De libidineuze escapades van een gentleman
De libidineuze escapades van een gentleman
‘Dat het toch iedere verbeelding tartte dat hun cliënt dat kamermeisje ook maar met één vinger zou willen aanraken? “Daar was die vrouw toch helemaal niet aantrekkelijk genoeg voor”?, zo blafte Benjamin Brafman, advocaat van de ‘duizelingwekkende knappe’ DSK’. Aldus Barbara Debusschere in haar ironische opiniestuk (‘Vrouwenmagneet’, DM, 2012) over de man wiens politieke identiteit sinds 14 mei 2011 niet meer dezelfde is.
Herinnert u zich hem nog?
De voormalige voorzitter van het Internationaal Monetair Fonds en ex-presidentskandidaat van Frankrijk werd in 2011 beschuldigd op verdenking van aanranding en poging tot verkrachting van Nafissatou Diallo in het Sofitel-hotel in New York. Dit vormde de aanleiding voor een politiek en mediaschandaal in de politieke kringen van Europa en, in mindere mate politiek, in de Verenigde Staten. Masterstudente aan de KU Leuven Serena Smeets deed voor u onderzoek naar de berichtgeving van De Morgen over de affaire.
Op zoek naar machtsverhoudingen
Met haar onderzoek (vijfenzeventig artikelen die tussen 14 mei 2011 en 30 juni 2012 verschenen) probeerde de studente inzicht te krijgen in de beeldvorming over de zaak. Daartoe gebruikte ze Critical Discourse Analysis (CDA), een kwalitatieve onderzoeksmethode die taal als structuur in machtsrelaties ziet en focust op sociale problematiek. De resultaten van deze methode dienen een praktische toepassing te hebben en die vond zij in een achttal onderzoeksgegevens uit de CDA. Daarmee heeft ze de representatie van de belangrijkste figuren in deze affaire opgespoord en algemene inzichten over media en politiek weten af te leiden.
DSK: dader én slachtoffer, gentleman en seksuele predator?
De KU Leuven-studente ontdekte dat er een aantal discoursen te herleiden zijn uit de analyse. Dankzij de tekstanalyse is ze tot de conclusies gekomen dat zeven van de acht onderzoeksgegevens frequent voorkomen in het corpus. Dat zijn de lexicale studie, die de betekenis van zelfstandige naamwoorden, adjectieven, werkwoorden en bijwoorden analyseert. In de tweede plaats naamgeving en referentie, dat gewoonweg kijkt naar de manier waarop sociale actoren worden benoemd. Daarnaast vormt het ideologisch vierkant een element dat vaak in de analyse naar voren komt. Dit conceptuele kader kenmerkt zich door een zogenaamde positieve zelfvertegenwoordiging en gelijkaardige negatieve ander-vertegenwoordiging. Dit element wordt vaak gevonden in de vorm van positieve zelfvertegenwoordiging van de partijen die DSK ten tijde van het schandaal beschuldigden en negatieve ander-vertegenwoordiging van hemzelf. Op een ietwat mildere toon worden stijlfiguren zoals eufemismen, ironie en sarcasme ingezet om de vermeende vergrijpen van de man te portretteren en te bespotten. Dit gebeurt met name in de meniggevendegenres als commentaar- en opiniestukken.
Een ander belangrijk meetinstrument zijn de relationele waarden, waaronder we het gebruik van ‘we’ en het onpersoonlijke ‘je’ als identificatie met meer actoren verstaan. Het gebruik hiervan vertrekt vanuit een solidariteitsrelatie tussen de auteur van het artikel en de lezer, en meer in het algemeen de samenleving op zich. In andere gevallen gebruiken de auteurs het om vanuit een feministisch standpunt te spreken en man-vrouwrelaties onder het vergrootglas te leggen. Het onderzoeksgegeven dat samen met naamgeving en referentie en het ideologisch vierkant een zeer krachtige combinatie vormt in het discours is modaliteit. Het komt in iedere sleutelrol van het schandaal voor en speelt daarmee een cruciale rol in de beeldvorming over de affaire. Ten slotte ontdekte ze relatief veel vooronderstellingen in het corpus.
Mediatisering en personalisatie van een politiek schandaal
Alle resultaten tezamen geven blijk van een genderdiscours waarin man-vrouwrelaties worden uitvergroot en bekritiseerd. Daarnaast is er ook duidelijk sprake van een politiek discours, waarin het schandaal wordt gepersonaliseerd en de reputaties van de actoren schade lijden. Zowel die van DSK als die van Nafissatou Diallo en zijn ex-vrouw Anne Sinclair. Verder legt de analyse een discours van machtsrelaties en hegemonie bloot: in dit geval die van een ‘dader’ en een ‘slachtoffer’. En als laatste kaart het discours de sociale problematiek rondom seksuele intimidatie en geweld in de moderne Europese samenleving aan.
Persoonlijke affiniteit en invalshoek
Ten slotte is de studente bereid met ons te delen wat de aanleiding vormde voor de keuze van dit onderwerp: ‘Lang voordat er ook maar iets op papier stond wist ik dat ik dit thema wilde aanwenden voor mijn masterproef. Macht en politiek interesseerden me altijd al, maar buiten dat bleek het schrijven van deze thesis dé manier om een aantal dingen uit het verleden te verwerken. Dit rapport is dan ook een beetje geschreven voor alle vrouwen die zich ooit in de onfortuinlijke positie hebben aangetroffen waarin een man zijn machtspositie probeerde te misbruiken’.
