Virtual reality exposure in public speaking anxiety: The role of expectancy disconfirmation
Virtual reality doorbreekt spreekangst!
Het moment is aangebroken. Nog enkele minuten tot je die ene presentatie moet geven. Breekt het zweet je uit? Denk je te zullen struikelen bij het betreden van het podium? Beginnen je handen al te trillen bij het idee?
Wat is (on)gezonde angst?
Deze angstreactie is voor één op de vijf mensen een welbekend scenario. Angst heeft de mens steeds geholpen om te overleven. Echter, doorheen de jaren is gebleken dat niet alle angst gegrond is. Ondertussen spreken we over gezonde angst (die past bij de dreiging van de situatie) en angststoornissen (waarbij de vrees niet in verhouding staat tot de dreiging). De emotie is dan te intens voor de situatie. Omdat angststoornissen één van de meest voorkomende psychische problemen in de wereld zijn, is het belangrijk om een gepaste en toegankelijke behandelmethode te vinden.
Mensen met een ongezonde angst hebben een link gelegd tussen een stimulus en een irreël gevoel van dreiging, dat niet in overeenstemming is met het werkelijke risico. Stel je voor… Je stapt het podium op om je presentatie te geven. Onmiddellijk voel je de angst opkomen. Gedachten zoals “gaat het publiek me uitlachen?”, “ik ga stotteren”, … racen door je heen. Dit terwijl het publiek misschien wel heel geïnteresseerd zal luisteren naar wat je te vertellen hebt. Als je de kans had om vaker voor een publiek te spreken, zou je merken dat je angst niet altijd uitkomt. Door jezelf steeds opnieuw bloot te stellen aan je negatieve verwachting, doorbreek je je angst. Je leert immers dat je verwachting niet altijd klopt en dat je dus niet altijd zo angstig hoeft te reageren. De herhaaldelijke blootstelling aan de angst, noemt men exposure. Het idee dat dit samenhangt met het doorbreken van een angstverwachting, komt uit de inhibitory learning theory (ILT). Uit deze twee standpunten is het idee voor deze thesis ontstaan.
Waar zat de virtual reality dan in?
Spreekangst is iets dat veel mensen treft. Jammer genoeg wordt er nog te weinig professionele hulp ingeschakeld en zijn er, daarnaast, ook ellenlange wachtlijsten binnen de geestelijke gezondheidszorg. Een mogelijke oplossing hiervoor is het aanbieden van virtual reality exposure therapy (VRET). Het grote voordeel van VRET is dat deze de gebruiker in een alternatieve, virtuele wereld brengt. Eén waarbij er géén echte mensen of stimuli aan te pas komen, maar waarbij de omgeving wél levensecht aanvoelt.
© https://www.samsung.com/global/galaxy/gear-vr/. The virtual reality experience.
Ik licht al een tipje van de sluier op… In deze studie werden spreekangstige participanten gevraagd om op vier verschillende, opeenvolgende dagen te komen presenteren. Op de eerste dag (a.k.a. de pre-assessment fase) werd hun hartslag gemeten, werden zij gevraagd om voor een live publiek een korte presentatie te geven (zonder voorbereiding) en moesten zij enkele vragenlijsten invullen. Op de tweede en derde dag (a.k.a. de VR-fase) werden zij blootgesteld aan vijf VRET oefeningen. Hierbij moesten zij een speech van twee tot negen minuten brengen voor een virtueel publiek (met voorbereiding). De VR-fase werd afgerond met enkele vragenlijsten. Tijdens de vierde dag (a.k.a. de post-assessment fase) werden de participanten gevraagd om opnieuw een hartslagmeter te dragen, een presentatie aan live publiek te geven (zonder voorbereiding) en enkele vragenlijsten in te vullen. Bovendien werden zij één week na deelname opnieuw gevraagd enkele (online) vragenlijsten in te vullen. De verschillende vragenlijsten keken naar de subjectief ervaren angst (op dat moment), de verwachtte spreekangst in de toekomst, de mate van zelfvertrouwen als een spreker en de verschillende verwachtingen die men had bij het geven van een speech. Hierdoor kon er berekend worden in welke mate de angstverwachting doorbroken werd.
