STADSACADEMIE - Ontwerpend onderzoek: het metropolitaan park in de stadsrand van Gent

Elke Duvillers Emma Bierens
Persbericht

Leven in een park: onderzoek en ontwerp vanuit de open ruimte

De Vlaamse baksteen in de maag blijkt moeilijk verteerbaar. Dagelijks verliest het verkaveld Vlaanderen zes hectare aan open ruimte en staat hiermee aan kop binnen Europa. Kritische stemmen bestempelen het individueel wonen als crimineel en aanschouwen compact wonen als de enige oplossing. De gevolgen voor onze maatschappij zijn alleszins voelbaar. In dit onderzoek wordt deze kwestie aangekaart in de oostelijke stadsrand van Gent. We zetten de kostbare open ruimte in als speler om veranderingen teweeg te brengen. Een meer symbiotische relatie met het landschap wordt nagestreefd en geformuleerd als leven in een park.

Luchtfoto

Luchtfoto van het onderzoeksgebied

Een parasitair landschap

Bijna veertig procent van het Vlaamse woningpakket bestaat uit individuele open woningen. Het motto van ‘huisje, tuintje, kindje’ heeft zijn weerslag gekregen op het Vlaamse landschap en heeft zich diep genesteld in de vezels van onze samenleving. Het is een haast blinde bouwwoede waarbij er in het verleden niet meer gekeken werd of het wel zo verstandig was om op sommige plaatsen te gaan wonen. Het woonlandschap heeft zich verspreid over het ganse grondgebied, ook pal in overstromingszones. Het geliefde platteland kent een parasitair karakter.

De problemen zijn ondertussen gekend en vormen dagelijkse gespreksonderwerpen in verschillende maatschappelijke debatten. Congestie van het wegennet, slechte luchtkwaliteit, vervallen infrastructuur, overstromingen, daling van landbouwgrond… Ze vormen allen urgente kwesties die over verschillende disciplines heen gaan. Het is de taak van de stadsontwerper, de architect en de stedenbouwer om een brede visie voor de toekomst te creëren die al deze disciplines aanraakt. Het landschap wordt in deze studie gezien als een ontwerpopdracht. De analyse die hieromtrent wordt gemaakt, wordt in het vakjargon ontwerpend onderzoek genoemd. Het is een methode die in deze scriptie voluit wordt ingezet om een visie voor te toekomst voor te stellen.

Nieuwbouw sinds 1970 in het rood aangeduid

Een sprong in de tijd: bebouwing in 1970 en in 2018

Een typisch atypisch gebied

Hoewel het onderzoeksgebied een typische stukje Vlaanderen toont, zijn er een aantal bijzondere kenmerken terug te vinden. We richten ons op het oosten van Gent, waar zich de natuurgebieden van de Gentbrugse Meersen en de Damvallei bevinden. Het gebied wordt doorsneden door een oude Scheldearm en de E17. Rond deze snelweg heerst er een debat op zich. Het knippen van de snelweg tussen de verkeerswisselaars in Destelbergen en in Zwijnaarde staat ter discussie en vormt één van de triggers om specifiek dit gebied intensief te analyseren.

Het gaat hier niet zomaar over een monofunctioneel woongebied, een label dat maar al te vaak wordt gegeven aan de twintigste-eeuwse stadsrand. Een complexe combinatie aan verhalen, anekdotes en eigenaardigheden zijn in dit gebied terug te vinden. De mogelijkheid bestaat om ideeën te ontwikkelen voor een duurzame toekomst.

Handgetekende kaart van het onderzoeksgebied

Een anekdotische kaart van het gebied

Sleutels voor de toekomst

Het onderzochte natuurgebied wordt in deze thesis uitgetekend tot een metropolitaan park. We kunnen namelijk naar Vlaanderen kijken als één grote metropool. In eerste instantie wordt er waarschijnlijk eerder gedacht aan New York of Londen wanneer de term metropool valt. Hoog rijzende gebouwen waar al het wonen, werken en leven compact gebeurt. Het verstedelijkt Vlaanderen kan gezien worden als een horizontaal uitgespreide metropool, één groot, stedelijk netwerk.

