Naar een herdefiniëring van taalvakken in de 21ste eeuw

HOE 21STE-EEUWS IS ONS VLAAMS (TAAL)ONDERWIJS?

“Although the vision is global, the path to 21st century education requires a local journey.” (Cisco)

De “21st century skills” zijn een lijst sleutelcompetenties die leerlingen van de 21ste eeuw onder de knie zouden moeten hebben wanneer ze het secundair onderwijs doorlopen hebben. In mijn masterscriptie heb ik onderzoek gedaan naar de situatie in Vlaanderen. Hoe goed scoort ons Vlaams onderwijs op deze competenties? En zijn leerlingen, leerkrachten en afgestudeerden het eens met deze lijst? Wat zijn 21st century skills?Kritisch kunnen omgaan met informatie uit de media, gemotiveerd blijven om te leren, respectvol met anderen kunnen samenwerken, milieubewust zijn, kunnen omgaan met geld... Het zijn maar enkele voorbeelden van de lijst 21ste-eeuwse competenties, een lijst samengesteld door onderwijsdeskundigen die de competenties omvat die leerlingen nodig hebben om succesvol te zijn in de 21ste eeuw. Andere factoren binnen dit ideaal onderwijs zijn optimale leeromgevingen met gepast gebruik van technologie, ondersteunende leerkrachten en een brede evaluatie die ook rekening houdt met deze competenties van de 21ste eeuw. Maar vinden leerlingen, leerkrachten en afgestudeerden deze competenties ook zo belangrijk? Hoe is de situatie nu? En hoe ver staat het Vlaams onderwijs van die ideale situatie? BevragingOm een antwoord te vinden op deze vraag, werd online een enquête afgenomen bij 1096 Vlamingen: 490 leerlingen uit de derde graad secundair onderwijs, 424 leerkrachten en 182 recent afgestudeerden. De 21ste-eeuwse competenties werden gespecifieerd in een lijst van 31 competenties. Respondenten konden een score geven van 1 tot 5 volgens hoe belangrijk ze deze competenties vonden en ook volgens hun aanwezigheid in hun onderwijs. Daarnaast kregen de respondenten nog een paar open vragen die peilden naar de integratie van deze competenties, de specificiteit van taalvakken en de motivatie van de leerlingen. ResultatenAls we de gemiddelde scores voor belangrijkheid van de competenties samenvatten, dan krijgen we volgend resultaat.

Leerlingen

Leerkrachten

Afgestudeerden

Vlot met informatie kunnen omgaan

4.05

4.38

4.21

Vlot met technologie kunnen omgaan

3.87

4.21

4.02

Kritisch denken

3.86

4.25

4.1

Creatief zijn

3.6

3.55

3.73

Leren leren

4.04

4.43

4.36

Kunnen samenwerken en leidinggeven

4.08

4.25

4.38

Een goede burger zijn

3.76

4.38

3.99

Wat blijkt nu? Alle competenties op de lijst van de 21st century skills worden door de respondenten als vrij tot erg belangrijk aanzien. Geen enkele competentie zou in Vlaanderen van de lijst moeten geschrapt worden. Enkele competenties die zowel een hoge score kregen voor belangrijkheid als voor hun aanwezigheid in het Vlaams onderwijs komen bij de verschillende groepen respondenten terug, zoals respectvol kunnen samenwerken en kritisch denken. Aan de andere kant zien we dat de scores voor aanwezigheid voor veel competenties beduidend lager liggen. Het grootste probleem ligt bij “gemotiveerd blijven om te leren”, met een score van 3.2 op 5 (tegenover 4.3 op 5 voor belang). Ook “kunnen omgaan met geld”, deze scoorde gemiddeld slechts 3.1 op 5, terwijl de respondenten een gemiddelde score gaven van 3.9 op 5. Andere competenties die hierbinnen vallen zijn “op de hoogte zijn van het cultureel aanbod” (2.97 voor aanwezigheid, 3.49 voor belang), “werk kunnen plannen” (3.1 voor aanwezigheid, 4.43 voor belang), en “out-of-the-box denken” (2.83 voor aanwezigheid, 3.93 voor belang). Ook het belang van talenkennis (waaronder vaardigheden zoals bijvoorbeeld kunnen presenteren, communiceren of debatteren) werd meerdere keren aangehaald in de open vragen. Wat betekent dit nu voor het taalonderwijs?Om competenties te kunnen integreren in taallessen, is taakgericht taalonderwijs ideaal: het laat immers toe om een taal aan te leren in een taak met een niet-talig doel. Dit niet-talig doel kan in relatie staan met één van deze competenties. Je kan bijvoorbeeld Vlaamse leerlingen een EHBO-oefening laten uitleggen aan Franse leerlingen. Het doel van de oefening hierbij is de oefening uitgelegd krijgen, maar het middel is de Franse taal.Hoe ziet een ideale taaltaak er dan uit in Vlaanderen in de 21ste eeuw? De ideale taaltaak is opgebouwd uit vier elementen. Ten eerste moet de taak een duidelijk nut en een duidelijk doel hebben, dit is broodnodig om leerlingen te motiveren. Leerlingen zullen niet gemotiveerd zijn om in een taak de prijs van gsm-abonnementen te vergelijken als ze dit niet daadwerkelijk nodig hebben. Ten tweede moeten de leerlingen ook zelfstandig kunnen werken, waarvoor ze duidelijk een tekort aangaven in de open vragen. Ten derde hebben de leerlingen een leerkracht nodig die gemotiveerd is en vol passie lesgeeft, die de leerlingen op een juiste manier ondersteunt bij hun lessen en die een positieve relatie onderhoudt met de leerlingen. Ten slotte houdt de ideale taaltaak ook de juiste competenties in. Hiermee worden niet enkel de basiscompetenties bedoeld, maar ook de sleutelcompetenties voor de 21ste eeuw. Lisa ColpaertPromotor: Prof. Dr. Kris Van den Branden