Foto van de virtuele omgeving tijdens oefening 5 uit de VR-fase.
Virtual reality: de oplossing van de toekomst?
Virtual reality maakt de laatste jaren een opmars in zowel de gewone huiskamer, als in de praktijk van de professional. Door de grote toegankelijkheid en het therapeutische succes lijkt VRET dé behandelingsmethode van de toekomst. Gedaan zijn de slapeloze nachten rond het geven van een presentatie, gedaan zijn de zweetaanvallen tijdens de speech en ook gedaan zijn de rood-aangeslagen kaken en bibberende handen. Wilt u meer weten over hoe angst aan te pakken d.m.v. virtual reality? Lees dan zeker deze scriptie na.
American Psychological Association Division 12. (2017). What is exposure therapy. Retrieved from https://www.div12.org/sites/default/files/WhatIsExposureTherapy.pdf
Barrett, J. (2004). Side effects of virtual environments: A review of the literature. Retrieved from Defence science and technology organisation: http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a426109.pdf
Baker, A., Mystkowski, J., Culver, N., Yi, R., Mortavazi, A., & Craske, M. G. (2010). Does habituation matter? Emotional processing theory and exposure therapy for acrophobia. Behaviour research and therapy, 48, 1139-1143. doi:10.1016/j.brat.2010.07.009
Balooch, S. B., Neumann, D. L., & Boschen, M. J. (2012). Extinction treatment in multiple contexts attenuates ABC renewal in humans. Behaviour Research and Therapy, 50, 604-609. doi: 10.1016/j.brat.2012.06.003
Bandarian-Balooch, S., Neumann, D. L., & Boschen, M. J. (2015). Exposure treatment in multiple contexts attenuates return of fear via renewal in high spider fearful individuals. Behaviour Research and Therapy, 47, 138-144. doi: 10.1016/j.jbtep.2014.12.006
Baños, R. M., Botella, C., Alcañiz, M., Liaño, V., Guerrero, B., & Rey, B. (2004). Immersion and emotion: Their impact on the sense of presence. Cyberpsychology & Behavior, 7(6), 734-741. doi: 10.1089/cpb.2004.7.734
Bouchard, S., Dumoulin, S., Robillard, G., Guitard, T., Klinger, E., Forget, H., … Roucaut, F. X. (2016). Virtual reality compared with in vivo exposure in the treatment of social anxiety disorder: A three-arm randomised controlled trial. The British Journal of Psychiatry, 210(4), 1-8. doi: 10.1192/bjp.bp.116.184234
Bouton, M. E. (2000). A learning theory perspective on lapse, relapse, and the maintenance of behaviour change. Health psychology, 19(1), 57-63. doi: 10.1037/0278-6133.19.Suppl1.57
Bouton, M. E. (2002). Context, ambiguity, and unlearning: Sources of relapse after behavioural extinction. Biological Psychiatry, 52(10), 976-986. doi: 10.1016/S0006-3223(02)01546-9
Bouton, M. E. (2004). Context and behavioural processes in extinction. Learning and Memory, 11(5), 485-494. doi:10.1101/lm.78804
Botella, C., Osma, J., Garcia-Palacios, A., Quero, S., & Baños, R. M. (2004). Treatment of flying phobia using virtual reality: Data from a 1-year follow-up using a multiple baseline design. Clinical Psychology and Psychotherapy, 11, 311-323. doi: 10.1002/cpp.404
Chambless, D. L., & Ollendick, T. H. (2001). Empirically supported psychological interventions: Controversies and evidence. Annual Review of Psychology, 52, 685-716. doi:10.1146/annurev.psych.52.1.685
Choy, Y., Fyer, A. J., & Lipsitz, J. D. (2007). Treatment of specific phobia in adults. Clinical Psychology Review, 27, 266-286. doi:10.1016/j.cpr.2006.10.002
Craske, M. G., Kircanski, K., Zelikowsky, M., Mystkowski, J., Chowdhury, N., & Baker, A. (2008). Optimizing inhibitory learning during exposure therapy. Behaviour Research and Therapy, 46, 5-27. doi:10.1016/j.brat.2007.10.003
Culver, N. C., Stovanova, M., & Craske, M. G. (2011). Clinical relevance of retrieval cues for attenuating context renewal of fear. Journal of Anxiety Disorders, 25, 284-292. doi:10.1016/j.janxdis.2010.10.002
Craske, M. G., Liao, B., Brown, L., & Vervliet, B. (2012). Role of inhibition in exposure therapy.