De open ruimte die terug te vinden is in het oosten van Gent wordt ingezet om de urgente maatschappelijke kwesties te hanteren. We spreken niet zomaar over een park, maar plakken er de term metropolitaan aan vast. Zo bekomen we een park dat meer is dan alleen een natuurgebied. Wie woont in of langs de contouren zal nieuwe voorwaarden krijgen om te wonen in een kostbaar landschap. De criminele status van het vrijstaand wonen wordt zo aan de kaak gesteld. Het metropolitaan park wordt de sleutelspeler in dit verhaal.

Groen, water en overstroming

Groen, water en overstroming

De kwesties aankaarten

Er kan eindeloos gepalaverd worden over de toekomst van het woonlandschap in Vlaanderen. In dit onderzoek wordt er volop ingezet op het visualiseren van de huidige toestand. Ook het vormgeven van een duurzame toekomst gebeurt door het maken van kaarten. Door te experimenteren met verschillende methodieken kunnen allerhande transformaties onderzocht worden. Ze zoeken een manier om de huidige situatie om te laten kantelen tot een metropolitaan park. Dit ontwerpend onderzoek wordt in de thesis gestructureerd door met drie thema’s te werken die inspelen op het waterbeleid, de circulaire afvalverwerking en de mobiliteit die in dergelijk park mogelijk is.

Het belang van het meersengebied wordt erkend. Er wordt ruimte aan water gegeven om piekregens en periodes van droogte beter op te vangen. Een dens weefsel aan grachten en natte zones komt tevoorschijn in het metropolitaan park. De lage woondensiteit biedt hierbij verschillende mogelijkheden, die in deze thesis gevisualiseerd worden. De achtertuin kan gebruikt worden om aan lokale waterzuivering te doen, waardoor een afkoppeling van het rioleringsnet mogelijk wordt. Daarnaast kunnen de nieuwe waterlopen ingezet worden om water te zuiveren aan de hand van rietvelden. Het metropolitaan park geeft de kans om afvalstoffen te gebruiken als grondstoffen in een nieuwe biomassacentrale. Het park zelf en het wonen kunnen bijdragen tot een energielandschap. Tot slot dient mobiliteit in dergelijk gebied herdacht te worden. Het ontharden van wegen, het uitbouwen van een fietsnetwerk en het omvormen van het openbaar vervoersnet zijn belangrijke elementen om de weg naar een duurzame toekomst in te slaan.

Door specifieke voorwaarden op te leggen wordt een maatschappelijke last getransformeerd tot een project voor een betere toekomst. Met deze verantwoordelijkheid verkrijgen de bewoner en de gebruiker van het metropolitaan park een prachtig landschap.

Nieuwe grachtenstructuur en aanduiding binnengebieden bouwblokken

Nieuwe grachten in het landschap

Leven in het metropolitaan park

Ons geliefde platteland, de open ruimte van de Vlaamse velden, dient beschermd te worden. Door te werken vanuit die open ruimte geven we plaats om de huidige problematieken te transformeren. In deze scriptie wordt er een alternatief verhaal getoond naast de mantra van het compact wonen. Met behulp van het metropolitaan park wordt het zogenaamd crimineel woonpatroon omgebouwd tot een duurzaam landschap waar we allemaal voordeel uit halen. Zoals Brel het zou zeggen: dan juicht mijn land, mijn vlakke land.

