Besneden en beschermd?
Het is 26 april 2017, bijna 11u ’s middags we zijn in Samfya. Een klein stadje in de Luapula provincie in het noorden van Zambia. Toerisme is er in kleine mate aanwezig, vooral binnenlandse toeristen. Het heeft mooie stranden en enkele lodgen die aan het Lake Bangweulu gelegen zijn waar men ’s avonds de zon kan zien ondergaan. Maar dat is niet de omgeving van deze scriptie. Ongeveer één kilometer landinwaarts bevindt zich het Samfya District Hospital. Daar sta ik voor de eerste maal een wonde te observeren van een patiënt die de infectieziekte hiv heeft. De wonde begint aan het staartbeen en eindigt aan de knie, etter en vocht sijpelen uit de wonde. Verdere beschrijving zal ik niet geven, want ikzelf moet mijn lichte misselijkheid onderdrukken. De wonde is in zo’n ver stadium dat we weinig kunnen doen om genezing te bevorderen, specifieke materialen voor wondzorg zijn ook niet aanwezig. De misselijkheid ebt weg, in de plaats komt een gevoel van machteloosheid.
Een derdewereld-verhaal
Het klinkt als een typisch verhaal, één van de zovele die uit het werelddeel Afrika afkomstig is. Vele denken hierbij dat het een ver-van-mijn-bed-show is. Het is inderdaad juist dat de ziekte hiv meer aanwezig is in die bepaalde regio. Maar ook hier in België heeft een klein aandeel van de bevolking te maken met de infectieziekte. Weliswaar loopt nog een groter deel van de bevolking gevaar om hiv op te lopen, zowel in België als in Zambia. Dit kan door geslachtsgemeenschap, vooral anale seks is het meest risicovol. Hierdoor hebben homoseksuelen vierentwintig keer meer kans om geïnfecteerd te geraken. Maar ook naalden delen is een bekende methode waarbij hiv wordt overgedragen.
Maar het dagelijks gevecht van duizenden organisaties en overheden tegen hiv is geen verloren strijd! Er bestaan geneesmiddelen of therapieën, genaamd antiretrovirale geneesmiddelen of therapie (ART). Deze medicijnen onderdrukken het virus en zorgen ervoor dat mensen, die ze correct innemen, geen aids ontwikkelen. Aids betekend Acquired Immunodeficiency Syndrome en is de laatste fase van de infectieziekte, hiv bestaat uit drie fasen. Als iemand aids heeft is de kans groot dat deze persoon sterft aan de gevolgen ervan. De meest effectiefste maatregelen die men tot nu toe toepast is preventie. Zo wordt het gebruik van een condoom en het kennen van je hiv-status (positief en negatief) nog steeds sterk gepromoot.
Een circumcisie, wat?
Sinds enkele jaren is er nieuwe preventieve handeling ontwikkeld. Zo heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) samen met drie onafhankelijke onderzoeken ontdekt dat, circumcisie tot 60% beschermt tegen hiv voor een man bij heteroseksuele geslachtsgemeenschap. Maar wat is nu circumcisie? Dat is namelijk het besnijden van de man, daarbij wordt de voorhuid verwijderd waardoor de eikel wordt ontbloot. In Zambia worden twee technieken regelmatig toegepast: de kocher geleide methode en de dorsale knip. Beiden worden uitgevoerd met verschillende materialen en op een verschillende manieren. Zowel dokters al verpleegkundigen voeren circumcisies uit.
Hoe komt het nu dat een besnijdenis de man beschermt tegen hiv? In de voorhuid is een andere structuur aanwezig van de huidcellen waardoor deze gemakkelijker binnen te dringen zijn. Hierdoor kan het hiv-virus sneller in aanraking komen met hiv-targetcellen. Deze targets, of doelen, zijn cellen die een rol spelen in de immuniteit van een mens. In deze situatie zijn het er drie: de Langerhans cellen, macrofagen en CD4 T-cellen. In eerste instantie dacht men dat in de binnenste voorhuid meer cellen aanwezig waren. Wat blijkt nu, is dat het te maken heeft met de locatie van de cellen in het huidoppervlak. De hiv-targetcellen liggen dichter bij het oppervlak aan de binnenkant van de voorhuid dan de buitenkant.
Nog een lange weg
Samen met verpleegkundigen en assistenten in Zambia heb ik enkele circumcisies kunnen uitvoeren. Die besnijdenissen maken deel uit van de 11,6 miljoen circumcisies in de veertien andere prioriteitslanden van de WHO die al reeds werden uitgevoerd. Maar de inspanningen worden nog meer opgedreven! Tegen 2020 stelt men voorop om nog eens 25 miljoen extra circumcisies uit te voeren. Zo blijft men vechten tegen het virus! Want hoe cliché het ook mag zijn, zo wordt de wereld beetje per beetje verlost van het kwade.
Om terug te keren naar het ziekenhuis in Samfya. Zes dagen heeft de patiënt in het ziekenhuis verbleven, Elke kans om hem te redden zijn aangegrepen, maar hij was te ver in het aids-stadium. Ondertussen blijft men campagnes voeren om mensen bewust te maken om op hun goede te zijn voor de infectieziekte hiv. Elke dag, elke minuut en elke seconde staan duizenden gezondheidszorgwerkers op om hun eigen gevecht aan te gaan met hiv.
Robby Dermaut