Journal of Experimental Psychopathology, 3, 322-345. doi:10.5127/jep.026511 Craske, M. G., Treanor, M., Conway, C. C., Zbozinek, T., & Vervliet, B. (2014). Maximizing
exposure therapy: An inhibitory learning approach. Behaviour Research and Therapy, 58, 10- 23. doi: 10.1016/j.brat.2014.04.006
Deacon, B. J., & Abramowitz, J. S. (2004). Cognitive and behavioural treatments for anxiety disorders: A review of meta-analytic findings. Journal of Clinical Psychology, 60(4), 429-441. doi: 10.1002/jclp.10255
Diemer, J., Alpers, G. W., Peperkorn, H. M., Shiban, Y., & Mühlberger, A. (2015). The impact of perception and presence on emotional reactions: A review of research in virtual reality.
Frontiers in Psychology, 6, 1-9. doi: 10.3389/fpsyg.2015.00026
Diemer, J., Mühlberger, A., Pauli, P., & Zwanzger, P. (2014). Virtual reality exposure in anxiety disorders: Impact on psychophysiological reactivity. The World Journal of Biological Psychiatry, 15(6), 427-442. doi: 10.3109/15622975.2014.892632
Foa, E. B., & Kozak, M. J. (1986). Emotional processing of fear: Exposure to corrective information.
Psychological Bulletin, 99(1), 20-35. doi: 10.1037/0033-2909.99.1.20
Freeman, D., Reeve, S., Robinson, A., Ehlers, A., Clark, D., Spanlang, B., & Slater, M. (2017). Virtual reality in the assessment, understanding, and treatment of mental health disorders.
Psychological Medicine, 47, 2393-2400. doi:10.1017/S003329171700040X
Harris, S. R., Kemmerling, R. L., & North, M. M. (2002). Brief virtual reality therapy for public speaking anxiety. CyberPsychology & Behavior, 5(6), 543-550. doi: 10.1089/109493102321018187
Hermans, D., Craske, M. G., Mineka, S., & Lovibond, P. F. (2006). Extinction in human fear conditioning. Biological Psychiatry, 60(4), 361-368. doi: 10.1016/j.biopsych.2005.10.006
Hofmann, S. G., Alpers, G. W., & Pauli, P. (2009). Phenomenology of panic and phobic disorders. In
M. M. Antony & M. B. Stein (Eds.), Oxford library of psychology. Oxford handbook of anxiety and related disorders (pp. 34-46). New York, NY, US: Oxford University Press.
Hofmann, S. G., 1 DiBartolo, P. M. (2000). An instrument to assess self-statements during public speaking: Scale development and preliminary psychometric properties. Behavior Therapy, 31, 499-515. doi: 10.1016/S0005-7894(00)80027-1
Jacoby, R. J., & Abramowitz, J. S. (2016). Inhibitory learning approaches to exposure therapy: A critical review and translation to obsessive-compulsive disorder. Clinical Psychology Review, 49, 28-40. doi: 10.1016/j.cpr.2016.07.001
Kim, K., Rosenthal, M. Z., Zielinkski, D., & Brady, R. (2012). Comparison of desktop, head mounted display, and six wall fully immersive systems using a stressful task. Proceedings – IEEE Virtual Reality, 143-144. doi: 10.1109/VR.2012.6180922
Kim, K., Rosenthal, M. Z., Zielinski, D. J., & Brady, R. (2014). Effects of virtual environment platforms on emotional responses. Computer Methods and Programs in Biomedicine, 113, 882-893. doi: 10.1016/j.cmpb.2013.12.024
Klinger, E., Bouchard, S., Légeron, P., Roy, S., Lauer, F., Chemin, I., & Nugues, P. (2005). Virtual reality therapy versus cognitive behaviour therapy for social phobia: A preliminary controlled study. CyberPsychology & Behavior, 8(1), 76-88. doi: 10.1089/cpb.2005.8.76
Kolasinski, E. M. (1995). Simulator sickness in virtual environments. Alexandria Virginia: U.S. Army Research Institute for the Behavioral and Social Sciences.
