Langetermijnfinanciering in de havensector

Obligaties in de haven: optie of toekomst?

Wat kan aanzien worden als het fundament van de economische motor in een land? Vertrouwen in de banksector. En dat is nu net wat in een tijd van politieke problemen in Griekenland en financiële onzekerheid in ’s werelds sterkst groeiende economieën China ver te zoeken is. De Belgische havenindustrie, een doorslaggevende schakel in de Europese economie, doet nog grotendeels beroep op bankfinanciering om grote infrastructuurinvesteringen te financieren. Hoeft deze industrie een negatief effect te ondervinden ten gevolge van de onzekerheid en de zoektocht naar vertrouwen in de banksector of bestaan er innoverende oplossingen?

Elise Deygers, afgestudeerd aan de Universiteit van Antwerpen, toont in haar thesis aan dat de financiering die nodig is om als haven competitief te blijven ook op een andere manier verworven kan worden. In de Verenigde Staten wordt er bij financiering van de havensector beroep gedaan op de kapitaalmarkt. Private investeerders beleggen individueel en brengen kapitaal bij elkaar zodat de haven de nodige investeringen kan doen om concurrentieel te blijven. Mits de nodige garanties van de overheid en een aantal maatregelen moet deze manier van werken voor bijvoorbeeld de Haven van Antwerpen ook haalbaar zijn, zonder sterk afhankelijk te zijn van de onzekerheid die de laatste jaren inherent aanwezig is in de banksector.

Wat is er zo speciaal aan havenfinanciering?

Bij havenprojecten gaat het telkens om lange looptijden (een periode van dertig jaar of langer), en grotere bedragen dan een gemiddelde investering. Denk maar aan de verhuis van MSC naar het Deurganckdok in de haven van Antwerpen, de verhuis alleen al zal meer dan een jaar in beslag nemen. De infrastructuurinvesteringen die hiervoor nodig zijn, zullen ook de nodige kosten met zich meebrengen. Daarenboven verloopt de opname van kapitaal bij projecten getrapt, wat wil zeggen dat het bedrag nodig om de kosten te betalen stapsgewijs oploopt. Zo zal ook de uitbreiding van de MPET terminal op het Deurganckdok in fases gebeuren, met telkens een andere nood aan financiering. Een bank kan de flexibele financiering bieden die hiervoor aangewezen is. Sinds de crisis werden er echter een aantal maatregelen in het leven geroepen die ervoor zorgen dat de banken net iets terughoudender zijn voor financiering van dat soort projecten.

Dit soort projecten zijn vaak erg van belang voor de nationale economie, bij de financiering hiervan is dan ook in de meerderheid van de gevallen de overheid betrokken. Gezien de moeilijke jaren en besparingen die door de overheid worden doorgevoerd, wordt ook de bijdrage van de overheid meer en meer beperkt.

Obligatie: een aantrekkelijk financieringsalternatief

Banken zullen terughoudender zijn en ook de overheid heeft niet meteen de nodige middelen ter beschikking om groei te bewerkstelligen. In andere sectoren in België worden meer en meer projecten gerealiseerd aan de hand van alternatieve financiering zoals bijvoorbeeld crowdfunding. Obligaties kunnen aanzien worden als een soort van crowdfunding: het bedrag nodig voor de financiering van het project wordt verdeeld in verschillende obligatieleningen. De individuele investeerders zullen een deel van het bedrag ter beschikking stellen en krijgen periodiek een betaling ter compensatie van het risico dat ze lopen. Hoeveel groter de kans dat het bedrijf de lening niet kan terugbetalen, hoe hoger de periodieke betaling aan de investeerder oploopt.

Bij een project in de haven zijn vaak een groot aantal verschillende partijen betrokken, wat het moeilijker maakt om het risico in te schatten dat de lening niet terugbetaald zou worden. Als we teruggaan naar het project op het Deurganckdok, zien we dat ook daar een joint venture werd opgericht om risico’s en betrokken partijen in het project zo transparant mogelijk te houden.

Hoe kan havenfinanciering met obligaties dan wel succesvol worden?

Elke betrokken partij aanziet een succesvolle financiering anders. De investeerder is op zoek naar de juiste balans tussen risico en rendement. De emittent, het bedrijf dat de financiering zoekt, wil dit op een zo goedkoop mogelijke manier realiseren. De bank zal er dan voor zorgen dat de succesparameters van de twee andere partijen in balans zijn door op zoek te gaan naar het juiste doelpubliek voor de emittent. Op basis van voorbeelden uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië en bevindingen uit de bankwereld ontwikkelde Deygers een raamwerk waarin de succesparameters voor de verschillende partijen in balans gebracht worden zodat de financiering van een haveninfrastructuurproject aan de hand van obligaties succesvol kan worden, ook in België.

En in de praktijk?

In de Antwerpse haven, een landlord haven waarbij het havenbedrijf de infrastructuur publiek beheert, staan er een aantal projecten op til die in aanmerking zouden komen voor de toepassing van het raamwerk. Voor de geplande activiteiten van het Saoedische afvalverwerkingsbedrijf ERS in het Delwaidedok, die reeds aangaven om 80% van de investering extern te willen financieren, zou een obligatielening uitgeven erg succesvol kunnen zijn. Een Special Purpose Vehicle opstarten zorgt ervoor dat de partijen en risico’s duidelijk worden voor de investeerders. Daarenboven zou de overheid garantie kunnen bieden dat ook in slechte tijden de lening terugbetaald zal worden aan de investeerder. De nodige flexibiliteit voor de emittent kan dan weer gerealiseerd worden door een combinatie van obligaties met verschillende looptijden uit te geven, desnoods met een aanvullende banklening. En als kers op de taart zal de begeleidende bank in het proces ervoor zorgen dat de obligaties uitgegeven worden op een markt waar voldoende interesse is van de investeerders.

Dit raamwerk hanteren zou ook een oplossing zijn voor het nieuwe Chinese activiteitenterrein op de voormalige Opel site. Het zou meteen een goede kennismaking zijn voor de Chinese economie met deze alternatieve financieringsvorm.