A.D.E.M. voor de HerstelAcademie!

De geestelijke gezondheidszorg (ggz) heeft de laatste decennia een grote hervorming doorgemaakt die werd teweeggebracht door de vermaatschappelijking van de zorg. Deze vernieuwingsbeweging streeft onder meer na dat personen met een psychische kwetsbaarheid zoveel mogelijk zorg op maat in hun vertrouwde thuisomgeving ontvangen.

Niet alleen heeft deze hervorming een grote impact op de uitbouw van het ggz-aanbod, ook werpt deze een nieuwe visie op het herstelproces van personen met een psychische kwetsbaarheid Deze visie definieert herstel als een individueel proces van zelfsturing, dat zich afspeelt in het dagdagelijkse leven van de zorgvrager. In deze visie staan de opbouw van verbondenheid, hoop, identiteit, zingeving, empowerment en de aanwezigheid van ervaringsdeskundigen centraal.

De HerstelAcademie Halle-Vilvoorde belichaamt deze visie, het is een organisatie waar personen met een psychische problematiek de status van student aannemen en cursussen volgen om hun herstelproces te ondersteunen. Deze opleidingen worden gegeven door duo’s van beroepskrachten en ervaringsdeskundige vrijwilligers (EDV’s). Het takenpakket van de EDV’s is niet beperkt tot enkel dit aspect, ook de administratieve, organisatorische en beleidsmatige werking rust op hun schouders.

Uiteraard is het belangrijk dat de EDV’s optimaal omkaderd worden om hun taken optimaal te kunnen uitvoeren. Als ervaringsdeskundige hebben zij reeds een weg afgelegd op vlak van psychisch herstel, hun engagement bij de academie moet de verdere uitbouw van hun persoonlijk herstelproces ten goede komen.

Anderzijds moet de omkadering van de EDV’s ook faciliteren dat zij hun taken naar behoren uitvoeren, zodat zij het herstelproces van de studenten en de werking van de HerstelAcademie ondersteunen. Kortom, een optimale omkadering moet een win-win-win situatie in de hand werken, waar de EDV’s, de studenten en de HerstelAcademie als organisatie wel bij varen.

Wat houdt een goede omkadering nu in? In een publicatie over ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie (PostHouwer, & Timmer, 2013, p. 11) stellen de auteurs dat organisaties die ervaringsdeskundige medewerkers op een volwaardige wijze willen omkaderen, erop moeten toezien dat zij:

1) een juiste invulling geven aan het begrip ‘herstel’ en de actuele herstelvisie toepassen doorheen alle geledingen van hun werking

2) een degelijke opleiding bieden om mensen met een psychische kwetsbaarheid op te leiden tot ervaringsdeskundige medewerkers

3) de randvoorwaarden van het engagement correct invullen (in dit geval de wetgeving betreffende vrijwilligerswerk)

4) goede begeleiding geven aan de ervaringsdeskundige medewerkers

Wat de HerstelAcademie betreft, blijkt op basis van een literatuuronderzoek dat de drie eerste aspecten perfect ingevuld worden. De HerstelAcademie hanteert en implementeert de actuele herstelvisie in haar werking. Ook voorziet zij in een degelijk vormingsaanbod om ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid op te bouwen, en eveneens respecteert zij de wettelijke randvoorwaarden. Anders is het gesteld met de vierde omkaderingspijler: begeleiding. Op basis van interviews blijkt dat een aantal EDV’s op dit vlak een aantal onvervulde behoeften en/of frustraties ervaren.

Het A.D.E.M.-model poogt deze lacunes op te vullen en verzamelt alle componenten om een optimale omkadering te verzekeren. Het werd opgesteld op basis van een behoeftenonderzoek van de EDV’s van de HerstelAcademie Halle-Vilvoorde en neemt eveneens de best practices over van vier organisaties die, in de context van psychisch herstel, ervaringsdeskundigen inzetten. In eigen land zijn de gesprekspartners Perron 70 en het Cliëntenbureau. Bij onze noorderburen wordt aangeklopt bij het Enik Recovery College en bij Wilma Boevink, een van de voortrekkers van de herstelbeweging in Nederland.

A.D.E.M. staat voor Afspraken, Doorgroeimogelijkheden, Erkenning en Maatjescontact. Empowerment is de motor van het A.D.E.M.-omkaderingsmodel, dit gaat dus uit van de wensen, mogelijkheden en verantwoordelijkheden van de EDV’s. Een fundamenteel geloof in en een appel aan de eigen kracht staan centraal, de nadruk ligt op zelfsturing.

