GEBIEDSGERICHT MAATWERK: De structurerende kracht van open ruimte in de landelijke gemeente Deurne-Diest.

Veel mensen gaan in hun vrije tijd op zoek naar groen en rust. Anderen kiezen er uitdrukkelijk voor om zich te vestigen op het platteland omwille van de mooie natuur, de gezelligheid van een dorpskern, de rust en de ruimte. Vaak zijn ze echter mede oorzaak van de teloorgang van de open ruimte. Groenstructuren lijken te worden teruggedrongen door de bouwzucht van de Vlaming. De open ruimte staat onder druk (Tempels, Bomans, & Verbeek, 2012, p. 18). Dagelijks verdwijnt er in Vlaanderen namelijk 6 ha open ruimte onder invloed van deze tendens. De oppervlakte komt overeen met 145 voetbalvelden per week en het grootste deel daarvan behoort toe aan de landbouwsector (Troonbeeckx, 2015).Ook de overheid draagt hierin zijn verantwoordelijkheid. Door een late invoering van een wettelijk kader betreffende ruimtelijke ordening heeft er gedurende lange tijd een wildgroei aan bebouwing plaats gevonden in het Vlaamse landschap. Nadien hebben wetgeving en Ruimtelijke Uitvoeringsplannen de golf van bebouwingen die zich over het Vlaamse landschap wierp in bepaalde banen geleid (VMM, 2007, p. 22). Toch worden we nog steeds geconfronteerd met de typische urban sprawl die Vlaanderen in de richting van een stedelijk netwerk met oneindig uitgestrekte buitenwijken stuwt. Door de verspreidende woonkernen en lintbebouwing is het natuurlijke landschap verknipt geraakt waardoor het gereduceerd is tot een lappendeken gescheiden door kilometers asfalt. Zoals eerder aangehaald moeten niet enkel natuur- en groengebieden maar ook landbouwgebieden wijken voor de baksteen in de maag van de doorsnee Vlamingen. Landbouwgronden worden omgevormd tot bouwgronden en uitbreidingszones of worden versneden door wegen. Net als natuurgebieden raken ook landbouwgronden verknipt en verspreid (Van Dijk, 2003).Toch is er een lichte kentering aan de gang. Her en der raken mensen geïntrigeerd door de structurerende kracht van open ruimte. Zowel de economische als psychologische invloeden van de open ruimte op onze samenleving genieten steeds meer belangstelling bij het grote publiek.De manier waarop de beperkte oppervlakte die Vlaanderen bezit aan open ruimte gebruikt wordt, is doorslaggevend voor verscheidene functies van deze open ruimte zoals waterhuishouding, productie, hernieuwbare energie, duurzame voedselproductie, enz. Dit leert ons dat het de open ruimte is die als structurerend element optreedt om de rest van het landschap kwalitatief te ontwikkelen – en niet andersom. Open ruimte is meer dan een verzameling van restjes die overblijven na de planning en bouw van woonkernen, industriezones… (Bervoets, 2015).Deze scriptie tracht te achterhalen of het mogelijk is om de bestaande open ruimte te beschermen en de kwalitatieve meerwaarde ervan verder te ontwikkelen.Bijgaand wordt onderzocht of een betere onderlinge samenwerking van betrokken actoren hiertoe kan bijdragen en op die manier synergiën tot stand kan brengen voor landbouw, natuur, overheid en leefomgeving. De vraag is welke maatregelen deze positieve wisselwerking kunnen creëren tussen de verschillende sectoren. De scriptie gaat ook na of het mogelijk is om met behulp van meer ecologische vormen van landbouw de versnipperde restanten van natuur- en groengebieden aan elkaar te rijgen. De hieraan voorafgaande literatuurstudie verschaft daarbij de nodige inzichten in ecologische vormen van landbouw en agrarisch natuurbeheer. De focus van deze scriptie ligt voornamelijk op de impact van de ruimtelijke eigenschappen van de gekozen strategieën op het landschap, de bebouwing, en dergelijken. Die studie gebeurt aan de hand van een case study in Deurne waarbij eerst een analyse gebeurt van een aantal bestaande strategieën. Hierna wordt er door middel van ontwerpend onderzoek een eerste aanzet gemaakt voor de ontwikkeling van een eigen visie. Het gaat hierbij niet om volledig en gedetailleerd uitgewerkte masterplannen of ruimtelijke uitvoeringsplannen. Wel worden de positieve en negatieve aspecten van elke strategie besproken en hun ruimtelijke impact op het bestaande weefsel benoemd. Nieuwe vragen die zich presenteren binnen het kader van dit onderzoek worden voorzien van een zo volledig mogelijk antwoord. Andere vragen zullen eerder dienst doen als vaststelling van een probleem dat aanleiding geeft voor verder onderzoek.Onderzoeksvraag:Wat is de ruimtelijke impact van het inzetten van de meest wenselijke strategie in Deurne-Diest met als opzet deversnipperde, ecologisch waardevolle gebieden opnieuw te verbinden?