Inspiratiebeeld voor toekomstig waterlandschap

Meer ruimte voor water: een toekomstbeeld van de Gentse stadsrand

Bibliografie

BOEKEN EN PUBLICATIES

Architecture Workroom Brussels. (2012) Naar een visionaire woningbouw: kansen en opgaven voor een trendbreuk in de Vlaamse woonproductie. Brussel: Vlaamse Bouwmeester.
Architecture Workroom Brussels, BRAL, & Bond Beter Leefmilieu. (2014) Hoe kunnen Brussel en de rand gedeelde winsten boeken? Brussel: Vlaamse regering.
AWJGGRAUaDVVTAT. (2012) The Ambition of the Territory: Vlaanderen Als Ontwerp. Brussel: Vlaams Bouwmeester.
Borret, K., Devoldere, S., Mabilde, J., & Loeckx, A. (2016) Metropolitan Landscapes: Open Ruimte Als Basis Voor Stedelijke Ontwikkeling. Brussel: Vlaams Bouwmeester.
Canfyn, F., & Janssens, P. (2014) Het syndroom van verkavelings-vlaanderen: Een radicaal pleidooi voor stedelijk wonen. Brussel: VUBpress.
Coopmans, F. (2017) De Gentbrugse Meersen: Voor Elk Wat Wilds. Gent: Stad Gent.
Dehaene, M. (2013) Tuinieren in het Stedelijke Veld / Gardening in the Urban Field. Gent: A&Sbooks.
De Meulder, B., & Shannon, K. (2013) Water Urbanisms: East. Zurich: Park Books.
Loeckx, A., & Martens, M. (2009) “Groepswoningbouw: een balans, een perspectief”. In: Van Herck, K., DeMeulder, B. & Plissart, M. (ed.) Wonen in meervoud. Groepswoningbouw in
Vlaanderen 2000-2010. Amsterdam: SUN, pp. 20-30.
Ranzato, M. (2017). Water vs. urban scape: exploring integrated water-urban arrangements. Berlin: Jovis.
Ryckewaert, M., Vandekerckhove, B., & De Decker, P. (2010) Ruimte En Wonen: Trends En Uitdagingen. Antwerpen: Garant.
Ryckewaert, M., De Decker, P., Winters, S., Vanderkerckhove, B., Vastmans, F., Elsinga, M., & Heylen, K.. (2012) Een woonmodel in transitie: toekomstverkenning van het Vlaamse wonen. Antwerpen: Garant.
Schaubroeck, T., Deckmyn, G., Giot, O., Campioli, M., Vanpoucke, C., Verheyen, K., Rugani, B., Achten W., Verbeeck, H., Dewulf, J., & Muys, B. (2015) Environmental impact assessment and monetary ecosystem service valuation of an ecosystem under different future environmental change and management scenarios; a case study of a Scots pine forest. Gent: Ghent University. 
Sijmons, D., Hugtenburg, J., & Feddes, F. (2014). Landschap en energie : ontwerpen voor transitie. Rotterdam: nai010.
Verbeek, T., Leinfelder, H., Pisman, A., & Allaert, G. (2010) “Vlaamse Ruimtelijke Ordening En/door Het Lint.” In: Bouma, G., Filius, F., Leinfelder, H., & Waterhout, B. (ed.) Ruimtelijke Ordening in Crisis: Gebundelde Papers En Ontwerpopgaven Plandag 2010, Amsterdam: Stichting: pp. 49-60.
Vigano, P., Fabian, L., & Secchi, B. (2016) Water and Asphalt: The Project of Isotropy. Zürich: Park Books.
Wouters, K. (2012) In de ban van het lint: lintbebouwing in Vlaanderen. Eindverhandeling Verkeerskunde 3HSV. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven. Beschikbaar via:  http://www.tmleuven.be/thesisprijs/laureates/2013WoutersKim_thesis.pdf (Geraadpleegd op 12 Juni 2018).