Afspraken

Duidelijk afspraken tussen EDV’s en de HerstelAcademie vormen de basis van een goede samenwerking, hierbij is het essentieel dat beide partijen zoveel mogelijk concrete informatie uitwisselen. Een exhaustieve informatiemap en afsprakennota zijn hierbij essentieel en bevatten het juridisch statuut, doelstellingen en organisatorische werking, verwachtingen waaraan de EDV moet voldoen, verzekering, kostenvergoeding, contactgegevens, crisisplan, engagementsverklaring multidisciplinaire aanpak, plaats, frequentie en duur van het engagement en een beknopte taakomschrijving.

Om een gepast takenpakket samen te stellen, is het essentieel dat de HerstelAcademie verder uitgroeit tot een vraaggestuurde vrijwilligerswerking. Het takenpakket dient gebaseerd te zijn op de interesses, competenties en ontwikkelingswensen van de EDV’s. Om het takenpakket te concretiseren, is het aangewezen dat de EDV de volgende vragen beantwoordt: “Wat doe jij graag? Wat heb jij te bieden? Wat kunnen wij van jou leren? Waar wil jij naartoe?”

Ook is het nuttig om de herstelvisie in dit pakket op te beschrijven, deze vormt immers het fundament van de werking en het is belangrijk dat alle partijen hiervan doordrongen zijn. Verder is het belangrijk dat er bijkomende afspraken gemaakt worden op vlak van informatiedoorstroming en communicatie in verband met planningswijzigingen.

Het tweede ingrediënt van het A.D.E.M.-model verwijst naar doorgroeimogelijkheden, deze term refereert naar het geheel aan ervaringen die bijdragen tot de ontplooiing van de EDV’s op sociaal, communicatief en functioneel vlak.

Doorgroeimogelijkheden

Het is belangrijk dat de HerstelAcademie de EDV’s een duurzaam groeipad en veilige ruimte biedt voor verdere ontplooiing. Dit kan zij onder meer realiseren door taken op te splitsen in afzonderlijke competenties, deze kunnen doelbewust en systematisch gestimuleerd, geoefend en verworven worden

Ook inspiratiebijeenkomsten, waarop een externe persoon nieuwe invalshoeken inbrengt of vertelt over een thema dat iedereen nauw aan het hart ligt, kunnen leiden tot nieuwe ideeën in verband met persoonlijke groei.

Eveneens is het belangrijk om EDV’s toe te leiden naar groeipaden buiten de HerstelAcademie. Vrijwilligers die hun ambities niet (langer) kunnen realiseren bij de HerstelAcademie, kunnen doorverwezen worden naar organisaties die nauwer aansluiten op hun. Werkzoekende EDV’s kunnen gebaat zijn met een doorverwijzing naar GTB (Gespecialiseerde Trajectbepaling- en Begeleiding), een systematische communicatie over vacatures van belendende organisaties en referentiebrieven, die verwijzen naar inzet en verworven competenties.

Erkenning, het derde ingrediënt van het A.D.E.M.-model, is de katalysator bij uitstek die mensen drijft om het beste van zichzelf te maken en te geven.

Erkenning

Op vlak van erkenning biedt de HerstelAcademie een kostenvergoeding, deze is zeer welkom voor personen die het financieel moeilijk hebben. Ook uitnodigingen voor vrijwilligers- en personeelsfeesten en andere attenties maken deel uit van erkenning, net zoals de hierboven vermelde afspraken en doorgroeimogelijkheden.

Hiernaast houdt erkenning ook in dat de beroepskrachten van de HerstelAcademie op structurele wijze ruimte maken voor inspraak van de EDV’s en de nodige tijd uittrekken voor begeleiding. Uiteraard is het aan elke EDV om uit te maken welke mate van inspraak en begeleiding hij of zij wenst. De HerstelAcademie kan de volgende mogelijkheden uitbouwen: brainstormsessies, functioneringsgesprekken, supervisies, inloopmomenten.

Hiernaast is ook aangewezen dat de HerstelAcademie een kader biedt waarin de kracht van de groep wordt aangeboord, dit kan via ‘Maatjescontact’.

Maatjescontact

‘Maatjescontact’ vormt het vierde ingrediënt van het A.D.E.M.-omkaderingsmodel. Dit houdt in dat de EDV’s onderling elkaar steunen en adviseren. Om dit te faciliteren kan de HerstelAcademie een aantal methodieken introduceren zoals het meter- en peterschap en intervisies. Eveneens is het een goede piste om op regelmatige basis uitstappen en teambuildings te organiseren

Randvoorwaarde

Om het A.D.E.M.-omkaderingsmodel duurzaam te implementeren en ondersteunen, is het cruciaal is dat de beroepskrachten over voldoende tijd beschikken, zij hebben immers slechts een beperkt tijdsbestek om mee te werken aan de ondersteuning van de EDV’s en uitbouw van de HerstelAcademie. Het is essentieel dat zij vanuit hun achterban hiervoor de nodige steun krijgen.