Social media in een oud jasje

Hoeveel weegt Instagram?!

In een tijd waar social media amper valt weg te denken in het dagelijkse straatbeeld, is dit binnen de intramurale zorg vaak een ander verhaal. Mijn verhaal beperkt zich tot volwassenen met een blijvende psychiatrische stoornis, die reeds langdurig in een psychiatrisch verzorgingstehuis verblijven. Mijn bachelorproef heeft betrekking tot het in kaart brengen van het sociale netwerk van de bewoners en welke bijdrage dit kan leveren tot het herstel naar het gewone leven.

Registeren en inloggen

De doelgroep die ik interviewde, viel boven de leeftijd van vijftig jaar en had geen tot weinig ervaring met internet. Het was dus niet vanzelfsprekend om zomaar op social media te gaan snuisteren en het contact via deze weg te hernieuwen. Het doel is om de bewoner terug in contact te brengen met familie, vrienden, kennissen en eventuele professionals die voor hem of haar tot belang waren of zijn doorheen het leven. We plaatsen deze mensen onder één noemer, nl. het sociale netwerk.

Privacy

Het opzet bestond erin om het sociale netwerk in kaart te brengen op papier en deze aan te vullen door foto’s toe te voegen die de bewoner had van diens sociale netwerk. De methodiek die gebruikt werd, heet photovoice. Photovoice is een methodiek die letterlijk vertaald naar foto en stem. Deze heeft als bedoeling om de bewoner zelf baas te laten zijn over hoe hij zijn sociale netwerk in beeld wilt brengen.

Normaal gezien maakt deze methodiek gebruik van een bijeenkomst met zo’n tiental personen die foto’s nemen van betekenisvolle dingen, plaatsen en mensen. Nadien wordt in groep besproken waarom ze er zoveel belang aan hechten en na tien weken wordt alles openbaar tentoon gesteld.  

Bij deze doelgroep was het onmogelijk om andere te betrekken tot iets wat zo persoonlijk en verschillend is voor iedereen. De kwetsbaarheid die de bewoners al toonden in dit onderzoek, is er één die ik enkel prijzen kon. Dankzij hun openheid slaagden we er in om het netwerk te schetsen en te vervolledigen in de mate van het mogelijke.

Lay-out

Al eeuwen worden verwantschappen van mensen op verschillende manieren geregistreerd. Om een voorbeeld te geven gebruiken we als klassieker de stamboom. Hierbij worden familieleden in kaart gebracht die enkel aantonen hoe de biologische verwantschappen zijn ingedeeld. Doorheen de jaren zijn er nog veel meer instrumenten uitgevonden die verbreden tot een ruimer inzicht in het web van sociale contacten die de mens heeft. Na het onderzoeken van een tiental andere instrumenten bleek dat het ideale instrument nog niet te bestaat.

Om de sociale contacten tot één geheel te brengen, werd als basis de netwerkcirkels van Brian Lensink gebruikt. Er is sprake van vier netwerkcirkels, waarvan de eerste die is van intimiteit. Daaronder wordt verstaan zes tot tien personen die je door dik en dun steunen. Daaromheen ligt de cirkel van vrienden, deze mensen weten waarmee je bezig bent. Daarbuiten ligt de cirkel van bekenden, het zijn mensen die je kent, maar niet echt dichtbij staan. Ze zijn vaak gekoppeld aan plekken waar je komt. Ten slotte is er ook de cirkel van diensten, bestaande uit mensen die goederen of diensten met je verhandelen. Niet alleen de contacten, maar ook de gevarieerdheid van het sociale netwerk is van belang. Daartoe worden de contacten geordend in vier kwadranten: familie, bewoners professionele contacten en contacten in de ruimere samenleving.

Bug-fixes

Nu de methodiek en het instrument toegelicht werden, is het mogelijk om aan te tonen op wat het nu uiteindelijk is uitgedraaid. De techniek photovoice toepassen was moeilijk doordat velen hun sociale netwerk al lang niet maar hadden gezien, geen foto’s meer hadden of deze liever voor zichzelf hielden. We opteerden om de geïnterviewde bewoners zelf afbeeldingen te laten kiezen die representeerden wat deze personen voor hen betekenden of waar ze hen aan herinnerden. Zo koos een man om zijn overleden jeugdliefde voor te stellen door de planeet mercurius. De man in kwestie is verzot op het sterrenstelsel en mercurius is hiervan de kleinste planeet, dit leek dus heel logisch aangezien de vrouw klein was van gestalte.

Het belangrijkste van deze netwerkkaart is dat die persoonlijk, informatief, overzichtelijk, en gebruiksvriendelijk is. Om tegemoet te komen aan al deze eisen ontbraken enkel de laatste twee criteria nog. Door het vergelijken van oude instrumenten kwam aan het licht dat we nog geen manier gevonden hadden om de kwaliteit van de banden in beeld te visualiseren. Na lang denken, vragen en onderzoeken kwam ik op het idee om gebruik te maken van kleuren die aanduiden hoe de relaties in elkaar zitten. Dit zorgde voor een overzicht en maakt al snel veel duidelijk als je er naar kijkt.

Ten slotte is het van belang dat de netwerkkaart gebruiksvriendelijk is. Het is nutteloos om gebruik te maken van een middel dat geld kost om de netwerkkaart te creëren. Via de hulp van Microsoft Word, Google, een printer en internet was het mogelijk om de netwerkkaart te realiseren. Dit zijn programma’s en materialen waar iedere voorziening over beschikt, wat het heel toegankelijk en goedkoop maakt.

Updates

Helaas door het tijdstekort van stage, de duur van de interviews en de bijhorende problemen was het onmogelijk om ieders netwerk correct in kaart te brengen. Ik selecteerde één interview en maakte gebaseerd op deze informatie een netwerkcirkel zoals het zou moeten horen (zie bijlage). In een ideale wereld werden de interviews gespreid, de informatie meermaals gecontroleerd en zou de bewoner meer betrekking hebben in het hele proces.

Ik ben ervan overtuigd dat dit in de toekomst zeker mogelijk is aangezien dit potentieel een universeel middel kan zijn om het netwerk van bewoners, cliënten en patiënten in kaart te brengen doorheen verschillende doelgroepen, bv. bijzondere jeugdzorg, mensen met een mentale beperking, woon- en zorgcentra, etc. Dit heeft niet enkel meerwaarde voor de begeleiding, maar toont ook de persoon in kwestie dat deze vaak minder eenzaam is dan hij of zij lijkt te geloven. Dit is al een stap richting herstel, één die we enkel kunnen aanmoedigen.