KRANTEN EN TIJDSCHRIFTENARTIKELS

De Decker, P. (2011) “Understanding Housing Sprawl: The Case of Belgium.” In: Environment and Planning A, 43(7), pp. 1634–1654.
De Morgen (2017) “Vlaamse regering schetst krijtlijnen voor nieuwe boskaart: geen kleine percelen en “correcte vergoedingsregeling”. Beschikbaar via: https://www.demorgen.be/binnenland/vlaamse-regering-schetst-krijtlijnen… (Geraadpleegd op 2 augustus 2018).
De Standaard (2018) Gent verkozen tot Fietsstad 2018. Beschikbaar via: http://www.standaard.be/cnt/dmf20180605_03546443 (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Eos Wetenschap (2015) “Bomen zijn veel meer waard dan je denkt”. Beschikbaar via: https://www.eoswetenschap.eu/natuur-milieu/bomen-zijn-veel-meer-waardda… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Europees Milieu Agentschap (2016) “Gevolgen van klimaatverandering voor de landbouw.” In: Landbouw en klimaatverandering. Beschikbaar via: https://www.eea.europa.eu/nl/ema-signalen/signalen-2015/artikelen/landb… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018). 
Pisman, A., Georges A., & Lombaerde, P. (2011) “Ideaal Wonen Vanuit Het Perspectief Van De Bewoner.” In: Ruimte & Maatschappij, 3(2), pp. 23–44. Miermans, W. (2018) “Goed openbaar vervoer kost veel geld, slecht openbaar vervoer nauwelijks minder” In: Knack. Beschikbaar via: http://www.knack.be/nieuws/belgie/goed-openbaar-vervoer-kost-veel-gelds… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Schoukens, H. (2018) “Verder verloop betonstop? Het lijkt wel alsof de bebouwde oppervlakte heilig is verklaard.” In: Knack. Beschikbaar via: http://www.knack.be/nieuws/belgie/verder-verloop-betonstop-het-lijkt-we…-
de-bebouwde-oppervlakte-heilig-is-verklaard/article-opinion-974969.html (Geraadpleegd op 19/06/2018).
Steenwegen, C. (2014) “OPINIE: Vernatuurlijken of verzuipen.” In: Natuurpunt. Beschikbaar via: https://www.natuurpunt.be/nieuws/opinie-vernatuurlijken-verzuipen-20140… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Verbergt, M. (2018) “Betondstop dreigt woonstop te worden”. In: De Standaard. Beschikbaar via: http://www.standaard.be/cnt/dmf20180409_03454492# (Geraadpleegd op 19 juni 2018).
Vigano, P. (2013) “De horizontale metropool en de diagrammen van Gloeden. Twee parallelle verhalen.” In Medium. Beelden van de middelgrote stad, OASE, (89), pp. 94–102. Beschikbaar via: https://www.oasejournal.nl/nl/Issues/89/
TheHorizontalMetropolisAndGloedensDiagrams (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).