Krijn, M., Emmelkamp, P. M. G., Emmelkamp, R. P., Olafsson, & Biemond, R. (2004). Virtual reality exposure therapy of anxiety disorders: A review. Clinical Psychology Review, 24, 259-281. doi:10.1016/j.cpr.2004.04.001
Lang, P. J. (2016). Imagery in therapy: An information processing analysis of fear – Republished article. Behavior Therapy, 47(5), 688-701. doi: 10.1016/j.beth.2016.08.011 (Republished from Imagery in therapy: An information processing analysis of fear. Behavior Therapy, 8(5), 862- 886. doi: 10.1016/s0005-7894(77)80157-3
LaViola, J. J. (2000). A discussion of cybersickness in virtual environments. Association for Computing Machinery (ACM) SIGCHI Bulletin, 32(1), 47-56. doi: 10.1145/333329.333344
Maples-Keller, J. L., Bunnell, B. E., Kim, S., & Rothbaum, B. O. (2017). The use of virtual reality technology in the treatment of anxiety and other psychiatric disorders. Harvard Review of Psychiatry, 25(3), 103-113. doi: 10.1097/HRP.0000000000000138
McCann, R. A., Armstrong, C. M., Skopp, N. A., Edwards-Stewart, A. E., Smolenski, D. J., June, J. D., …, Reger, G. M. (2014). Virtual reality exposure therapy for the treatment of anxiety disorders: An evaluation of research quality. Journal of Anxiety Disorders, 28(6), 625-631. doi: 10.1016/j.janxdis.2014.05.010
Moser, J. S., Hajcak, G., Simons, R. F., & Foa, E. B. (2006). Posttraumatic stress disorder symptoms in trauma-exposed college students: The role of trauma-related cognitions, gender, and negative affect. Journal of Anxiety Disorders, 21(8), 1039-1049. doi:10.1016/j.janxdis.2006.10.009
Nichols, S., & Patel, H. (2002). Health and safety implications of virtual reality: A review of empirical evidence. Applied ergonomics, 33(3), 251-271. doi: 10.1016/s0003-6870(02)00020-0
Norton, P. J., & Price, E. C. (2007). A meta-analytic review of adult cognitive-behavioral treatment outcome across the anxiety disorders. The Journal of Nervous and Mental Disease, 195(6), 521-531. doi: 10.1097/01.nmd.0000253843.70149.9a
North, M. N., North, S. M., & Coble, J. R. (1997). Virtual reality therapy: An effective treatment for psychological disorders. Studies in Health Technology and Informatics, 44, 59-70. doi: 10.3233/978-1-60750-888-5-59
Otte, C. (2011). Cognitive behavioural therapy in anxiety disorders: Current state of the evidence.
Dialogues in Clinical Neuroscience, 13(4), 413-421.
Opris, D., Pintea, S., Garcia-Palacios, A., Botella, C., Szamosközi, S., & David, D. (2011). Virtual reality exposure therapy in anxiety disorders: A quantitative meta-analysis. Depression and Anxiety, 29(2), .doi: 10.1002/da.20910
Definition of virtual reality in English. (2018). In Oxford Dictionaries. Retrieved 17 January 2018, from https://en.oxforddictionaries.com/definition/virtual_reality
Palmisano, S., Mursic, R., & Kim, J. (2017). Vection and cybersickness generated by head-and- display motion in the Oculus Rift. Displays, 46, 1-8. doi: 10.1016/j.displa.2016.11.001
Paul, G. (1966). Insight versus desensitization in psychotherapy: An experiment in anxiety reduction.
