Voetbalclubs en hun socio-culturele werking Van hooliganisme tot communitywerking in Engeland en België. Een casestudy van KAA Gent en RSC Anderlecht.

RSC Anderlecht, het nieuwe stadion en maatschappelijk verantwoord ondernemen

In de jaren tachtig van de twintigste eeuw waren er protestacties door voetbalsupporters. Om voetbalgeweld (één van de protestacties) aan te pakken, werden er door de voetbalautoriteiten en overheden verschillende acties op poten gezet. Fancoaching –het begeleiden van fans om incidenten tegen te gaan- is daar een voorbeeld van. Het Heizeldrama (1985) en Hillsboroughincident (1989) speelden hierin een belangrijke rol. In Manchester verzetten de supporters zich echter tegen de hypercommercialisering van het voetbal. Nadat Manchester United werd overgenomen door Malcolm Glazer, richtte een groep fans FC United of Manchester op. FC United of Manchester profileert zich als een club van en door fans, die ook een meerwaarde wil zijn voor de samenleving.

Anno 2015. Kijk naar de Allianz Arena (Munchen), ArenA (Amsterdam) of Camp Nou (Barcelona). Het zijn indrukwekkende stadions, miljardeninvesteringen met topuitrustingen voor de spelers, maar daarnaast zijn het ook toeristische trekpleisters. Stadions in grootsteden zorgen voor randanimatie, entertainment en cultuur in het algemeen. De grote clubs hebben een museum en een fanshop, en maken daarenboven plaats voor de horeca. Het zijn dan ook vaak enkel topclubs die zich zulke infrastructuur kunnen permitteren. Buiten het commerciële en toeristische aspect is ook de interne structuur en totstandkoming van zulke projecten erg interessant. In elk van de bovengenoemde stadions is de samenwerking tussen stad en voetbalclub een heel belangrijke factor.

Het boeiende aan zo'n samenwerking is het socio-culturele aspect: hoe beide partijen elkaar kunnen aanvullen in hun noden, zodat er een win-winsituatie gecreëerd wordt. Hoewel idealiter het commerciële aspect niet expliciet behandeld wordt in het onderzoek, is het onmisbaar. Voetbal is immers nog altijd een commercieel product, en de bedoeling van een voetbalclub is om winst te maken. Dat neemt echter niet weg dat een voetbalclub geen maatschappelijke rol vervult. Althans, dat zou elke club toch wel moeten doen.

Een goed functionerende en presterende voetbalclub heeft immers al jarenlang een groot aantal toeschouwers. Velen onder hen zijn trouwe fans, anderen gaan sporadisch naar een match kijken ‘voor de sfeer’ of ‘omdat het wel eens leuk kan zijn’. Het is belangrijk om te weten dat er altijd wel mensen zijn die naar de match komen kijken; dat er een (groot) publiek is, of het nu crisis is of niet. Met de stijgende prijzen voor tickets voor de reguliere voetbalcompetitie, de hoge prijzen voor merchandise-items en extra abonnementen, mag een voetbalclub dan wel eens iets teruggeven aan de fans, om hun loyaliteit te belonen. Een voetbalclub kan echter ook potentiële fans de kans geven om matchen bij te wonen. En daar wringt het schoentje. Zo krijgen sommige kinderen, omwille van de financiële toestand thuis, niet eens de kans om een voetbalmatch bij te wonen. Anderen met bijvoorbeeld een fysieke of mentale beperking vinden dat de drempel om een match bij te wonen, te groot is.

Het voetbal evolueert steeds meer naar een sport die een meerwaarde biedt voor de samenleving. Terwijl fancoaching de (potentieel gevaarlijke) supporters educatieve en sociale programma’s en bijstand bood, installeerde FC United of Manchester onder meer klaslokalen om bij te dragen aan de educatieve ontwikkeling van de inwoners van Manchester.

In België richtte KAA Gent in 2009 ‘Voetbal in de stad’ op. Met deze vorm van communitywerking positioneert de club zich als een échte Gentse voetbalclub, met een Gentse identiteit. De stad en de club hebben de krachten gebundeld en realiseren anno 2015 ambitieuze projecten met een grote socio-culturele meerwaarde. ‘Vzw Voetbal in de stad’ maakt voetbal toegankelijk voor iedereen. Want “iedereen is Buffalo”. ‘La Gantoise’ is niet enkel een voetbalclub vóór de fans; het is ook een club ván de fans. De fans beheersen voor een groot deel het ‘merk’ van de wit-blauwe Gentse club. Het is belangrijk om op te merken dat KAA Gent met ‘vzw Voetbal in de stad’ een voorloper is in de Belgische voetbalwereld. De idee van communitywerking is bij andere topclubs blijkbaar nog niet goed doorgedrongen.

Dit is ook niet het geval bij RSC Anderlecht, de grootste voetbalclub van België. RSC Anderlecht moet zich zodanig gaan profileren dat de club bekend wordt omwille van de communitywerking. Uit onderzoek blijkt dat communitywerking moet in het geval van de Brusselse club het beste samengaat met een publiek-private samenwerking die uitgaat van de reeds bestaande RSCA Constant Vanden Stock Foundation. Hierbij dient de club zich te focussen op het enorme potentieel dat zich in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bevindt.

Onderzoek wijst uit dat RSCA gebruik kan maken van de culturele instellingen die zich in het BHG bevinden. Daarnaast is de toenemende taaldiversiteit in het BHG een feit. RSCA kan bijdragen aan de sociale integratie van supporters met een andere taalachtergrond. Vervolgens dient de club rekening te houden met de demografie van het BHG. Tegen 2060 zal de bevolking er met 13,2% toenemen en zullen de vrouwen 51,3% van de bevolking vertegenwoordigen. Gelijke kansen, diversiteit en vooral genderequaliteit zijn binnen de voetbalwereld erg belangrijk. Door samen te werken met educatieve instellingen en bijvoorbeeld IT-bedrijven kan RSC Anderlecht bijdragen aan de toenemende werkloosheid, wat de economie positief beïnvloedt.

De meerwaarde en het potentieel (voor fans, sponsors en projecten) van communitywerking van/door RSC Anderlecht is voornamelijk maatschappelijk, maar zal op lange termijn ook commercieel en economisch zijn. RSC Anderlecht moet zich meer binden met de fans, de club moet de fans meer mogelijkheden bieden. Dit maatschappelijk verantwoord ondernemen kan gerealiseerd worden door het invoeren van de ‘cause-related marketing’-strategie. Dit houdt in dat RSC Anderlecht samenwerkt met een organisatie die zich inzet voor goede doelen. Deze samenwerking is voordelig voor beide partijen (win-win situatie), met het doel de socio-economische problematiek in het BHG aan te pakken.

Of RSCA al dan niet in een nieuw stadion zal spelen, is hier geen belangrijke factor. RSC Anderlecht kan met de fans, Brusselse bedrijven én Brusselse organisaties die zich inzetten voor Brusselse maatschappelijke projecten, samenwerken en iets extra creëren. Met dat klein beetje extra kan RSC Anderlecht fans binden en houden.

Want voetbal met iets extra is de toekomst.