ELEKTRONISCHE BRONNEN

Agentschap Onroerend Erfgoed. (2017) Gent zestiende-eeuwse stadsuitbreiding. Beschikbaar via: https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/122210 (Geraadpleegd op 21 Februari 2018).
Agentschap Onroerend Erfgoed. (2017) Veerdreef. Beschikbaar via: https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/106593 (geraadpleegd op 21 Augustus 2018).
Balkan Engineer (2016) Second biogas power plant was launched in Macedonie. Beschikbaar via: https://balkanengineer.com/news/second-biogas-power-plant-launched-mace… (Geraadpleegd op 12 juni 2018).
Belgian Science and Technology Online Resources. (2017) Rijkstuinbouwschool van Gentbrugge. Beschikbaar via: https://www.bestor.be/wiki_nl/index.php/Rijkstuinbouwschool_van_Gentbru… (Geraadpleegd op 03 Augustus 2018).
Biogas. (2017a) Wat is nu net anaerobe vergisting? Beschikbaar via: https://www.biogas-e.be/kenniseninnovatie/anaerobevergisting (Geraadpleegd op 12 juni 2018).
Biogas. (2017b) Welke biomassastromen komen in aanmerking voor biogasproductie? Beschikbaar via: https://www.biogas-e.be/kenniseninnovatie/inputstromen (Geraadpleegd op 12 juni 2018).
Bomenwijzer (2018) Hoe herken ik het bodemtype? Beschikbaar via: https://bomenwijzer.be/bodemtypes (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Centrum voor Duurzame Ontwikkeling, & Universiteit Gent. (2017) Symposium ‘Public Pedagogy & Sustainability Challenges’. Beschikbaar via: http://www.cdo.ugent.be/news/symposium-public-pedagogy-sustainabilitych… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
CIBweb Vlaamse Vastgoedmakelaars. (2016) Groot woononderzoek: vlaanderen verappartementiseert. Beschikbaar via: http://www.cibweb.be/nieuws/grote-woononderzoek-vlaanderenverappartemen… (Geraadpleegd op 19 juni 2018).
De Lijn. (2018) Routeplanner. Beschikbaar via: https://www.delijn.be/en/routeplanner/ (Geraadpleegd op 20 juni 2018).
De Stadsacademie. (2017) De Stadsacademie. Beschikbaar via: http://destadsacademie.be/destadsacademie/ (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Dutch Water Envoy, the International Architecture Biennale Rotterdam, & Architecture Workroom Brussels. (no date) Water as Leverage for Resilient Cities. Beschikbaar via: http://waterasleverage.org/home (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Ecopedia. (no date) Bos: bomen, hout, structuur en biodiversiteit. Beschikbaar via: https://www.ecopedia.be/pagina/bos (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Gemeente Destelbergen. (no date) Geschiedenis. Beschikbaar via: https://www.destelbergen.be/bestuur/over-destelbergen/geschiedenis (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Gemeente Destelbergen. (no date) Sporthal Bergenmeers. Beschikbaar via: https://www.destelbergen.be/vrije-tijd/sport/bergenmeers/sporthal-berge… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018). 
Google Maps. (2018a) Google Maps. [Online] Beschikbaar via: https://www.google.com/maps/@51.037353,3.7868737,13.18z (Geraadpleegd op 21 Mei 2018).
Google Maps. (2018b) Google Maps Typical Traffic. [Online] Beschikbaar via: https://www.google.com/maps/@51.0390176,3.786804,12.92z/data=!5m1!1e1 (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Instituut Natuur- en Bosonderzoek. (no date) Slikken en schorren. Beschikbaar via: https://www.inbo.be/nl/slikken-en-schorren (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Natuurpunt. (no date) Damvallei. Beschikbaar via: https://www.natuurpunt.be/natuurgebied/damvallei (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
PaardenPunt Vlaanderen. (2017) De Verpaarding van Vlaanderen: probleem of uitdaging? Beschikbaar via: http://paarden.vlaanderen/nl/themas/bouwen-mest-en-milieu/De-verpaardin… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Plattelandswijzer. (no date) Azaleateelt. Beschikbaar via: http://plattelandswijzer.nettools.be/default.aspx?PageId=186 (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Plattelandswijzer. (no date) Geschiedenis. Beschikbaar via: http://plattelandswijzer.nettools.be/default.aspx?PageId=199 (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Plattelandswijzer. (no date) Sierteelt. Beschikbaar via: http://plattelandswijzer.nettools.be/default.aspx?PageId=178 (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Stad Gent. (no date) Fietsroutesplanner. Beschikbaar via: http://fietsrouteplanner.gentfietst.be/ (Geraadpleegd op 10 Mei 2018).
Stichting Medume – Bospark (2016) MEDUME projecten, HELOFYTENFILTER. Beschikbaar via: https://terraxy.weebly.com/rietfilter.html. (Geraadpleegd op 12 juni 2018).
Vandecasteele, K. (2012) Campagne tegen de verstening van Vlaanderen. Beschikbaar via: https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/campagne-tegen-de-verstening… (Geraadpleegd op 03 Augustus 2018).
Van De Wall, R. (2016) De totstandkoming van het wegen- en autosnelwegennet in België. Beschikbaar via: http://wegen-routes.be/hist/bronn.html (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Van Ruyskensvelde, S., Thoen, E., & Van Nieuwenhuyse, L. (2007) Vuile monden, vuile gronden: milieuhinder en milieuvervuiling als gevolg van industriële activiteiten te Gentbrugge (+-1850-1950). Thesis. Gent: Universiteit Gent. Beschikbaar via: https://lib.ugent.be/catalog/rug01:001311494 (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Verduyckt, L. (2017) De brug tussen ruimtelijk beleid en ruimtegebruik: een exploratief onderzoek naar het potentieel van brede communicatie en sensibilisering van de individuele burger voor een verhoofd ruimtelijk rendement. Thesis. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven. Beschikbaar via: https://www.scriptiebank.be/sites/default/files/thesis/2017-10/Eindwerk…
2016-2017%20-%20Lotte%20Verduyckt.pdf (Geraadpleegd op 21 juni 2018).
ViaduKaduk. (no date) Geschiedenis. Beschikbaar via: https://viadukaduk.be/ (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).