Stanford, CA: Stanford University Press.
Parson, T. D., & Rizzo, A. A. (2007). Affective outcomes of virtual reality exposure therapy for anxiety and specific phobias: A meta-analysis. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 39, 250-261. doi: 10.1016/j.displa.2016.11.001
Peperkorn, H. M., Diemer, J., & Mühlberger, A. (2015). Temporal dynamics in the relation between presence and fear in virtual reality. Computers in Human Behavior, 48, 542-547. doi: 10.1016/j.chb.2015.02.028
Price, M., & Anderson, P. (2007). The role of presence in virtual reality exposure therapy. Journal of Anxiety Disorders, 21(5), 742-751. doi: 10.1016/j.janxdis.2006.11.002
Powers, M. B., Briceno, N. F., Gresham, R., Jouriles, E. N., Emmelkamp, P. M. G., & Smits, J. A. J. (2013). Do conversations with virtual avatars increase feelings of social anxiety? Journal of Anxiety Disorders, 27(4), 398-403. doi: 10.1016/j.janxdis.2013.03.003
Rescorla, R. A., & Wagner, A. R. (1972). A theory of Pavlovian conditioning: Variations in the effectiveness of reinforcement and nonreinforcement. In A. H. Black & W. F. Prokasy (eds). Classical conditioning II: Current research and theory (pp. 64-00). New York: Appleton- Century-Crofts.
Resick, P. A., Monson, C. M., & Chard, K. M. (2008). Cognitive processing therapy veteran/military version: Therapist’s manual. Washington, DC: Department of Veterans’ Affairs.
Rief, W., Glombiewski, J. A., Gollwitzer, M., Schubö, A., Schwarting, R., & Thorwart, A. (2015).
Expectancies as core features of mental disorders. Current Opinion in Psychiatry, 28(5), 378- 385. doi: 10.1097/yco.0000000000000184
Robillard, G., Bouchard, S., Fournier, T., & Renaud, P. (2003). Anxiety and presence during VR immersion: A comparative study of the reactions of phobic and non-phobic participans in therapeutic virtual environments derived from computer games. CyberPsychology & Behavior, 6(5), 467-467. doi: 10.1089/109493103769710497
Rothbaum, B. O., Anderson, P., Zimand, E., Hodges, L., Lang, D., & Wilson, J. (2006). Virtual reality exposure therapy and standard (in vivo) exposure therapy in the treatment of fear of flying.
Behavior Therapy, 37(1), 80-90. doi: 10.1016/j.beth.2005.04.004
Rupp, C., Doebler, P., Ehring, T., & Vossbeck-Elsebusch, A. N. (2016). Emotional processing theory put to test: A meta-analysis on the association between process and outcome measures in exposure therapy. Clinical Psychology and Psychotherapy, 24(3), 697-711. doi: 10.1002/cpp.2039
Safir, M. P., Wallach, H. S., & Bar-Zvi, M. (2012). Virtual reality cognitive-behavior therapy for public speaking anxiety: One-year follow-up. Behavior Modification, 36(2), 235-246. doi: 10.1177/0145445511429999
Samsung Support. (2017). Device layout [Photo]. Retrieved 24 April 2017, from http://www.samsung.com/us/support/owners/product/gear-vr-2016
Sanchez-Vives, M. V., & Slater, M. (2005). From presence to consciousness through virtual reality.
