche, K. (z.d.). Niet- aangeboren hersenletsel: als het moeilijk gaat op school. Caleidoscoop, 23(4), 33–36.
Vandermeulen, J., Derix, M., Avezaat, C., Mulder, T., & van Strien, J. (2016). Niet-aangeboren hersenletsel bij volwassenen. doi: 10.1007/ 978-90-368-1479-9
Vanmoerkerke, B. (2018, 13 september). Psychologe Angelique Verzelen: heeft wie vecht tegen kanker meer kans op overleven? Geraadpleegd op 21 april 2019, van https://www.allesoverkanker.be/psychologe-angelique-verzelen-heeft-wie-…
Verbeelen, S. (2016). Leerkrachten voorbereiden op de terugkomst van een kind met NAH in de klas. (Bachelorproef). Retrieved from http://bib.howest.be/catalog/hws01:002342283
Verhoeven, N. (2018). Wat is onderzoek? Praktijkboek voor methoden en technieken (6e ed.). Amsterdam, Nederland: Boom
Vermeulen, P. (2004). Ik ben speciaal 2: werkboek psycho-educatie voor mensen met autisme. Berchem, België: EPO.
Vilans (2015). Factsheet niet-aangeboren hersenletsel.
Wat is kwalitatief onderzoek? (2016, 19 december). Geraadpleegd op 8 februari 2019, van https://www.customeyes.nl/kennis/themas/wat-is-kwalitatief-onderzoek/
Wouters, H., Ansoms, N., & Kerkhofs, B. (2011). Inventarisatie van literatuur en onderzoek aangaande de gevolgen van niet aangeboren hersenletsel (NAH) bij kinderen en jongeren. Retrieved from https://www.kennisplein.be/Documents/NAH/Projecttekst_Inventarisatie_van_literatuur_en_onderzoek_aangaande_de_gevolgen_van_NAH_bij_kinderen_en_jongeren_SEN_vzw_(2).pdf
Zedlitz, A. (2010). Zorgwijzer vermoeidheid. Praktische gids voor mensen met vermoeidheid door niet- aangeboren hersenletsel (NAH). [Brochure]. Retrieved from http://www.strokeserviceassen.nl/wp-content/uploads/vermoeidheid-zorgwijzer.pdf
ZonMw. (2014). Epilepsie, Richtlijnen voor diagnostiek en behandeling. Retrieved from file:///C:/Users/Eigenaar/Downloads/Patientenversie_Richtlijn_Epilepsie_diagnose%20behandeling.pdf