VERSLAGEN EN RAPPORTEN

Administratie Milieu,- Natuur-, Land- en Waterbeheer van de Vlaamse overheid, KBC Verzekeringen, & KULeuven. (2001) Symposium Ruimte voor water, de beste verzekering tegen
wateroverlast. Brussel.
Fietsberaad Vlaanderen. (2017) Onderzoek Fietsers in de voorrang. Brussel: Fietsberaad Vlaanderen.
Leefmilieu Brussel. (2012) Infofiches – moestuin. Brussel: Brussels Instituut voor Millieubeheer.
Maiheu, B., Van den Berghe, K., Boelens L., De Ridder, K., & Lauwaert D. (2013) Eindrapport: Opmaak van een hittekaart en analyse van het stedelijk hitte-eiland effect voor Gent. Gent: Stad Gent.
MINT nv. (2016) Mobiliteitsplan Destelbergen: Verbreden/Verdiepen, Beleidsplan definitieve versie. Destelbergen: gemeente Destelbergen.
Stad Gent. (2017) Ruimte voor Gent: Structuurvisie 2030. Gent: Stad Gent.
Stevens, M., Demolder, H., Jacobs, S., Michels, H., Schneiders, A., Simoens, I., Spanhove, T., Van Gossum, P., Van Reeth, W., & Peymen, J. (red.) (2014). Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen. Syntheserapport. Brussel: het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
Studiebureau BVP. (2008) Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan, Destelbergen: Gemeente Destelbergen.
Van Gossum, P., Alaerts, K., De Beck, L., Demolder, H., De Smet, L., Michels, H., Peymen, J. Schneiders, A., Stevens, M., Thoonen, M., Van Reeth, W., & Vught, I. (red.) (2016). Natuurrapport– Aan de slag met ecosysteemdiensten. Syntheserapport. Brussel: het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.
Vlaamse Overheid. (2017) Vlaamse Regionale Indicatoren. Brussel: Studiedienst Vlaamse Regering. Beschikbaar via: http://www.statistiekvlaanderen.be/sites/default/files/docs/vrind2017-0… (Geraadpleegd op 02 augustus 2018).
Waterwegen en Zeekanaal NV. (2015) Sigmaplan. Ontmoet de Schelde: Goedkeuring van het milieueffectrapport brengt ons stap verder in besluitvorming, Antwerpen.
Wetlantec. (no date) Why Waste Water. Beschikbaar via: http://www.wetlantec.com/nl/downloads/ (Geraadpleegd op 12 juni 2018).