Nature Reviews Neuroscience, 5(6), 332-339. doi: 10.1038/nrn1651
Schuemie, M. J., Van der Straaten, P., Krijn, M., & Van der Mast, C. A. P. G. (2001). Research on presence in virtual reality: A survey. CyberPsychology & Behavior, 4(2), 183-201. doi: 10.1089/109493101300117884
Schultheis, M. T., & Rizzo, A. A. (2001). The application of virtual reality technology in rehabilitation. Rehabilitation Psychology, 46(3), 296-311. doi: 10.1037/0090-5550.46.3.296
Schumm, J. A., Dickstein, B. D., Walter, K. H., Owens, G. P., & Chard, K. M. (2015). Changes in posttraumatic cognitions predict changes in posttraumatic stress disorder symptoms during cognitive processing therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 83(6), 1161- 1166. doi: 10.1037/ccp0000040
Slater, M., & Wilbur, S. (1997). A framework for immersive virtual environments (FIVE): Speclations on the role of presence in virtual environments. Presence: Teleoperators and Virtual Environments, 6(6), 603-616. doi: 10.1162/pres.1997.6.6.603
Smart, L. J., Stoffregen, T. A., & Bardy, B. G. (2002). Visually induced motion sickness predicted by postural instability. Human Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society, 44(3), 451-465. doi: 10.1518/0018720024497745
Sobel, A. A., Resick, P. A., & Rabalais, A. E. (2009). The effect of cognitive processing therapy on cognitions: Impact statement coding. Journal of Traumatic Stress, 22(3), 205-211. doi: 10.1002/jts.20408
Srivastava, K., Das, R. C., & Chaudhury, S. (2014). Virtual reality applications in mental health: Challenges and perspectives. Industrial Psychiatry Journal, 23(2), 83-85. doi: 10.4103/0972- 6748.151666
Troendle, A. (2014). The use of virtual reality in psychotherapy for anxiety disorders: The state-of- the-art and the evaluation of its effectiveness (Bachelor thesis). Retrieved from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.715.6312&rep=r…
Trimbos-instituut (2013). Multidisciplinaire richtlijn Angststoornissen (Derde revisie). Richtlijn voor de diagnostiek, behandeling en begeleiding van volwassen patiënten met een angststoornis. Utrecht: Trimbos-instituut. Retrieved from http://www.ggzrichtlijnen.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.ph…
Tsao, J. C. I., & Craske, M. G. (2000). Timing of treatment and return of fear: Effects of massed, uniform-, and expanding-spaced exposure schedules. Behavior Therapy, 31(3), 479-497. doi: 10.1016/s0005-7894(00)80026-x
Valmaggia, L. R., Latif, L., Kempton, M. J., & Rus-Calafell, M. (2016). Virtual reality in the psychological treatment for mental health problems: An systematic review of recent evidence. Psychiatry Research, 236, 189-195. doi: 10.1016/j.psychres.2016.01.015
Vansteenwegen, D., Vervliet, B., Iberico, C., Baeyens, F., Van den Bergh, O., & Hermans, D. (2007). The repeated confrontation with videotapes of spiders in multiple contexts attenuates renewal of fear in spider-anxious students. Behaviour Research and Therapy, 45(6), 1169-1179. doi: 10.1016/j.brat.2006.08.023
Vanni, F., Conversano, C., Del Debbio, A., Landi, P., Carlini, M., Fanciullacci, C., …, Dell’Osso, L. (2013). A survey on virtual environment applications to fear of public speaking. European Review of Medical and Pharmacological Sciences, 17, 1561-1568.
Wallach, H. S., Safir, M., & Bar-Zvi, M. (2009). Virtual reality cognitive behaviour therapy for public speaking anxiety: A randomized clinical trial. Behavior Modification, 33(3), 314-333. doi: 10.1177/0145445509331926
Williams, D. P., Jarczok, M. N., Ellis, R. J., Hillecke, T. K., Thayer, J. F., & Koenig J. (2016). Two- week test–retest reliability of the Polar® RS800CXTM to record heart rate variability.
Clinical Physiology and Functional Imaging, 37(6), 776-781. doi: 10.1111/cpf.12321 Wilson, J. R. (1996). Effects of participating in virtual environments: A review of current knowledge.
Safety Science, 23(1), 39-51. doi: 10.1016/0925-7535(96)00026-4
Wolitzky-Taylor, K. B., Horowitz, J. D., Powers, M. B., & Telch, M. J. (2008). Psychological approaches in the treatment of specific phobias: A meta-analysis. Clinical Psychology, 28(6), 1021-1037. doi: 10.1016/j.cpr.2008.02.007
Wolpe, J. (1973). The Practice of Behavior Therapy. New York: Pergamon Press.