INTERVIEWS

Noël Callebaut. (2018) Interview door Duvillers, E. & Grommen, C.
Noël Callebaut. (2017) Interview door Bierens, E., Infante, A. & Nys, J.
Hugo Desmet. (2018) Interview door Duvillers, E. & Grommen, C.
Hydrauvision. (2017) Interview door Bierens, E. & Duvillers, E.
Leiding Scouts en Gidsen Haegepoorters Destelbergen. (2017) Interview door Infante, A. & Nys, J.
Luxtax. (2017) Interview door Bierens, E. & Duvillers, E.
Naessens P. bvba. (2017) Interview door Bierens, E. & Duvillers, E.
Guido Sonneville. (2018) Interview door Duvillers, E. & Grommen, C.
Guido Sonneville. (2017) Interview door Bierens, E. & Duvillers, E.
Katrien Van Poeck. (2018) Interview door Duvillers, E. & Grommen, C.

OVERIG

Aesoph (no date) Gravel Road Up. Beschikbaar via: https://www.deviantart.com/aesoph/art/Gravel-Road-Up-10804678. (Geraadpleegd op 08 augustus 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2018a) Bedrijventerreinen, Toestand 16/07/2018, 1:10 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/80430166-a701-4dd5-8a20-c…. (Geraadpleegd op 3 april 2018)
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2018b) Haltes & Reiswegen Vlaamse vervoersmaatschappij
De Lijn. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/59e294ae-0e00-43c4-935a-2…. (Geraadpleegd op 5 december 2017)
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2017a) GRBgis, 1:250. Beschikbaar via: https://download.agiv.be/Producten/Detail?id=1&title=GR. (Geraadpleegd op  27 September 2017).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2017b) Landbouwgebruikspercelen ALV, 2016. 1:2 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/68621fdf-7948-48eb-b141-3… (Geraadpleegd op 30 september 2017).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2017c) Orthorfotomozaïek, middenschalig, winteropnamen, kleur, 2017, Vlaanderen, Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/5cd08643-9713-4086-a17f-
3563e64c3451. (Geraadpleegd op 16 mei 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2017d) Overstromingsgevoelige gebieden 2017 – (Watertoets), correctie 13/07/2017, 1:10 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/f5b2c84c-0d78-4efa-a97d-7…. (Geraadpleegd op 15 november 2017).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2017e) Rioleringsdatabank Vlaanderen, 2017, 1:10 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/f5b2c84c-0d78-4efa-a97d-7…. (Geraadpleegd op 20 november 2017).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2016a) Bodemkaart: bodemtypes, substraten, fasen en varianten van het moedermateriaal en de profielontwikkeling, 1:20 000. Beschikbaar via:  http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/5c129f2d-4498-4bc3-8860-0… (Geraadpleegd op 25 mei 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2016b) Waterondoorlaatbaarheidskaart (WOK), 5m resolutie, opname 2012, 1:5 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/8e828735-1474-4bd8-8c90-
bebebe51e590. (Geraadpleegd op 19 juni 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2014) Afstromingskaart (meervoudige stroomlijnen), 1:25000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/fc563ecf-715f-4f0e-9e9b-0…. (Geraadpleegd op 18 juni 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen (2013a) Ferraris kaart – Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden en het Prinsbisdom Luik, 1771 – 1778, 1: 10 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/2d7382ea-d25c-4fe5-9196-b…. (Geraadpleegd op 10 maart 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2013b) Groenkaart Vlaanderen, 2012. 1:5 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/a0472f3b-0927-42f5-909bc7….(Geraadpleegd op 10 april 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2010) Vandermaelen kaart, Cartes topographiques de la Belgique, 1846 – 1854, 1:10 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/93795cd6-66d3-4310-83b2-5… (Geraadpleegd op 21 februari 2018).
Agentschap Informatie Vlaanderen. (2002) Potentieel Natuurlijke Vegetatie, 2001, 1:20 000. Beschikbaar via: http://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/7298e391-c45b-40bf-95f9-f…. (Geraadpleegd op 15 december 2017)
Ahkâm (no date) Tree [foto] Beschikbaar via: https://www.freeiconspng.com/img/733 (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Borremans, M. (2002) Trickland [Olieverf op canvas] Beschikbaar via: http://www.zeno-x.com/artists/MB/michael_borremans.html. (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Boydens, W., & Laverge, J. (2016) ‘grijs water.’ E051162: Duurzame energieconcepten voor gebouwen.
Constable, J. R.A. (1816-1817) Flatford Mill (‘Scene on a Navigable River’). [Oil on Canvas] Beschikbaar via: https://www.tate.org.uk/art/artworks/constable-flatford-mill-scene-on-a…. (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Constable, J. (1816a) The Wheat Field [Oliefverf op canvas] Beschikbaar via: https://www.clarkart.edu/Collection/9600 (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Constable, J. (1816b) Wivenhoe Park, Essex. [Oil on Canvas] Beschikbaar via: https://web.archive.org/web/20140606094859/http://dcist.com/2010/03/per… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Constable, J. (1814-1816) Dedham Vale with the River Stour in flood From The Grounds of Old Hall, East Bergholt. [Oil on Canvas] Beschikbaar via: https://www.sothebys.com/en/articles/important-constable-rediscovered-a…. (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Declerck, J., & Gellynck, B. (2016) ‘CASS classificatie’. E081770: Masterstudio B.
De Ferraris, J. (1965) Kabinetskaart Der Oostenrijkse Nederlanden, Opgenomen Op Initiatief Van Graaf De Ferraris. Bruxelles: Pro Civitate. Beschikbaar via: https://lib.ugent.be/catalog/rug01:001868346.
Gogolplex ASBL. (2018) Horizontal Metropolis: a radical project [Dronebeeld]. Brussel: BOZAR.
Handley, K. (no date) Wildflower Meadow [foto] Beschikbaar via: https://www.hazelwoodlandscapes.com/services/wildflower-meadows (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Horizontal Metropolis: a radical project (2018) [Tentoonstelling]. BOZAR, Brussel. 15 Juni 2018-26 Augustus 2018.
Emdén, T. (no date) walking the dog [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Emdén, T. (no date) suits up [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Emdén, T. (no date) playing football [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Emdén, T. (no date) has graduated [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Emdén, T. (no date) walking back winter [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Emdén, T. (no date) moving wheelbarrow [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Emdén, T. (no date) group by the river in peronne [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Emdén, T. (no date) at a barbecue party [foto] Beschikbaar via: http://skalgubbar.se/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Fälchle, J. (no date) Biogas: Klimaneutrales Gas aus Biomassa [foto] Beschikbaar via: https://www.stromseite.de/energie-wissen/biogas/ (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Handley, Wildflower Meadow [foto] Beschikbaar via: https://www.hazelwoodlandscapes.com/blog/wildflower-meadow-and-pondproj… (Geraadpleegd op 08 Augustus 2018).
Wiktionary. (2006) Black pond near Esher [foto] Beschikbaar via: https://en.wiktionary.org/wiki/pond#/media/File:Black_pond_near_Esher.j… (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).
Wynantz, J. (1820-1823) Gent: Panoramisch zicht op Gent vanaf de Heernis (Heirnis) [aquarel op canvas] Beschikbaar via: https://bit.ly/2MPvpm4 (Geraadpleegd op 20 december 2017)
Zandomeneghi, F. (no date) Rencontré à bicyclettes. Beschikbaar via: http://www.the-athenaeum.org/art/full.php?ID=58755# (Geraadpleegd op 02 Augustus 2018).

Universiteit of Hogeschool
Master in de ingenieurswetenschappen: architectuur - Afstudeerrichting stadsontwerp en architectuur
Publicatiejaar
2018
Promotor(en)
Michiel Dehaene
Kernwoorden
Share this on: